Tak jak w pozostałychkrajach bałtyckich parlament jest jednoizbowy. Zasiada w nim 141 posłów wybieranych na 4-letnią kadencję. Wybory do parlamentu odbywają się systemem mieszanym, gdzie każdy obywatel ma 2 głosy: jeden oddaje na kandydata ze swojego okręgu (obowiązuje system większościowy), drugi na kandydata z listy ogólnokrajowej (system proporcjonalny).
w wyborach parlamentarnych obowiązuje 5-procentowypróg wyborczy oraz frekwencja 25%
zarządza wybory prezydenta, ale może zdjąć go także z urzędu, niezależnie od opinii Sądu Konstytucyjnego, większością kwalifikowaną 3/5 –takiimpeachment miał miejsce w 2004 roku wobec prezydenta Rolandasa Paksasa, którego zastąpił poprzedni prezydent Adamkus (wybrany w wyborach)
ma zapisaną w konstytucji wyłączność ustawodawczą
zatwierdza nowy rząd i przez całą kadencję sprawuje nad nim kontrolę (także nad poszczególnymi ministrami) przez tajne, podwójnie głosowane wotum nieufności, votum zaufania przy powołaniu nowego gabinetu lub gdy zmieniła się połowa składu obecnego, stworzenie stanowiska lidera opozycji i powszechną praktykę zapytań poselskich
powołuje Kontrolerów Państwowych, którzy sprawdzają prawidłowość zarządzania majątkiem państwowym i prawidłowość wykonywania założeń budżetu.
głosuje wniosek o zmianę konstytucji (oprócz art. 1 i 14, które mogą być zmienione tylko drogą referendum) dwukrotnym głosowaniem 2/3 większości bezwzględnej
większością 3/5 może pozbawić mandatu deputowanego
Rząd kształtowany jest przez kandydata na premiera wskazanego przez Prezydenta i musi uzyskać votum zaufaniasejmu. Składa się z premiera i ministrów (nie ma wiceministrów ani wicepremiera) i obraduje na posiedzeniach.
głównym zadaniem rządu jest opracowanie i realizowanie budżetu państwa (co sprawdzają specjalni kontrolerzy)
ma inicjatywę ustawodawczą
odpowiada kolegialnie i indywidualnie (ministrowie) przed parlamentem
W raporcie „Freedom in the World 2005”, ogłoszonym przezFreedom House, Litwa znalazła się w kategorii państw „Wolne” ze wskaźnikiem 2,0 w 7-stopniowej skali[12].
Wolność prasy i mediów: w raporcie „Freedom of the Press 2004” Litwa znalazła się w kategorii państw „Wolne” na 33. miejscu na 193 (razem z Cyprem i Japonią, tuż przed Francją i Polską) ze wskaźnikiem 18 w 100-stopniowej skali[12].
Litwa posiada niewiele własnych bogactw naturalnych – jest zasobna głównie w złożatorfu,żwiru,dolomitu,anhydrytu ibursztynu.Przeważają gleby ubogie darniowo-bielicowe (ok. 1/2 pow. kraju), darniowo-glejowe i bielicowo-bagienne (rędziny 7% i mady 1%). Litwa leży w strefielasów mieszanych, na ubogich glebach piaszczystych rosną bory sosnowe zsosną zwyczajną, a na glebach żyźniejszych lasy świerkowe ześwierkiem pospolitym z udziałem drzew liściastych lubdąbrowy zdębem szypułkowym, a na południu lasy dębowo-grabowe. Lesistość kraju wynosi 26%, pastwiska zajmują 17% powierzchni. Licznetorfowiska (ponad 6 tys.) zajmują ok. 5% powierzchni kraju, szczególnie rozległe na Wysoczyźnie Żmudzkiej.
Klimat umiarkowany ciepły, przejściowy między morskim nad wybrzeżem bałtyckim i o wzrastających ku wschodowi cechachkontynentalnych, występują charakterystyczne silne wiatry i szybkie zmiany pogody. Średnia temperatura w styczniu od –7 °C na wschodzie do 0 °C na wybrzeżu, w lipcu ok. 17–18 °C. Najniższą temperaturę: –42,9 °C, odnotowano1 lutego1956 w mieścieUciana[19], najwyższą: 37,5 °C, odnotowano30 lipca1994 roku w miejscowościJeziorosy[19]. Opady głównie latem, średnio roczne wynoszą ok. 600–800 mm i więcej, szczególnie w zachodniej częściWysoczyzny Żmudzkiej.
