To jest wersja przejrzana tej strony
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia tej nazwy.| miasto naprawach powiatu | |||||
 Ratusz w Lesznie,Kościół św. Krzyża,Bazylika Mniejsza św. Mikołaja,Synagoga, ulica Słowiańska | |||||
| |||||
| Dewiza: Leszno – rozwiń skrzydła | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Data założenia | XIV wiek[1] | ||||
| Prawa miejskie | 1547[1] | ||||
| Prezydent | |||||
| Powierzchnia | 31,86[2] km² | ||||
| Wysokość | 88 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 65 | ||||
| Kod pocztowy | 64-100 do 64-106, 64-110 | ||||
| Tablice rejestracyjne | PL | ||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
 51°50′25″N 16°34′47″E/51,840278 16,579722[4] | |||||
| TERC (TERYT) | 3063011[5] | ||||
| SIMC | 0954225[6] | ||||
| Hasło promocyjne: Leszno – rozwiń skrzydła[7] | |||||
Urząd miejski ul. Karasia 1564-100 Leszno[8] | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Leszno (łac. Lessna Polonorum[9],niem. Lissa[10],Lissen) –miastona prawach powiatu wwojewództwie wielkopolskim, położone w zachodniej częściPolski, pomiędzy dwoma dużymi centrami gospodarczymi –Poznaniem iWrocławiem. Siedziba władzpowiatu leszczyńskiego.
Prywatnemiasto szlacheckielokowane w 1547 roku położone było w XVI wieku wwojewództwie poznańskim[11].
Według danychGUS z 31 grudnia 2024 roku, Leszno liczyło 59 521 mieszkańców i było pod względem liczby ludności 7. miastem w województwie wielkopolskim, a także 64. spośród najludniejszych miast w Polsce[3].
Miejscowość wymieniona została pierwszy raz w dokumencie zapisanym połacinie z 1393 jakoLesczno, 1396Olesczno, 1397Leszczno, 1408Lessna, 1425Lesczyno, 1436 (kopia z 1468Lessno, (kopia z XVI wieku)Leszno, (kopia z XVII wieku)Lyeszno, Lieszno, 1451 (kopia z XIX wieku)Leszcze, 1453Leszczyno, 1457Leschno, 1468Liszna, Lesoczno, 1469 (kopia z 1675)Leszczyna, 1484Lischno, 1488Liessno, Lieshno, 1490Leszno, 1504Lesno, 1506Lisse, Lysse, 1521Lyeschno[12].
Według językoznawców istniała starsza nieużywana obecniestaropolska forma rzeczownikowa nazwy miasta, która brzmiałaLeszczno[13] lubLeszczyn[14][15], a obecna nazwa jest zniekształconą formą pierwotnej nazwy wywodzącej się bezpośrednio od nazwyleszczyny rośliny z rodzinyleszczynowatych będącej źródłem orzechów laskowych. Jeden ze średniowiecznych dokumentów datowany na 1469 r. podaje bezpośrednio nazwę miasta jakoLeszczyna[12][14].
Po raz pierwszy miejscowość wymieniona została w 1393 r. jakoLesczno, w 1397Leszczno, w 1425Leszczyno, w 1453Lesczyno[12]. Miasto nazywane było w historii również połacinieLessna Polonorum. Od nazwy miejscowości pochodzi nazwisko wielkopolskiego magnackiego roduLeszczyńskich[16]. Od XVI w. ze względu na trudną w wymowie dla Niemców kombinację spółgłosek„szcz” nazwa uległa stopniowejgermanizacji i Niemcy notowali ją jakoLissa Polonorum (Polska Lissa), a późniejPolnisch Lissa. Z czasem nazwa została skrócona doLissa i zatraciła swoje pierwotne znaczenie. W dzieleMatthäusa Meriana pt. „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” z 1650 roku miejscowość wymieniona jest pod zgermanizowanymi nazwamiLiessau orazLissa[17].
Obecną nazwę polską oraz niemieckąPolnisch Lissa podają liczne niemieckie źródła z XIX wieku. Statystyczny opisPrus z roku 1837 notuje„Polnisch-Lissa (Leszno)”[18].
