To jest wersja przejrzana tej strony
 | Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoLidzbark |
Ten artykuł dotyczy miasta Lidzbark. Zobacz też:Lidzbark Warmiński iLidzbark-Nadleśnictwo.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Plac Hallera (2006) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia | 1301 | ||||
| Prawa miejskie | 1325 | ||||
| Burmistrz | Andrzej Wojciech Piątkowski | ||||
| Powierzchnia | 5,68[1] km² | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 23 | ||||
| Kod pocztowy | 13-230 | ||||
| Tablice rejestracyjne | NDZ | ||||
Położenie na mapie gminy Lidzbark  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu działdowskiego  | |||||
 53°15′37″N 19°49′16″E/53,260278 19,821111 | |||||
| TERC (TERYT) | 2803044 | ||||
| SIMC | 0930644 | ||||
Urząd miejski ul. Sądowa 2113-230 Lidzbark | |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Lidzbark (pot.Lidzbark Welski,niem. Lautenburg,prus.Welliskas Lēcbargs) –miasto wPolsce położone wwojewództwie warmińsko-mazurskim, wpowiecie działdowskim. Siedzibagminymiejsko-wiejskiejLidzbark.
Miasto posiada status miasta turystycznego, ma rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczną. Od 1997 r. patronem miasta jestśw. Wojciech. Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Lidzbark liczył 7182 mieszkańców[1].
Miasto leży nad rzekąWel orazJeziorem Lidzbarskim, na pograniczuGarbu Lubawskiego iRówniny Urszulewskiej. W pobliżu znajdują się dwaparki krajobrazowe:Górznieńsko-Lidzbarski iWelski.
Lidzbark leży na obszarzeziemi lubawskiej[2], a także na dawnejziemi Sasinów[3].
Językoznawcy przyjmują, że nazwa miasta pochodzi od XIV-wiecznego komtura chełmińskiego Otto von Lutterberga, któremu Lidzbark zawdzięczać miał otrzymanie praw miejskich. Wyewoluowała z niej ostateczna forma niemieckaLautenburg, zaś już w XVII w. notowane jest równolegle spolszczenie fonetyczne do postaciLidzbark[4].
Lidzbark założono na prawie niemieckim już w 1301 roku. Po nadaniu ziemi chełmińsko-michałowskiejKrzyżakom w 1303 roku zbudowano zamek i ufortyfikowane miasto. Krzyżacy po zajęciu Lidzbarka rozpoczęli na nowo i po swojemu budować miasto. Zakonowi zależało na szybkiej jego budowie ze względu na sąsiedztwo z Mazowszem. Budując go, nadano mu charakter obronny. W tym okresie wybudowano m.in. kościół pw. św. Wojciecha, zamek, młyn i ratusz. Prawa miejskie Lidzbark uzyskał na początku XIV wieku (ok. 1325), w latach 1405–1407 miasto otoczono murami obronnymi z dwiema bramami. W 1415 miało miejsce odnowienie praw miejskich[5]. Mieszkańcy przystąpili doZwiązku Pruskiego w 1454 r. Po zawarciuII pokoju toruńskiego z Zakonem w 1466 roku miasto znalazło się w granicach Polski. Rozpoczął się wtedy szybki rozwój „grodu nad Welem”, który uzyskał liczne przywileje królewskie. W wynikuI rozbioru Polski w 1772 miasto znajdowało się w granicachPrus, z wyjątkiem lat 1807–1815, kiedy to stanowiło część Księstwa Warszawskiego. W 1887 r. przez miasto przeprowadzono trasę kolejową zDziałdowa doBrodnicy.
Od 5 listopada 1906 r. do 10 czerwca 1907 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: A. Bartkowska, M. Czajkowska, S. Dąbrowski, J. Dembiński, J. Garzyńska, F. Gutkowska, J. Gumiński, Z. Herman, A. Karczewski, A. J. M. Kamińscy, F. Karpiński, L. H. Kirstein, K. Krukowski, F. Kradziecki, W. Nadolski, M. Perowicz, W. Rogowski, S. Rogozińska, F. Rostek, W. Szostakowska, K. Tuszyńska, W. Weitz. Strajk był elementem znacznie większejakcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła część szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnymstrajkiem we Wrześni (1901) na czele[6].