Rozwinięta gęsta sieć rzek (na 1 km² przypada 0,4 km rzeki) typu równinnego, wolno płynące,meandrujące o szerokich dolinach. Zasilane są przede wszystkim wodami ze stopionych śniegów, co jest przyczyną gwałtownego wzbierania stanów wód na wiosnę i występowaniem licznych powodzi. Największe rzeki to:Niemen – o długości całkowitej 937 km, natomiast w granicach Litwy 469 km, którego dorzecze zajmuje prawie 70% powierzchni terytorium Litwy – wraz z dopływami:Wilią,Niewiażą,Dubissą oraz górny biegWindawy. Najdłuższą rzeką płynącą w całości na terytorium Litwy jest rzekaŚwięta, o długości 246 km. Na Litwie znajduje się łącznie ok. 6 tys.[21] jezior, które zajmują ok. 914 km²[21], czyli 1,4% powierzchni kraju. Najwięcej jezior znajduje się na Nizinie Wilejsko-Żejmiańskiej, głównie pochodzenia polodowcowego. Największe jezioro toDryświaty (przy granicy zBiałorusią), najgłębszeTauroginie (maksymalna głębokość 60,5 m), najdłuższe (typurynnowego) toOświe (inna nazwaJezioro Dubińskie) o długości 30 km.
WedługStatistikos Departamentas na Litwie jest 2830 jezior o powierzchni większej niż 0,5 ha, jeziora w sumie zajmują powierzchnię 880 km²[14]. Według FAO[22] na Litwie jest 2827 jezior o łącznej powierzchni 87 359 ha (873,59 km²) z czego 1589 jest większych od 0,5 ha, zajmujących łącznie 24 434 ha (244,34 km²)[23].
Jako pierwszy założony został 29 marca1974 roku[25]Auksztocki Park Narodowy, noszący przed odzyskaniem przez Litwę niepodległości nazwę Parku Narodowego Litewskiej SRR. Jego powierzchnia wynosi ok. 30 tys. ha, ponad 60% obszaru parku zajmują lasy.
Obszary chronione na Litwie zajmują 11,5% powierzchni kraju. Działalność rekreacyjna i gospodarcza na obszarach chronionych jest regulowana. Na Litwie pod ochroną jest 386 zabytków przyrody (drzewa, źródła, kamienie itp.).
Wysoczyzna Zachodnioauksztocka kraina istniejąca w oficjalnym polskim nazewnictwie geograficznym Litwy, nie funkcjonująca natomiast w literaturze litewskiej.
Pojezierze Wileńskie kraina geograficzna nieistniejąca w litewskim podziale fizycznogeograficznym, na którą składają się dwie krainy:Dzūkų aukštuma iAukštaičių aukštuma
Nizina Południowo-Zachodnia (Pietryčių lyguma) kraina geograficzna nieistniejąca w polskim podziale fizycznogeograficznym, na którą składają się głównie Nizina Dajnawska i Nizina Wilejsko-Żejmiańska.
Zmiana liczby ludności Litwy w latach 1950–2016 (w milionach)
Litewski Departament Statystyki (Lietuvos Statistikos Departamentas) szacuje liczbę mieszkańców na początku kwietnia 2017 roku na 2 831 670[5]. Według ostatniego spisu powszechnego z 2011 roku Litwa liczyła 3 043 429 mieszkańców, z czego mężczyzn 1 403 000 (46,1%), a kobiet 1 641 000 (53,9%)[26]. Według poprzedniego spisu przeprowadzonego w 2001 roku, Litwa liczyła 3 483 972 mieszkańców, z czego mężczyzn 1 629 148 (46,76%), a kobiet 1 854 824 (53,24%), stopień urbanizacji społeczeństwa wynosił 66,94%, natomiast w czasie spisu przeprowadzonego w 1989 roku, liczbę mieszkańców oszacowano na 3 674 800. Odnotowywany ujemny przyrost naturalny, i w związku z tym systematyczny spadek liczby ludności, począwszy od 1991 roku, jest spowodowany przede wszystkim zmniejszaniem się liczby urodzeń, a w ostatnim czasie – po przystąpieniu Litwy doUnii Europejskiej w 2004 roku – także masową emigracją zarobkową. I tak w 1990 roku odnotowano 56 868 żywych urodzeń i 39 760 zgonów, natomiast w 2001 roku już tylko 31 546 żywych urodzeń i 40 399 zgonów.