NazwęPolnisch Lissa,Lissa orazLeszno notujeSłownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902[19]. Niemiecki leksykon geograficzny Neumanna wydany w 1905 roku notuje nazwęPolnisch Lissa orazLissa in Posen[20].
Miejscowość pierwotnie była wsią związaną zWielkopolską. Ma metrykęśredniowieczną i istnieje co najmniej od końca XIV wieku. Pierwsza wzmianka historyczna o Lesznie pochodzi z 1394 roku. Wówczas osada Leszczno stanowiła własność Stefana z Karnina, który używał pieczęci herbuWieniawa[1]. Zgodnie z modą, jaka panowała wśród polskiej szlachty, ród Wieniawitów przybrał nazwiskoLeszczyńscy utworzone przez dodanie do nazwy rodowej miejscowości końcówki-ski[21].
W średniowieczu w miejscu obecnego miasta Leszno istniały małe, osobne osady Leszczno i Leszczynko, a obecne dzielnice miejskie były osobnymi wsiami. W 1397 dziedzic w Lesznie Stefan Karmiński oraz Szymon zGrunowa (obecnie dzielnica LesznaGronowo) toczyli proces sądowy o granice pomiędzy Lesznem a Grunowem. Granicę mieli wytyczyćarbitrzy przedstawieni przez obie strony. Kolejny proces graniczny odnotowano w 1414, kiedy Jakusz Wyciążkowski oskarżył Stefana z Leszna o zniszczenie trzechkopców granicznych. W 1408 miejscowość była siedzibą własnej parafii. W 1496 należała do lokalnej szlachty wielkopolskiej i leżała w powiecie wschowskimKorony Królestwa Polskiego[12].
Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnieniaosiedla żydowskiego w Lesznie[22]. W początkach XVI w. Leszno stało się znaczącym centrumreformacji. W 1510 miejscowość należała dodekanatu Wschowa[12].
Wieś, a później także miasto, wielokrotnie odnotowały historyczne dokumenty prawne, a także księgi podatkowe dzięki czemu można odtworzyć panujące w niej stosunki społeczne i własnościowe. W 1510 Leszno było wsią liczącą 14łanów osiadłych, 10zagrodników, trzyfolwarki dziedziców oraz jeden łan należący do miejscowegoplebana. W 1535 miał w miejscowości pobór podatków od 13 łanów, 3prętów,karczmy. W 1564 Leszno liczyło 13 łanów i 3 pręty. W 1566 odbył się pobór z miasta Leszna z majętności należącej do pani Barbary Leszczyńskiej liczącej 13,5 łana, w której pracowało 26rzemieślników, 13 zagrodników. Odnotowano także w miejscowościwiatraki. Miejscowypiwowar zapłacił za cały rok 30florenów. Miasto płaciło także podwójnyszos wynoszący 7 florenów i 6 groszy. W 1579 z miasta Leszna pobrano podatki od 84 domów, 12 łanów i 3 prętów, 13 komorników z bydłem, 10 komorników bez bydła, dwóch owczarzy wypasających 138owiec, 57 rzemieślników, 11 komorników, jednej biednejwdowy, a także od 5 wiatraków, dwóch karczmarzy, oraz odwyszynkowanych trzech beczekgorzałki[12].
Wielkopolskie Leszno leżało blisko granicy zDolnym Śląskiem. W 1528 wytyczano granice pomiędzy Koroną Królestwa Polskiego aksięstwem głogowskim. Z powodu niekorzystnych warunków terenowych podjęto wtedy decyzję, że granice pomiędzy Lesznem,Lasocicami iRydzyną leżącymi w Koronie a miejscowościami leżącymi w księstwie:Stropen (obecnie Strupin),Seifersdorf (obecnie Radosław),Crosen (niem. Kraschen, obecnieChróścina) oraz Heyersdorf (niem. Heinzendorf, obecnieWitoszyce), zostaną wytyczone, kiedy będzie sucho lub gdy przyjdzie mróz[12].
