Likaon pstry[4], likaon[a], simir (Lycaon pictus) –gatunekdrapieżnegossaka z rodzinypsowatych, zaliczany doreliktowej linii psowatych, dawniej występujący na prawie całym kontynencieafrykańskim, łącznie z Saharą, a w starożytności także naBliskim Wschodzie aż poBabilonię. Obecnie jest jednym z najrzadszych dużych mięsożerców. Likaon ma bardzo silny instynkt stadny, który sprawia, że żyje i poluje w dużychwatahach. Jest bardzo wytrzymałym drapieżnikiem – może gonić ofiarę przez wiele kilometrów. Najchętniej poluje naantylopy. Żywi się głównie mięsem, czasami dietę uzupełnia pokarmem roślinnym. Blisko spokrewniony zcyjonem rudym (Cuon alpinus), jest jednak od niego trochę większy. Jego główni wrogowie to lwy (które często zabijają likaony) ikrokuty cętkowane. Inteligencją dorównująwilkom, natomiast przewyższają je stopniem rozwoju zachowań społecznych[5]. Są najbardziej skutecznymi łowcami dużych zwierząt wśród wszystkich ssaków. Obecnie poświęca się coraz więcej uwagi tym bardzo zagrożonym ssakom drapieżnym Afryki (drugi na liście zwierząt zagrożonych ssak drapieżny Afryki – zob.kaberu etiopski).
Likaon to obecnie jedyny przedstawiciel rodzajuLycaon. Jest przedstawicielemreliktowejfauny afrykańskiej występującej niegdyś na obszarzeEurazji. Zapis kopalny dowodzi, że przodkowie likaona istnieli już wpliocenie na obszarzeAzji iEuropy, zaś we wczesnymplejstocenie (ok. 1,8 mln lat temu) występowały także na obszarzeAfryki.
Pierwotniplioceńscy przodkowie byli psami o słabo rozwiniętychłamaczach. Stopniowa modyfikacjazębów pozwoliła na wykształcenia się dzisiejszego uzębienia likaona o szerokich, ostrych łamaczach. Mimo to kopalne zapisy dotyczące przodków likaona są bardzo ubogie, w przeciwieństwie do innych znanychdrapieżników np.lwów czy wilków. We wschodniej Afryce na drodzeanagenezy, czyli transformacji filetycznej, powstał gatunekLycaon pictus (likaon zwany simirem lub dzikim psem afrykańskim). Prawdopodobnie najbliższego wspólnego przodka likaon miał z cyjonem rudym (Cuon alpinus), nie wiadomo jednak kiedy nastąpiło rozdzielenie się gałęzidrzewa kladystycznego obydwu gatunków (Pietrzak, 2007). Nieco dalszymi krewnymi likaona są również afrykańskie pierwotneszakale pręgowane iczaprakowe należące do osobnych podrodzajów rodzajuCanis oraz inni przedstawiciele tego rodzaju na czele zwilkiem szarym.
Obecnie likaona zalicza się dopodrodzinyCaninae,plemieniaCanini. Niekiedy wydzielano likaona wraz z cyjonem w podplemięSimocyonina (Pietrzak, 2007). Ostatnio przeważa pogląd, że likaona należy zaliczyć do podplemieniaCanina, razem z psamiCanis i cyjonem. Wiele zachowań, struktura społeczna i rozrodcza jest podobna jak u cyjona i wilka szarego. Tak jak wszystkie psowate z rodzajuCanis, likaon posiada 78chromosomów diploidalnych.
Jest to zwierzę o harmonijnej budowie ciała, o dużych, szerokich, zaokrąglonychuszach z krótkim zwężającym się ku końcu pyskiem. Posiada szczupłąsylwetkę o długich i smukłych kończynach. Ma wąską, ale pojemną i silnąklatkę piersiową oraz dobrze rozbudowaną część nosową pyska, także dobrze rozwinięty zmysł powonienia isłuchu. Pysk i zewnętrzne części uszu czarne. Poprzez czoło rozciąga się czarna pręga.
Likaon
Charakterystyczna jest czarno-brunatnasierść w białe i rudawe plamy oraz puszysty ogon z białą końcówką. Każdy osobnik ma inny układ łat na ciele, więc nie ma dwóch takich samych likaonów. Przez jego krótką i rzadką sierść w niektórych miejscach prześwituje różnobarwnaskóra także warunkująca indywidualną barwę sierści poszczególnych członków stada.
Taka budowa likaona (m.in. krótka sierść i duże uszy) jest jednym z przystosowań do życia w podrównikowych terenach trawiastych i pozwala szybko wydalać ciepło z organizmu podczas długotrwałego biegu za zdobyczą.
Likaon waży przeciętnie 17–36 kg[7]. Samce są większe od samic o około 3–7%. Masa ciała zmienna, w zależności od dostępnego pokarmu. Szczenięta są czarne z niektórymi białymi częściami. Likaon w przeciwieństwie do innych psów nie posiada piątego szczątkowego palca na przednich kończynach. Wydziela silny,piżmowy zapach. Samice mają 12–14 sutków. Likaon posiada szeroką, zaokrągloną czaszkę z szerokim łukiem jarzmowym, potężnymi łamaczami, dużymi kłami i silnym zgryzem. Cechą charakterystyczną są szerokie i duże zęby trzonowe przystosowane do kruszenia kości oraz duży grzebień potyliczny stanowiący przyczep dla silnych mięśni karku, podobnie jak uhien[8].