Litwa jest najbardziej jednolitym narodowościowo państwem spośród wszystkichpaństw bałtyckich, dominującą grupą etniczną sąLitwini, którzy liczą według spisu z 2011 roku ok. 2 561 000 osób (2 907 000 w czasie spisu z 2001), co stanowi 84,2% ogółu mieszkańców (84,6% w czasie spisu z 2001)[26]. Znaczące mniejszości narodowe według ostatniego spisu z 2011 roku toPolacy liczący ok. 200,1 tys. osób (235 tys. w 2001 roku), iRosjanie liczący 177 tys. osób (220 tys. w 2001 roku)[26].
Na Litwie w użyciu są języki mniejszości narodowych, główniepolski,białoruski irosyjski. Wrejonach zamieszkanych przez duże skupiska mniejszości narodowych do końca2010 roku ustawa o mniejszościach narodowych pozwalała na używanie języka mniejszości w urzędach i na tablicach informacyjnych. Ustawa ta wygasła1 stycznia2010 roku, a nowa nie została przyjęta.
Na Litwie są 103 miasta (politewsku –l.poj.miestas;l.mn.miestai). Miasto zostało zdefiniowane przezlitewski parlament jako obszar o zwartej zabudowie, liczący powyżej 3000 mieszkańców, gdzie dwie trzecie ludności znajduje zatrudnienie pozarolnictwem. Miejscowości, które liczą poniżej 3000 mieszkańców, ale posiadają historyczne prawa miejskie, również posiadają status miasta. Najstarszym litewskim miastem jestKłajpeda, która otrzymała prawa miejskie w 1257 roku. Większość litewskich miast to miasta małe, tylko 6 liczy więcej niż 50 tys. mieszkańców, a tylko 2 więcej niż 200 tys., z kolei aż 65 ma mniej niż 10 tys. mieszkańców. Największym miastem i stolicą zarazem jestWilno, liczące ponad 500 tys. mieszkańców. Według spisu ludności z 2011, jak i zarówno z 2001 roku, w miastach żyło ok. 66,7% mieszkańców Litwy[26].
Poniższa tabela przedstawia 10 największych miast Litwy (dane szacunkowe na 1 stycznia 2013 roku)[31].
Na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. ze wschodu przybyliIndoeuropejczycy. Niektórzy badacze przyjmują, że właśnie wśród nich należy doszukiwać się przodkówBałtów, a więc także Litwinów. Wiele wskazuje również na to, że Bałtowie mogli przybyć na te tereny w czasie drugiej wielkiej migracji Indoeuropejczyków (ok. XII wiek p.n.e.).
Pierwsze wystąpienie nazwy „Litwa” (1009)Pierwsza strona litewskiej gazety „Lietuvos aidas” z 1918 przedstawiająca tekst deklaracji niepodległości LitwyJan Matejko,Chrzest Litwy, 1889
Pierwsza wzmianka o Litwie pochodzi z 1009 roku. Do końca XIII wieku tereny Litwy zamieszkiwały liczne plemiona, które nie tworzyły zwartego organizmu państwowego. Dopiero od XIII wieku związkom plemiennym zaczęli przewodzić książęta (kunigasi) spośród których największe znaczenie mieliRyngoldowiczowie, których najwybitniejszym przedstawicielem byłMendog (Mindaugas). Około 1235 roku, pod wpływem zagrożenia, najpierw ze stronyzakonu kawalerów mieczowych (od 1202), a następniezakonu krzyżackiego (od 1237 roku), Mendog zjednoczył litewskie plemiona i skupił władze w jednym ręku. W 1251 roku pod naciskiem zakonów, Mendog przyjął chrzest, a w 1253 otrzymał odpapieża koronę. Panowanie Mendoga zakończyło się gwałtownie w 1263 roku zabójstwem władcy. Po śmierci władcy Litwini odrzucili chrześcijaństwo, państwo stało się ponownie celem krucjat. Pomimo długotrwałych wojen z zakonami rycerskimi, Wielkie Księstwo Litewskie rozrastało się szybko, Litwini podbili ziemie słowiańskie stanowiące tereny obecnej Białorusi, Ukrainy i fragmenty Polski oraz Rosji. Wielkie Księstwo Litewskie stało się największym państwem w Europie.