Do 1547 civitas Leszno rozwijało się w cieniu większych, starszych, bogatszych i uprzywilejowanych ośrodków takich jak:Wschowa,Kościan,Osieczna,Święciechowa. W 1547 król polskiZygmunt II August zezwolił kasztelanowiRafałowi IV Leszczyńskiemu na założenie w jego wsi Leszno miasta naprawie magdeburskim o tej samej nazwie. Mieszczanie mieli być w nim sądzeni na prawie niemieckim przezwójta, który z kolei miał być sądzony przezdziedzica. W mieście mogły odbywać się trzyjarmarki: w niedzielę po Wniebowstąpieniu, 12 sierpnia na św. Klarę, 19 listopada na św. Elżbietę [19 XI] oraz cotygodniowe targi poniedziałkowe. W 1549 mieszczanie otrzymali prawa miejskie. W ławie miejskiej oprócz mieszczan zasiadali dwaj chłopi ze wsi Leszno. Miasto uzyskało prawo handlusolą, po 15 latach jej sprzedaży miała zostać ustalona wysokośćczynszu należnego z tego tytułu miejscowym dziedzicom. Miasto miało także przydzielone dwieławy chlebowe, dwie szewskie oraz dwiejatki, postrzygalnięsukna,wagę oraz publicznąłaźnię, w której ubodzy z miejskiego szpitala w każdą sobotę mieli prawo do darmowej kąpieli. Mieszczanom lesznieńskim przysługiwał 15 letni okreswolnizny na zagospodarowanie, po którym mieli dopiero płacićpodatki. Zostali oni także zwolnieni z powinności wobec dworu. Tylko ci, którzy nie mieli stałej pracy lub nie trudnili się rzemiosłem mieli pracować dla dziedziców po 6 dni w roku. W 1561 w mieście założony został szpital miejski pod wezwaniem św. Ducha i św. Barbary. W 1565 założone zostało takżeGimnazjum w Lesznie, w którym wykładali między innymiJan Ámos Komenský orazJan Jonston[23][12][24].
OsiedlenieBraci czeskich (1516) oraz sprowadzenie tkaczy śląskich do miasta spowodowały szybki rozwój Leszna. W 1626 Bracia czescy utworzyli tu szkołę wyższą, z tego też roku pochodzi zachowanasynagoga, a ok. 1633 powstała tu również parafia ewangelicka (luterańska). W latach 1638–1647 mieszkał tu teolog i poetaJohann Heermann i tu został pochowany. XVII-wieczne Leszno było największym w Wielkopolsce ośrodkiem drukarstwa, związanym z działalnością miejscowychewangelików (wśród których przeważali uchodźcy z pobliskiego Śląska). W latach 1636–1639 nastąpiło znaczne powiększenie obszaru miasta, otoczono je nowymi fortyfikacjami ziemno-bastionowymi. Cztery Bramy (północna Kościańska, wschodnia Osiecka, zachodnia Święciechowska i południowa Rydzyńska) łączyły miasto z przedmieściami. W mieście odbywały się liczne jarmarki, mieszczanie korzystali ze zwolnień i udogodnień podatkowych. Towary produkowane w Lesznie eksportowane były do Saksonii, Rosji i na Litwę. Okres rozwoju miasta zbiegł się w czasie z okresem podziału chrześcijaństwa, walk religijnych i prześladowań. Właśnie takie ośrodki jak Leszno pozwoliły uzyskać Polsce status kraju „bez stosów”. W Lesznie współżyły cztery wyznania: bracia czescy, luteranie, katolicy oraz żydzi. Leszno stało się w czasach nowożytnych również ośrodkiem życia naukowego. Będąc jeszcze pod względem ludności miasteczkiem potrafiło się ufortyfikować oraz założyć sieć wodociągową. Leszno stało się od tego momentu drugim, poPoznaniu, miastem Wielkopolski. Stan ten nienaruszalnie zachował się aż do rozbiorów.