Do Polski miasto powróciło dopiero 18 stycznia 1920 roku, a 14 sierpnia 1920 na krótko zostało zajęte przez Rosjan. W 1932 roku miasto wyłączono z powiatu brodnickiego i włączono do działdowskiego, a w 1939 wraz z tym drugim przeniesiono z województwa pomorskiego do województwa warszawskiego. Po wojnie Lidzbark obudowano ze zniszceń wojennych[7][8][9], powstały wówczas tartak, garbarnia, cegielnia, mleczarnia oraz Zakład Prefabrykatów Elementów Budowlanych[10].
W latach 1954–1972 miasto nie należało a było siedzibą władz gromadyLidzbark. Lidzbarkw latach 1975–1998 leżał na terenie ówczesnegowojewództwa ciechanowskiego i podlegał pod Urząd Rejonowy w Działdowie.
Jeśli chodzi o prawa miejskie, to Lidzbark mógł je otrzymać nie wcześniej niż w XIV wieku. Świadczyć mogłyby o tym pierwsze przywileje miejskie pochodzące z 1410 i 1414 roku. Wiele współczesnych nazw ulic wskazuje na to, że pochodzą one z dość odległych czasów. Takie ulice jak: Zamkowa, Podzamcze, Kościelna, Piaski, Stare Miasto, Sądowa czy też Słomiany Rynek mają pochodzenie historyczne.
Z braku wiarygodnych dokumentów trudno jest ustalić, czy herb miasta pochodzi z okresu rządów krzyżackich, czy też został ustanowiony dopiero po pokoju toruńskim, czyli po 1466 roku. Najstarszy dokument, który przetrwał z herbem Lidzbarka pochodzi dopiero z 1571 roku. Była nim wtedy głowa jednorożca, czyli głowa konia z rogiem na czole. Taki herb znajduje się na pieczęci miejskiej. Należy podkreślić, że pierwszym historykiem niemieckim, który stwierdzał, że herbem miasta Lidzbark jest głowa jednorożca, był F.A. Wossberg. W XVII wieku sporządzono nową pieczęć miasta również z głową jednorożca w tarczy z napisem „Sigillum Civitatis Lautenburgensis”. Pieczęć ta przetrwała blisko 200 lat, aż do czasów rozbiorowych.
W okresie rządów pruskich miasto miało herb przedstawiający orła pruskiego. W 1886 roku mieszkańcy postanowili przywrócić miastu dawny herb i zwrócili się w tej sprawie do Archiwum w Berlinie, z prośbą o potwierdzenie jego autentyczności. Na podstawie orzeczenia archiwum wydało orzeczenie, że herbem Lidzbarka jest głowa jednorożca z rogiem na czole. Władze Lidzbarka kazały jednak sprawić miastu pieczęć z całą figurą jednorożca. Stało się to dlatego, że Beckherrn w swojej monografii o herbach miast pruskich mylnie twierdził, że Lidzbark ma herb przedstawiający całego jednorożca. Wykorzystując opinie Beckherrna, władze miasta nie zezwoliły na używanie dawnego herbu.
W okresie międzywojennym, jak również zaraz po II wojnie światowej, używano herbu przedstawiającego całą figurę jednorożca. Mieszkańcy po powrocie do macierzy w 1920 roku, na skutek dawnej propagandy pruskiej, byli skłonni wierzyć w słuszność takiego herbu.
Od czego natomiast pochodzi herb miasta, nie daje się w ogóle ustalić, po prostu z braku jakichkolwiek przesłanek. Jeśli chodzi o pierwotny kolor tarczy i głowy jednorożca to przypuszcza się, że tarcza była błękitnego, zaś głowa żółtego. Taki właśnie herb dla Lidzbarka zatwierdziło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej.
Mieszkańcy miasta i gminy Lidzbark wybierają w powszechnych wyborach samorządowych burmistrza oraz 15 radnych, spośród których wybierany jest 1 przewodniczący i 2 wiceprzewodniczących.