Litwini (Bałtowie) stanowili bardzo małą liczebnie grupę ludności na tle wszystkich mieszkańców swojego państwa. W związku z liczebną przewagąSłowian Wielkie Księstwo Litewskie przyjęło, zamiastlitewskiego, jako urzędowy,język staroruski, a od XVII wieku polski.
Następcą Mendoga został w 1315Giedymin, który władał krajem ponad 20 lat. Skuteczne rządy doprowadziły do umocnienia państwa i poprawy stosunków zKrólestwem Polskim. Synowie Giedymina,Olgierd iKiejstut, sprawowali rządy od 1344. Po śmierci Kiejstuta (1377) władzę objął syn Olgierda,Jagiełło. Wchodząc w sojusz z Polską, Jagiełło w 1386 przyjął chrzest, poślubiłJadwigę Andegaweńską i został koronowany nakróla Polski.
Zmiany terytorium Litwy od XII w.
15 lipca1410 roku podGrunwaldem miała miejsce jedna znajwiększych bitew europejskiego średniowiecza, w wyniku której rozgromiona została doszczętnie prawie cała armiakrzyżacka, wspierana przez znamienitych rycerzy z całej Europy. Jest to jedno z największych zwycięstw militarnych w historii Polski i Litwy.
2 października 1413 została zawartaunia horodelska[32], która wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia naLitwie, wybieranego przez króla Królestwa Polskiego za radą i wiedzą panów polskich orazbojarów litewskich, wspólnesejmy i zjazdy polsko-litewskie, urzędy wojewodów i kasztelanów na Litwie, a litewskich bojarówwyznania rzymskokatolickiego zrównała w prawach zpolskimi rodami. Bojarzy litewscy przyrzekli wierność szlachcie polskiej, Koronie polskiej, królowi Władysławowi oraz wielkiemu księciuWitołdowi. Potwierdzony został nierozerwalny związek Litwy z koroną Królestwa Polskiego[33].
XVII i XVIII wiek upłynęły Litwie pod znakiem wojen, w wyniku których Litwa stopniowo traciła swoje terytoria (wojna polsko-rosyjska (1654–1667),powstanie Chmielnickiego,najazd Szwedów). Kolejne wieki nie przyniosły Litwie dobrych czasów. Klęski żywiołowe, głód, zarazy, wojny domowe, wojna północna między Szwecją i Rosją, pustoszyły terytorium Litwy. Po ziemie osłabionej Rzeczypospolitej Obojga Narodów sięgnęli wreszcie sąsiedzi. W 1772 roku miał miejsceI rozbiór Rzeczypospolitej, w 1793 i 1795 kolejne dwa, po upadkuinsurekcji kościuszkowskiej, Litwa została ostatecznie podzielona pomiędzy Rosję (Auksztota iŻmudź) i Prusy (Suwalszczyzna).
Dopowstania listopadowego Litwa przyłączyła się dopiero w marcu 1831 roku. Po upadku powstania na Litwę spadły srogie kary, m.in.: zlikwidowanieUniwersytetu Wileńskiego, zamknięcie wielu klasztorów rzymskokatolickich i szkół, zsyłki ludności w głąb Rosji.
Powstanie styczniowe (1863) przyczyniło się do nasilenia represji wobec mieszkańców, zaczęto rusyfikować wsie i miasta. W 1883 roku zaczęto wydawać pierwsze litewskie czasopismo „Aušra” (jutrzenka), potem kolejne: „Šviesa” (światło), „Varpas” (dzwon) i „Ūkininkas” (rolnik). Po upadku powstania styczniowego rozpoczął się okres litewskiego odrodzenia narodowego i wzrastania antagonizmu polsko-litewskiego.