Ćwierćwiecze 1630–1656 to nie jedyny „złoty okres” dla tej miejscowości. Pojęcie to odnosi się także do lat po odbudowie i rewitalizacji miasta po wielokrotnych pożarach i wojnach. Władze wraz z właścicielami dbali skutecznie o miasto. Stwarzano wiele urzędów, które pomagały w rozwoju handlowym, społecznym, terytorialnym, stratygraficznym, ale także estetycznym, kulturowym. Leszno czasów nowożytnych nie było tylko jednym z głównych ośrodków produkcji tekstylnej, ale zarazem swego rodzaju szkołą przemysłową w tej dziedzinie. Tutaj powstawały wzory organizacyjne i produkcyjne sukiennictwa. Uczyli się w Lesznie rzemiosła liczni przybysze z różnych miast nie tylko polskich (jak Gdańsk, Poznań czy Kraków), lecz także zagranicznych (Berlin,Augsburg,Królewiec,Lubeka czyLipsk).
Obok innych szkół, w mieście działało gimnazjum akademickie z bogatąbiblioteką iteatrem. Znaczącą postacią leszczyńskiego środowiska naukowego o uniwersalnym wymiarze był reformator pedagogikiJan Ámos Komenský, a obok niego także inni uczeni, jakJan Jonston czyDaniel Ernest Jabłoński, współzałożyciel Berlińskiej Akademii Nauk. W leszczyńskich szkołach w II poł. XVIII w. uczyło się jednocześnie kilkuset uczniów. Wraz z Lesznem rozwijała się cała Wielkopolska. Stała się ona najwyżej rozwiniętym gospodarczo regionem w przedrozbiorowej Polsce.
Złoty okres dla Leszna zakończył się w kwietniu 1656, gdy miasto zostało spalone i zniszczone, a część mieszkańców wymordowana przez wojska wierne królowi Janowi Kazimierzowi za wpuszczenie przez większość protestancką Szwedów[25]. Ponownie spalone w 1707 przez armie saską[24]. W roku 1709zaraza zdziesiątkowała mieszkańców.
Osobne artykuły:Powstanie wielkopolskie (1794), Powstanie wielkopolskie (1806) i Powstanie wielkopolskie (1848).W wynikudrugiego rozbioru Polski w 1793 r. Leszno zostało wcielone do Prus i przemianowano jego nazwę naLissa[26]. W tym okresie miasto dotknęły dwa wielkie pożary – w 1767 i 1790. Leszno dzieliło losy Wielkopolski, którą Berlin zamierzał zintegrować z państwem pruskim jako jego rolnicze zaplecze. Leszno utraciło swoją unikalną pozycję kulturalną, jednak nadal pozostawało silnym i ważnym ośrodkiem na mapie Wielkopolski. Miasto unowocześniało się, rozwijało pod względem urbanistycznym. Wobec utworzenia granicy celnej z większością ziem dawnej Rzeczypospolitej znikła jednak możliwość dalszego rozwoju sukiennictwa i płóciennictwa, straciły także swoje znaczenie młynarstwo i handel zbożem. Aktywność gospodarcza trwała, ale już w innych warunkach.
Polacy związani z Lesznem publikowali w mieście polską prasę i książki. W latach 1834–1849 w mieście wychodziło polskie ilustrowane czasopismoPrzyjaciel Ludu. W latach 1841–1847 polski historyk, geograf i statystykStanisław Plater napisał i wydał w mieście dwa tomyMałej Encyklopedii Polskiej, jednej z pierwszych dziewiętnastowiecznychpolskich encyklopedii ogólnych[27][28].
Od XIX w. w Lesznie dominowała ludność niepolska (aż do okresu po odzyskaniu niepodległości), przede wszystkim napływowa niemieckojęzyczna i protestancka[29]. Wraz z procesami uprzemysłowienia nowym zjawiskiem stał się stopniowy przyrost ludności polskiej, który zbiegł się z rozwojem polskiej i niemieckiej świadomości narodowej oraz zarysowaniem się konfliktów narodowościowych. Jeszcze w I poł. XIX w. nie przynosiło to znacznego zachwiania tradycyjnego współżycia. Kontynuowana była działalność naukowa, gdzie Leszno, oprócz Poznania, było w Wielkopolsce największym ośrodkiem wydawniczym i oświatowo-kulturalnym. II poł. XIX w. była okresem narastającej polityki germanizacyjnej, nasilonej w szczególności po zjednoczeniu Niemiec w 1871. W latach 1876–1900 usunięto język polski z gimnazjum, zaczęto zwalniać polskich nauczycieli i zastępowano ich Niemcami. Działania te wywołały opór wśród ludności polskiej, która organizowała strajki szkolne i prowadziła działalność konspiracyjną. W 1905 w mieście mieszkało 16 021 osób, w tym 79,2% Niemców (w zdecydowanej większości napływowi w okresie zaborów w celach germanizacji tę część ziem polskich), 13,7% Polaków i 6,2% Żydów. 53,1% mieszkańców było ewangelikami, 39,8% – katolikami[30].