| Burmistrz | |
|---|---|
| PIĄTKOWSKI Andrzej Wojciech | |
| Okręg | Nazwisko i imię radnego/radnej |
| 1 | KALISZ Agnieszka |
| 2 | ŁUKASZEWSKI Janusz Adam |
| 3 | WACŁAWSKA Dorota Maria |
| 4 | BRAUN Karol |
| 5 | DZIMIRA Michał Paweł |
| 6 | WIŚNICKI Jarosław |
| 7 | PLUTA Adam Grzegorz |
| 8 | NOWIŃSKI Dariusz Jarosław |
| 9 | WERĘGOWSKI Karol |
| 10 | CYBULSKI Wojciech |
| 11 | KORDALSKI Bartłomiej |
| 12 | KWIATKOWSKI Michał Łukasz |
| 13 | GRASZEK Agnieszka |
| 14 | SAWULSKI Łukasz |
| 15 | PAWELSKI Bartosz |
| Burmistrz | |
|---|---|
| SITAREK Maciej Krzysztof | |
| Okręg | Nazwisko i imię radnego/radnej |
| 1 | MARSZAK Tomasz |
| 2 | KALISZ Agnieszka |
| 3 | WACŁAWSKA Dorota Maria |
| 4 | OSTROWSKI Marek Witold |
| 5 | DZIMIRA Michał Paweł |
| 6 | WIŚNICKI Jarosław |
| 7 | IWANKOWSKI Waldemar Adam |
| 8 | NOWIŃSKI Dariusz Jarosław |
| 9 | CIESIELSKI Paweł |
| 10 | KREZYMON Hanna Maria |
| 11 | CHMIELEWSKI Leon |
| 12 | KWIATKOWSKI Michał Łukasz |
| 13 | SKUZA Waldemar Antoni |
| 14 | TRZCIŃSKI Mirosław |
| 15 | GUTOWSKI Zbigniew Piotr |
| Burmistrz | |
|---|---|
| SITAREK Maciej Krzysztof | |
| Okręg | Nazwisko i imię radnego/radnej |
| 1 | DUDANIEC Tomasz Maciej |
| 2 | ZAKRZEWSKA Grażyna Barbara |
| 3 | GOSZKA Andrzej |
| 4 | MROCZKOWSKI Piotr |
| 5 | DZIMIRA Michał Paweł |
| 6 | FRYZA Radosław Wojciech |
| 7 | IWANKOWSKI Waldemar Adam |
| 8 | NOWIŃSKI Dariusz Jarosław |
| 9 | CIESIELSKI Paweł |
| 10 | KOSMAN Tadeusz |
| 11 | CHMIELEWSKI Leon |
| 12 | KWIATKOWSKI Michał Łukasz |
| 13 | SKUZA Waldemar Antoni |
| 14 | TRZCIŃSKI Mirosław |
| 15 | GUTOWSKI Zbigniew Piotr |
| Burmistrz | |
|---|---|
| ROGOWSKI Jan | |
| Okręg | Nazwisko i imię radnego/radnej |
| 1 | DUDANIEC Tomasz Maciej |
| ZAKRZEWSKA Grażyna Barbara | |
| 2 | KOZŁOWSKI Grzegorz Wojciech |
| GOSZKA Andrzej | |
| 3 | DZIMIRA Michał Paweł |
| MODZELEWSKI Tadeusz | |
| 4 | RZESZUTKO Ewa Maria |
| 5 | NOWIŃSKI Dariusz Jarosław |
| 6 | CIESIELSKI Paweł |
| 7 | KOSMAN Tadeusz |
| 8 | KORDALSKI Ryszard |
| 9 | GUTOWSKI Zbigniew Piotr |
| 10 | TRZCIŃSKI Mirosław |
| 11 | MOSTOWICZ Paweł |
| 12 | OGRODOWSKI Henryk |
| Burmistrz | |
|---|---|
| ROGOWSKI Jan | |
| Okręg | Nazwisko i imię radnego/radnej |
| 1 | WIŚNIEWSKI Andrzej Janusz |
| DUDANIEC Tomasz Maciej | |
| 2 | KOZŁOWSKI Grzegorz Wojciech |
| GOSZKA Andrzej | |
| 3 | DZIMIRA Michał Paweł |
| MODZELEWSKI Tadeusz | |
| 4 | RZESZUTKO Ewa Maria |
| 5 | ROMULEWICZ Irena |
| 6 | WITKOWSKI Taduesz |
| 7 | MACHUJSKI Tadeusz |
| 8 | KORDALSKI Ryszard |
| 9 | WRZOSEK Stefan Kazimierz |
| 10 | TRZCIŃSKI Mirosław |
| 11 | KACPRZAK Tadeusz Edward |
| 12 | JÓZWOWSKI Tadeusz |
Według danych GUS na dzień 1 stycznia 2023 r. Lidzbark liczył 7300 mieszkańców[11].