Z wybuchemI wojny światowej wiązano nadzieje, na odzyskanie niepodległości. We wrześniu 1917 roku w Wilnie wybrano Radę Litewską tzw.Tarybę. 16 lutego 1918 roku Taryba ogłosiła niepodległość i powstanie niepodległegoKrólestwa Litwy, w rzeczywistości częściowo uzależnionego odNiemiec, dzień ten jest obchodzony jako Dzień Odzyskania Niepodległości.
23 marca1939 r. na skutek ultimatum część terytorium Litwy (Okręg Kłajpedy) została wchłonięta przezIII Rzeszę[35]. 23 sierpnia 1939 roku III Rzesza iZSRR zawarły tajny układ (pakt Ribbentrop-Mołotow), który umieszczał Litwę w niemieckiej strefie wpływów. Ponieważ armie niemieckie znacznie przekroczyły na wschodzie ustaloną linię podziału Polski na Wiśle i Sanie, w ramach rekompensaty w kolejnym tajnym układzie z 28 września Hitler oddał Litwę do strefy wpływów Związku Radzieckiego. 10 października 1939 zawarto w Moskwie litewsko-sowiecki układ o stacjonowaniu Armii Czerwonej na Litwie, oficjalnie zwanyukładem o wzajemnej pomocy. Dokonując licznych prowokacji granicznych latem 1940 ZSRR wysunął wobec Litwinówultimatum, żądając utworzenia kolejnych baz sowieckich na terytorium republiki.15 czerwca1940 150 tysięczna armia sowiecka rozpoczęłaokupację Litwy.
Na 2009 rok przypadły zakrojone na bardzo dużą skalę obchody Tysiąclecia Litwy[39].
1 stycznia 2015 Litwa przystąpiła do strefy euro[40].
Według danych WHO z 2016 r. Litwa miała najwyższy wskaźnik spożycia alkoholu w Unii Europejskiej: 15 litrów czystego alkoholu na osobę rocznie – odpowiednik 167 butelek wina albo 67 półlitrówek wódki. Chcąc ograniczyć zjawisko alkoholizmu, zgodnie z zaleceniami WHO rząd podjął szereg zdecydowanych (i niepopularnych) decyzji, takich jak zakaz sprzedaży alkoholu osobom poniżej 20 roku życia czy skrócenie godzin otwarcia sklepów z alkoholem (do godz. 20:00)[41].
Od lipca 2020 roku Litwa należy do formatu Trójkąta Lubelskiego – grupy współpracy ministrów spraw zagranicznych Litwy, Polski i Ukrainy[42]. Celem tego formatu jest m.in. wspieranie aspiracji euroatlantyckich Ukrainy oraz zwalczanie dezinformacji przez kraje zrzeszone[43].
Wskaźnik Wolności Gospodarczej 2021 (Index of Economic Freedom, Heritage Foundation iThe Wall Street Journal): Litwa została zakwalifikowana do grupy państw o „w większości wolnej gospodarce” i zajęła 15. miejsce. Rosja 92., Polska 41., Białoruś 95., Łotwa 30, Estonia 8.[6]
Stopa bezrobocia (2020): Według oficjalnego dziennika statystycznego 9,6%.
Wartość inwestycji (2007): 24% PKB
W 2021 r. Litwa była21. gospodarkąUnii Europejskiej pod względem wielkościPKB wparytecie siły nabywczej i83. gospodarką świata, a pod względem wielkości PKB nominalnego –24. gospodarką UE i85. gospodarką świata.W 2021 r.PKB per capita wparytecie siły nabywczej Litwy wyniósł 41 288PPS (88,0% średniej UE), a PKB per capita nominalny – 22 752euro (59,4% średniej UE).Dług publiczny w 2019 wyniósł 17,524 mld USD, czyli 36,3% PKB. Według danych MFW[44] w latach 2004–2015 Litwa była na pierwszym miejscu w UE pod względem tempa wzrostu PKB per capita. Skumulowany wzrost PKB per capita Litwy wyniósł w tym okresie 70,8%.
