Lhasa (tyb.ལྷ་ས,Wylie:lha-sa,ZWPY:Lhasa;chiń. upr.拉萨; chiń. trad.拉薩; pinyinLāsà) – stolica i największe miastoTybetańskiego Regionu Autonomicznego. Centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne regionu, jak też największa atrakcja turystyczna zachodnichChin.W 2010 roku liczba mieszkańców miasta (utożsamianego z dzielnicą Chengguan) wynosiła 279 074, zaś cała prefektura miejska liczyła 559 423 mieszkańców[potrzebny przypis]. Lhasa wg oficjalnych danych jest zamieszkana głównie przezTybetańczyków (91,83%)[1], zaś wg prasy niepodległościowej 60–70% mieszkańców stanowiąChińczycy[2].
W połowie VII wiekuSongcen Gampo, władcaImperium tybetańskiego przeniósł stolicę swojego państwa do Lhasy. W 637 roku na wzgórzu Marpori wybudował pałac (w jego miejscu w XVII wieku zbudowano obecnyPałac Potala). Po zawarciu małżeństw znepalską księżniczkąBhrikuti oraz chińskąWencheng król przeszedł nabuddyzm. W kolejnych latach wybudowano klasztoryRamocze iDżokhang. Po śmierci króla w kolejnych dziesięcioleciach stolica uległa wielu zniszczeniom w wyniku działań wojennych, zaś po śmierci ostatniego władcy z dynastii, nastąpiłorozbiciu dzielnicowe i Lhasa przestała być centrum politycznymTybetu[3]. Na początku XV wieku uczony buddyjskiCongkhapa i jego uczniowie założyli klasztoryGanden,Drepung iSera. W połowie XVII wiekuDalajlamaLobsang Gjaco przeniósł centrum administracyjne do Lhasy. W 1645 roku rozpoczął on budowęPałacu Potala. Część o nazwie „Biały Pałac” została ukończona w 1648 roku, zaś „Czerwony Pałac” został dobudowany w 1694 roku już po jego śmierci[4]. W 1717 roku miasto zostało złupione przez Mongołów z chanatu dżungarskiego[5]. W latach 1707–1745 w Lhasie działali misjonarze zZakonu Braci Mniejszych Kapucynów[6], zaś w okresie od 1716 roku do 1721 roku w mieście działalność misyjną prowadził jezuitaIppolito Desideri, jeden z pierwszych europejskich badaczy kultury tybetańskiej[7]. W 1755 roku wybudowanoPałac Norbulingka, który został letnią rezydencją władców. Rozbudowywany w kolejnych stuleciach pałac osiągnął liczbę 374 pokojów[8].
Na przełomie XIX i XX wieku do Lhasy kilkukrotnie przybywał rosyjski podróżnikGonbodżab Cybikow, który jako pierwszy sfotografował miasto, jak też opisał ją w swoim dzienniku wydanym w 1903 roku[9]. Na początku sierpnia 1904 roku w wynikubrytyjskiej ekspedycji do Tybetu do Lhasy wkroczyły wojska brytyjskie, które po podpisaniu porozumienia opuściły miasto we wrześniu tego samego roku[10]. W 1910 roku do miasta weszły wojska chińskie, jednakże porewolucji Xinhai i upadkudynastii Qing, zostały wycofane w 1912 roku. Po tych wydarzeniachw latach 1912–1950 Lhasa była stolicą praktycznie niezależnego Tybetu, jednakże na arenie międzynarodowej w dalszym ciągu uznawano zwierzchnictwo Chin[11]. Powkroczeniu wojsk chińskich w 1950 roku do Tybetu i podpisaniuporozumienia w 1951 roku, Lhasa stała się centrum administracyjnym nowegochińskiego regionu, zaś od 1965 roku stolicąTybetańskiego Regionu Autonomicznego. Zarównopowstanie tybetańskie w 1959 roku, jak teżrewolucja kulturalna trwająca w latach 1966–1976 spowodowała znaczne straty zarówno w ludności, jak też w zabudowie miasta. W następnych dziesięcioleciach w mieście wybuchały zamieszki, największe w 1989 roku[12] oraz w2008 roku.
W 1985 roku w dzielnicy Chengguan utworzono Uniwersytet w Tybecie, znacznie powiększony w 1999 roku poprzez połączenie z innymi lokalnymi szkołami[13]. Także w tym roku utworzono w centrum prefektury (niedalekoPałacu Potala) rezerwat przyrody Lalu Wetlands (potocznie zwany Lung of Lhasa) o powierzchni 12,2 km²[14].