Piramida wieku mieszkańców Lidzbarka w 2014 roku[12].
.jpg)
Główne zakłady przemysłowe: producent karniszy i rolet KARWEL, fabryka mebli Classic Soffa, fabryka mebli „Wolność”, fabryka betonu komórkowego „H+H Polska”, fabryka tkanin „SE-DA”, przetwórstwo skór „Skórpol” i drewna „Poldrew”, „Dąb-Wel”[15].
Lidzbark położony jest przy drogach:
Drogi wojewódzkie na terenie miasta:
Przez Lidzbark przebiegalinia kolejowa nr 208 Działdowo – Chojnice. Na terenie miasta przy linii kolejowej usytuowane są dwie stacje kolejowe (Lidzbark i Lidzbark Miasto). 1 lutego 2007 roku ruch pociągów osobowych został wstrzymany z powodu braku dofinansowania ze strony Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie. Ostateczne zawieszenie ruchu osobowego nastąpiło 1 września 2009 roku w związku z zawieszeniem kursowania pociągu pospiesznego „Warmia” relacji Grudziądz-Kraków Płaszów, który był wtedy ostatnim kursującym przez Lidzbark pociągiem pasażerskim. Obecnie przez Lidzbark jeżdżą tylko pociągi towarowe.
Położenie miasta, bliskość jezior i dużego kompleksu leśnego i zabytkowy układ urbanistyczny, estetyka i kameralność, stwarzają dobre warunki do rekreacji i wypoczynku. Okolice miasta, jak i Gmina Lidzbark charakteryzują się wysokimi walorami przyrodniczymi. Stanowią wymarzone miejsce wypoczynku i rekreacji dla miłośników wędkarstwa, kajakarstwa, grzybobrania, wycieczek pieszych, rowerowych, a także konnych.
Gmina spełnia warunki dla rozwoju turystyki i agroturystyki. Posiada ciekawe tereny, które przyciągają widokami, bazę noclegową i gastronomiczną, a także bazę agroturystyczną. Na terenie gminy zlokalizowane są ośrodki wczasowe na około 2000 miejsc. Charakterystyczną cechą regionu jest różnorodność cech środowiska przyrodniczego, co uwidacznia się w bogactwie flory i fauny, a także w zróżnicowaniu krajobrazu. Ważnym elementem przyrodniczym regionu są jeziora. Są to jeziora polodowcowe, głównie typu rynnowego. Najczęściej są długie, wąskie o stromych brzegach, znacznych głębokościach i nie wyrównanym dnie. Układają się w ciągi połączone ciekami. Większość jezior leży w ciągu rzekiWel. Jeziora w zdecydowanej większości należą do zbiorników eutroficznych, czyli bogatych w substancje odżywcze. Największy ruch turystyczny obserwuje się nad jeziorami:Lidzbarskim,Piaseczno i Kiełpińskim, wokół których zlokalizowano ośrodki wczasowe.
Na obszarze parków krajobrazowych, w poszczególnych nadleśnictwach wyznaczone zostały również dydaktyczne ścieżki przyrodnicze.
Miasto zdobyło w roku 2012 w plebiscycie organizowanym przez „Gazetę Olsztyńską” tytuł „Letniej stolicy Warmii i Mazur[16]”.
Osobny artykuł:Dekanat Lidzbark Welski.W Lidzbarku znajdują się dwie parafieKościoła Rzymskokatolickiego:parafia św. Wojciecha iparafia Wniebowzięcia NMP, dwazboryprotestanckie. Jeden z nich należy doKościoła Ewangelicko-Augsburskiego, drugi jest częściąKościoła Chrystusowego orazŚwiadkowie Jehowy: zbór Lidzbark[17].
W mieście działa klub sportowyWel Lidzbark prowadzący sekcjepiłkarską ipiłki siatkowej. Funkcjonuje także klub sportowy Wel-Bis, który prowadzi sekcjękajakarską. W Lidzbarku prężnie rozwija się sekcja lekkoatletyczna i tenisa stołowego.
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Lidzbarkiem.| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1919–75) |
|
| Osiedla (1954–1972) |
|
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–1975) |
|
| Gromady (1954–1972) |
|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1920–75) | |
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75) | |
| Gromady (1954–72) |
|