Na początkuery sowieckiej Litwa przeszła okres intensywnej rozbudowy przemysłu ciężkiego oraz integracji gospodarczej zeZwiązkiem Radzieckim, jednakże zaawansowanie technologiczne, dbałość o ochronę środowiska, jakość służby zdrowia i sprawy socjalne pozostawały daleko w tyle za standardami państw zachodnich. Poziom urbanizacji wzrósł z 39% w1959 do 68% w 1989. W latach 1949–1952 Sowieci znieśli własność prywatną w rolnictwie, wprowadzająckolektywizację i własność państwową. Produkcja spadła i nie osiągnęła poziomu przedwojennego aż do wczesnychlat 60. Intensyfikacja produkcji rolnej poprzez jej mechanizację i wzrost użycia środków chemicznych, ostatecznie podwoiła produkcję rolniczą, jednakże stworzyła dodatkowe problemy ekologiczne.
Dynamika wzrostu PKB Litwy w latach 1996–2006
Po uzyskaniu niepodległości Litwa znajdowała się w okresie kryzysu gospodarczego, spowodowanego zmianą systemu zarządzania. W pierwszych latach po proklamacji niepodległości, sprywatyzowano część własności państwowej, m.in.: zlikwidowano wszystkiekołchozy isowchozy oraz wprowadzono liberalizację cen. Nastąpił spadek produktu krajowego brutto o ok. 70%, a produkcji przemysłowej i rolniczej o ponad 1/2 w stosunku do 1989. Byłym właścicielom zwrócono do 1993 ok. 700 tys. ha (60% ziem uprawnych). Po kryzysie gospodarczym z lat 1991–1994 nastąpił początek stabilizacji i wzrostu gospodarczego (w 1996 5,1% wzrostu PKB w 1997 8,5%, w 1998 7,5%). Do końca 1995 roku sprywatyzowano 80% majątku państwowego. Jednakże w sierpniu roku 1998, kryzys finansowy wRosji i załamanie się rosyjskiego rubla miało fatalny wpływ na litewską gospodarkę, wciąż uzależnioną od handlu z Rosją, i spowodowało kryzys fiskalny w roku następnym. PKB kraju zmniejszyło się w 1999 roku o 1,5%. Zmusiło to rząd litewski do znacznych cięć w wydatkach budżetowych i przeorientowania handlu na zachód.
Deklaracjaamerykańskiego departamentu stanu, z 1940 r., nieuznająca włączenia Litwy, Łotwy i Estonii do ZSRR i stwierdzająca okupację tych krajów przez obce, sowieckie, wojska. USA i większość krajów zachodnich nigdy nie uznały włączeniakrajów bałtyckich do ZSRR.
W maju 2016 roku, po kilkunastu miesiącach obowiązywania waluty Euro litewscy konsumenci zorganizowali trzydniowy bojkot centrów handlowych w związku z podwyżką cen. Nieformalnym symbolem bojkotu był kalafior, który przed wprowadzaniem Euro kosztował 3 lity (0,87 euro), w ciągu kilkunastu miesięcy jego cena wzrosła do 3,49 euro. Premier LitwyAlgirdas Butkevicius stwierdził, iż za wzrostem cen nie stoi fakt wprowadzenia Euro asumienie handlowców[45].
Przemysł litewski cierpi na brak własnych surowców mineralnych, gospodarka paliwowo-energetyczna jest oparta na surowcach importowanych, uzależniona od importuropy naftowej igazu ziemnego z Rosji. Głównym bogactwem naturalnym jesttorf i surowce budowlane,drewno oraz niewielkie ilości ropy naftowej. Lasy natomiast dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego i papierniczego. Produkcja energii elektrycznej w 2005 roku wyniosła 13,48 mld kWh, z czego zapotrzebowanie kraju wyniosło 9,296 mld kWh. Od 1984 do 2009 roku czynna byłaIgnalińska Elektrownia Jądrowa, dostarczająca ok. 80% produkcji energii elektrycznej kraju (zamknięta 31 grudnia 2009),elektrownie cieplne – ok. 12%,elektrownie wodne – ok. 3%.