Wraz z gwałtownym wzrostem gospodarczymChin w XXI wieku, zaczęto znacznie rozbudowywać infrastrukturę: w 2006 roku wraz z uruchomieniem pierwszej linii łączącejTybetański Region Autonomiczny z resztą Chin, a dokładniej z miastemXining w prowincjiQinghai, oddano do użytku nowydworzec kolejowy w Lhasie oraz w Damxung, w 2007 roku uruchomionoelektrownie wodną Zhikong[15], w tym samym roku otwarto most Liuwu nad rzeką Lhasa o długości 1,66 km łączący centrum miasta zdworcem kolejowym[16], w 2011 roku oddano do użytku drogę ekspresową z centrum Lhasy doPortu lotniczego Lhasa-Gonggar[17], w 2013 roku uruchomiono kolejną elektrownię wodną Pondo[18] oraz ukończono most Nachen o długości 1,28 km łączący wschodnią część centrum z drogą ekspresową G318[19]. Ponadto w 2014 roku ukończono budowę jednego z najwyżej położonych stadionów na świecie – Lhasa Stadium o pojemności 20000 widzów[20].
W najbliższych latach Lhasę czekają znaczne zmiany z uwagi na zapowiedzi rządu chińskiego, który ogłosił, że planuje do 2020 roku ograniczyć populację prefektury do 500 000 osób[1].
Lhasa jest położona w południowej częściWyżyny tybetańskiej na wysokości 3650 m n.p.m. Całość prefektury miejskiej ma powierzchnię 29,518 km². Graniczy z prefekturami: od północy zNagqu, od zachodu zXigazê, od południa zShannan, zaś od wschodu zNyingchi. Przez południową część miasta płynie rzeka Lhasa, jeden z dopływów rzekiBrahmaputra. W powiecie Lhünzhub znajduje się strefa ochronażurawi czarnoszyich o powierzchni 96 km², do której co roku migruje na okres zimowy ponad 1000 ptaków tego gatunku[21]. Przez północne powiaty rozciągają się góryNienczen Tangla z najwyższym szczytem o wysokości 7182 m n.p.m. Na północ od tych gór znajduje się największe jezioroTybetańskiego Regionu Autonomicznego –Nam Co, którego połowa leży w powiecie Damxung. Także w tym powiecie znajdują sięźródła termalne o powierzchni około 7000 m²[22].
style="background:#FFFFFF;color:#Błąd w wyrażeniu: nieoczekiwany operator „<”;font-size:85%;text-align:center; border-left-width:medium"|Błąd w wyrażeniu: nierozpoznany znak interpunkcyjny „.”
Największym pracodawcą w mieście jest fabryka dywanów, zatrudniająca około 300 pracowników. Produkuje ona tradycyjne tybetańskie dywany, które są eksportowane na cały świat[24]. Znajduje się tutaj także najwyżej położony na świecie komercyjnybrowar, należący doCarlsberg Group – Lhasa Brewery[25]. Znaczne dochody miasto uzyskuje z turystyki, jak też z wyrobu rękodzieła. Na terenie prefektury znajdują się liczne kopalnie, m.in. złota, srebra, miedzi imolibdenu, jednakże często dochodzi do protestów lokalnych mieszkańców przeciwko skażeniom źródeł wody pitnej przez kopalnie[26]. Na terenach wiejskich gospodarka opiera się głównie na hodowli zwierząt (m.in.jaka) i uprawie rolnictwa, przede wszystkim jęczmienia górskiego (głównego zboża Tybetu, zajmującego 60 procent całości upraw w regionie)[27]. Ponadto w Yangbajain znajduje sięgeotermalna elektrownia o mocy 25,18 MW[28], zaś na rzece Lhasa znajdują się dwieelektrownie wodne – Zhikong o mocy 100 MW[15] oraz Pondo o mocy 160 MW[18].
Od wschodu na zachód przez miasto przebiega droga ekspresowa G318, która jest najdłuższą tego typu drogą wChinach. Liczy ona 5476 km i biegnie odSzanghaju do Zhangmu, przy granicy zNepalem[29]. Od centrum prefektury na północ, aż doPekinu prowadzi licząca 3091 km droga ekspresowa G109. Odcinki obu powyższych dróg są częściąAsian Highway Network. Ponadto oddworca kolejowego Lhasa doPortu lotniczego Lhasa-Gonggar w prefekturzeShannan, można dojechać otwartą w 2011 drogą ekspresową o długości 37,8 km[17].
Odstacji kolejowej Lhasa aż do miastaXining w prowincjiQinghai, biegnie licząca 1956 kmlinia kolejowa Qinghai-Tybet. Pociągi zatrzymują się także na stacji w powiecie Damxung. Ponadto w kierunku zachodnim, doXigazê – drugiego pod względem wielkości miasta w regionie prowadzi otwarta w 2014 roku nowa linia kolejowa o długości 253 km. W lipcu 2017 roku rozpoczęto pracę nad drugą linią kolejową łączącąTybetański Region Autonomiczny z resztąChin. Ma ona biec z Lhasy, przezNyingchi doChengdu w prowincjiSyczuan. Trasa ma liczyć około 1700 km[30].
W 2016 miejska sieć autobusowa liczyła 34 linie i obsługiwało ją 487autobusów[31].
.png)
.jpg)