Likaony prowadzą głównie dzienny tryb życia.Watahy afrykańskich likaonów liczą od 10 do 60 osobników, są to największe stada jakie tworzą ssaki drapieżne. Społeczeństwo likaonów jest silnie ze sobą powiązane, występuje hierarchia osobników. Wszyscy członkowie stada śpią, rozmnażają się i polują zawsze razem. Grupie przewodzi dominująca para, a hierarchia jest osobna dla samców, osobna dla samic.
Wataha likaonów
Przewodnikiem stada jest zazwyczaj stary doświadczony samiec. Areały jednego stada mogą liczyć ponad 4000 km², mimo to likaony nie są aż takterytorialne jak inne ssaki drapieżne.
Wieloletnie badania pokazują, że w stadzie likaonów hierarchia jest bardzo wyraźna, łatwiej zauważalna wśród samic niż samców[potrzebny przypis]. Ceremonia pozdrowień przed polowaniem jest uderzająco podobna do obserwowanej uwilków szarych. W przeciwieństwie do wilków przez wiele lat nie obserwowano między likaonami walk o pożywienie w czasie wspólnego jedzenia. Dzięki wieloletnim skrupulatnym badaniom dowiedziono, że dość wyraźnie zaznacza się podział osobników przy jedzeniu.Oto jeden z przykładów o hierarchicznym społeczeństwie likaonów:
Śpiący likaon
"...przykłady notorycznej agresji wśród jedzących dorosłych likaonów wystąpiły w stadzie złożonym z czterech dorosłych osobników ... W ciągu pierwszych paru tygodni niższa rangą samica była ciągle odpędzana od każdej zdobyczy i często atakowana przez drugą samicę. W dodatku jeden lub dwa samce często przyłączały się do ataku dominantki, podobnie jak szczenięta, które łączyły się w ataku na przegrywającego w bójce. Jeśli tylko psy nie jadły, dominujący samiec bardzo często bronił podporządkowaną samicę przed atakami dominantki, wciskając się między obie samice i delikatnie odpychając dominantkę..." [Hugo van Lawick-Goodall; Jane van Lawick-Goodall, 1971]
Osobnik podporządkowany podkula ogon szybko nim machając, piszczy, obnaża zęby, szyję, kładzie się na ziemi oraz liże osobnika dominującego. Osobnik dominujący w tym wypadku stoi wyprostowany z ogonem uniesionym wysoko z dumną miną, nieraz obniża nieco głowę przysuwając ją ku ziemi.
Likaon żywi się prawie wyłącznie mięsem. Zwierzęta te polują w grupach, często dwa razy dziennie a ich ofiarami padająimpale,gazelopki sawannowe,gazelki masajskie,zebry,gnu oraz inne gatunkigazel iantylop. Likaon żywi się także drobnymissakami (np.gryzoniami),ptakami, a takżeowadami. Ofiary lokalizuje za pomocą węchu i wzroku. Likaony są wytrwałymi łowcami, potrafią biec do 5 km z prędkością 50 km/h. Najszybsze osobniki osiągają prędkość 65 km/h. Z taką prędkością doganiają większość swoich ofiar na dystansie 3 km[5]. Gdy zbliżają się do ofiary każdy osobnik ma przydzieloną rolę w strategii polowania, następnie atakują wyczerpaną zdobycz chwytając za kark i gardło i natychmiast nadal żywe zwierzę jest rozrywane na kawałki. Po minucie zwierzę nie żyje a po kilkunastu minutach pozostają z niego tylko kości i kawałki skóry.
Blisko 80% wszystkich polowań kończy się sukcesem (podczas, gdy w przypadku lwów, uznawanych za najlepszych drapieżników, jest to tylko 30%).
W przeciwieństwie do przyjętych poglądów nie każde pojawienie się likaonów w pobliżu stada np. gnu wywołuje popłoch i panikę. Dopiero gdy likaony zbliżą się zanadto i zaczynają przyśpieszać wywołuje to pobudzenie u potencjalnej zdobyczy. Podczas polowania poszczególne likaony mogą gonić różne ofiary. Takie zachowanie ma na celu wyszukanie odpowiedniej zdobyczy i gdy taka zdobycz zostanie wybrana wszyscy członkowie stada zaczynają ścigać tylko jedną ofiarę.
Po zjedzeniu zdobyczy likaony wracają do stada izwracają pokarm szczeniętom i opiekującym się nimi samicom. W przeciwieństwie do lwów i wilków likaony ustępują młodym pierwszeństwa w dostępie do pokarmu. Chore i kalekie osobniki, a także osierocone młode pozostają nadal pod opieką watahy[5].
↑Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)Lycaon pictus w:Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005.(ang.) [dostęp 19 października 2009]
↑R.R.WoodroffeR.R.,C.C.Sillero-ZubiriC.C.,Lycaon pictus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-07-12](ang.).
↑Systematyka i nazwy polskie za:Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 149.ISBN 978-83-88147-15-9.