Główne gałęzie przemysłu przetwórczego: to przemysł spożywczy, lekki (włókienniczy, dziewiarski), hutniczy, elektryczny, maszynowy i elektrotechniczny, materiałów budowlanych, chemiczny, drzewny, petrochemiczny – zakłady rafineryjno-petrochemiczne wMożejkach „Mažeikių Nafta”. Rozwinięte rzemiosło (wyroby zbursztynu,ceramika).
Rolnictwo wyspecjalizowało się głównie w produkcji mleka i mięsa. W kraju przeważają małe i bardzo małe gospodarstwa rolne, istnieje ok. 240 tys. gospodarstw rolnych o przeciętnej powierzchni 6 ha[46]. Grunty orne zajmują 45% powierzchni kraju, łąki i pastwiska 17%, lasy ok. 32%. Uprawia się głównie zboża (jęczmień,pszenica,żyto ikukurydza), buraki pastewne,buraki cukrowe,ziemniaki ilen, hoduje siębydło itrzodę chlewną;rybołówstwo.
Bilans handlowy Litwy jest ujemny, w 2007 roku wartość eksportu wynosiła 17,09 mld dol. a importu 22,64 mld dolarów[47]. Eksportuje się głównie: surowce mineralne, tekstylia, maszyny i urządzenia elektryczne, chemikalia, żywiec i produkty zwierzęce, środki transportu, żywność, cement, energię elektryczną inawozy sztuczne, importuje się: ropę naftową, maszyny, wyroby włókiennicze i chemikalia, artykuły przemysłu lekkiego, artykuły żywnościowe. Główni partnerzy handlowi:Rosja,Niemcy,Polska,Łotwa,Estonia.
W 2015 roku kraj ten odwiedziło 2,071 mln turystów (0,4% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 1,147 mlddolarów[48].
Dominuje transport kolejowy i samochodowy, całkowita długość linii kolejowych w kraju (Lietuvos geležinkeliai – Litewskie Koleje Żelazne) to 1,771 tys. km (2006)[47]. Przez terytorium Litwy przechodzą połączenia:Moskwa –Wilno –Królewiec,Petersburg – Wilno –Grodno (naBiałoruś i do Polski),Ryga –Szawle – Królewiec. Długość dróg kołowych: 79,497 tys. km, w tym autostrad 417 km[47]. Transport wodny odbywa się naNiemnie iWilii oraz na Jeziorach Trockich (łączna długość 425 km w 2005). Największym i najważniejszym portem morskim jestKłajpeda. Sieć gazociągów o łącznej długości 1695 km[47] (2007) łączy Daszawę–Iwacewicze z Wilnem i Rygą oraz z Kownem, Jeziorosami i Szawlami. Od 1979 działa rurociąg naftowy zNowopołocka na Białorusi do rafinerii w Możejkach. Międzynarodowe porty lotnicze:Wilno,Kowno iPołąga.
Na Litwie są 103 miasta (politewsku –l.poj.miestas;l.mn.miestai). Miasto zostało zdefiniowane przezlitewski parlament jako obszar o zwartej zabudowie, liczący powyżej 3000 mieszkańców, gdzie dwie trzecie ludności znajduje zatrudnienie pozarolnictwem. Miejscowości, które liczą poniżej 3000 mieszkańców, ale posiadają historyczne prawa miejskie, również posiadają status miasta. Najstarszym litewskim miastem jestKłajpeda, która otrzymała prawa miejskie w 1257 roku. Większość litewskich miast to miasta małe, tylko 6 liczy więcej niż 50 tys. mieszkańców, a tylko 2 więcej niż 200 tys., z kolei aż 65 ma mniej niż 10 tys. mieszkańców. Największym miastem i stolicą zarazem jestWilno, liczące około 540 tys. mieszkańców. Według spisu ludności z 2011, jak i zarówno z 2001 roku, w miastach żyło ok. 66,7% mieszkańców Litwy.Ranking
W 2021 roku uzbrojenie sił lądowych Litwy składało się m.in. w z: 650 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 51 zestawówartylerii holowanej i samobieżnej[49]. Marynarka wojenna Litwy dysponowała w 2021 roku czterema okrętami obrony przybrzeża oraz czteremaokrętami obrony przeciwminowej[49]. Litewskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2021 roku uzbrojenie w postaci m.in. 8samolotów transportowych oraz 5śmigłowców[49]. Wojska litewskie w 2021 roku liczyły 18,5 tys. żołnierzy zawodowych oraz 20 tys. rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower (2021) litewskie siły zbrojne stanowią 85. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 880 mln dolarów (USD)[49].
Do końca lat 80. system oświaty był ściśle zintegrowany z systemem oświatyZSRR. W 1990 roku zaczęto wprowadzać nowy, państwowy system oświaty. Obowiązkiem szkolnym objęte są dzieci od 7. (lub wcześniej[50]) do 16. roku życia. Edukacja na szczeblu podstawowym i średnim jest bezpłatna. W roku szkolnym 2005/06 99,5%[50] uczniów uczęszczało do placówek publicznych finansowanych z budżetów administracji centralnej i terenowej. Na oświatę przeznacza się ok. 6% PKB.
Na początku 2005 r. w wieku objętym obowiązkowym kształceniem było 464 379[50] dzieci i młodzieży. Urzędowym językiem nauczania jestjęzyk litewski. Mniejszości narodowe (jakPolacy,Rosjanie iBiałorusini)[50] mogą uczyć dzieci swego ojczystego języka i kultury narodowej oraz rozwijać swą kulturę. W roku szkolnym 2005/06 kształcenie w innym języku niż litewski prowadzono w szeregu szkół, do których uczęszczało44 832[50] uczniów (8,4% uczniów). Szkoły dla mniejszości narodowych realizują wspólną podstawę programową kształcenia ogólnego zatwierdzoną przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, ale mogą wprowadzać do programu dodatkowe elementy etniczno-kulturowe.System szkolnictwa wyższego obejmuje uczelnie akademickie i zawodowe. Uczelnie akademickie, uniwersytety i akademie, prowadzą studia akademickie na trzech poziomach: licencjackim, magisterskim i doktoranckim.
Na Litwie działają 3 uniwersytety[51][52]: najstarszy i największy w Wilnie (założony w 1579,Uniwersytet Wileński), w Kownie (założony w 1922) i w Kłajpedzie (założony w 1991) oraz 2 politechniki[51][52]: w Wilnie (założona w 1969) i w Kownie (założona w 1950), oprócz tego również 5 wyższych szkół zawodowych.
Najwyższą instytucją naukową na Litwie jestLitewska Akademia Nauk w Wilnie, założona w 1941 roku. Jest ona korporacją uczonych, a zarazem pełni funkcję centralnego organu państwowego do kierowania nauką, ponadto organizuje i prowadzi badania w sieci własnych placówek naukowych.
↑Spotkać się można również z długością szacowaną na 99 km.
↑Dane dotyczące granic lądowych nie są ostateczne, gdyż nie jest zakończona demarkacja granic. W związku z tym dane pochodzące z różnych źródeł mogą się diametralnie różnić.
↑Dane za Statistikos Departamentos[1]. CIA The World Factbook[2] podaje długość na 1613. Spotkać się można również z długością szacowaną na 1273 km.
↑Dane za Statistikos Departamentos[3]. CIA The World Factbook[4] podaje długości granic odpowiednio:Białoruś 653 km,Łotwa 588 kmPolska 103,7 kmRosja 267,8 km. Spotkać się można również z następującymi wartościami:Białoruś 502 km,Łotwa 453 kmPolska 91 kmRosja 227 km.
↑abPodano za: 1. Komisją Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG)[5], 2. Mapy Wileńszczyzny, część V powiaty pozawileńskie oraz indeks nazw geograficznych do map części I-V; wyd. marpress; Gdańsk, 3. Polskie nazwy geograficzne świata, część II Europa Wschodnia i Azja; Państwowa Służba Geodezyjna i Kartograficzna, Główny Geodeta Kraju; Warszawa 1996.
↑Piotr Niwiński: Ponary. Miejsce ludzkiej rzeźni. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2011, s. 26.
↑Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.
↑Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, którajest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej –EULEX.
.png)
.png)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.svg)