Jeden z dwóch stacjonujących tu niemieckich pociągów pancernych batalionu inżynieryjnego był zawsze pod parą i gotowy do walki na miejscowej stacji kolejowej podczas tzw. ochronyGrenzschutz po wojnie światowej[31]. Wielu leszczynian wzięło udział w walkach Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 r. W warunkach przewagi ludności niemieckiej w mieście powstańcom nie udało się go opanować. Do Polski miasto powróciło na mocytraktatu wersalskiego 17 stycznia 1920[32][33].
Po I wojnie światowej Leszno znowu stało się częścią odrodzonego państwa polskiego. W okresie międzywojennym miasto było ważnym węzłem komunikacyjnym (biegły tu linie kolejoweRawicz –Poznań,Zbąszyń – Leszno, Leszno –Ostrów Wielkopolski,Jarocin – Leszno, krzyżowały się też linie tranzytowe doWrocławia iGłogowa). Rozwinięte były handel i przemysł: młyny, browary, tartaki, garbarnie, fabryka produktów chemicznych, produkowano wyroby włókiennicze, maszyny, wagi i fortepiany, cukier i eksploatowano kredę[potrzebny przypis].
W okresie 20-lecia międzywojennego z Leszna odpłynęła ludność niemiecka. W 1919 r. Polacy stanowili ok. 70% mieszkańców miasta, a w 1939 już ok. 90%[potrzebny przypis].
W latach 1923–27 w Lesznie lub sąsiedniej wsiStrzeżewice odnaleziono wczesnośredniowieczny skarb srebrny[12].
W latach 1937–1954 miasto było siedzibą wiejskiejgminy Leszno[potrzebny przypis].
Po wybuchuII wojny światowej Leszno zajęte przez wojska niemieckie zostało wcielone doIII Rzeszy. Ponownie nadano muzgermanizowaną nazwęLissa i administracyjnie włączono je doKraju Warty. Niemcy, w ramachoperacji Tannenberg, 21 października 1939rozstrzelali 20Polaków, a następnie dokonanomasowych wysiedleń ludności (ok. 80% mieszkańców) doGeneralnego Gubernatorstwa[34]. Na terenie miasta funkcjonowały dwa obozy pracy przymusowej dla Polaków i Żydów. W roku 1940 ruszyły prace nad planem kompleksowej przebudowy miasta. Wyznaczono nowe drogi przelotowe przez miasto, a także sektory pod przyszłe zabudowy przemysłową oraz mieszkalną i tereny zielone. Powstały dwie wersje planu: w 1940 roku autorstwaR. Kühna[35] oraz prof. E. Jobsta Siedlera w roku 1942[36]. Żadne z założeń planu nie zostało zrealizowane. Oprócz tego, na polach na północny wschód od miasta, jesienią 1939 roku rozpoczęto budowęzakładów amunicyjnych wojsk lądowych (według niemieckiej nomenklaturyHeeres-Munitionsanstalt, w skrócieMuna), ale przerwano ją zimą 1941 roku po alianckich lotach zwiadowczych[37]. Miasto zostało zdobyte 31 stycznia 1945 roku przez oddziały 120 korpusu armijnego 3 armii gwardii 1 Frontu Ukraińskiego kończąc okupację niemiecką (mogiła poległych w walkach znajdowała się na ul. Lipowej, róg Starozamkowej, skąd zostali ekshumowani w 1949 roku; w miejscu tym stanął Pomnik Wdzięczności)[38].
Po zakończeniu wojny nastąpiły rozbudowa i przebudowa miasta. Powstało jedno z największych w Europielotnisk szybowcowych[39]. W czerwcu 1958 roku odbyły się na nim VII Szybowcowe Mistrzostwa Świata, które otworzył ówczesny prezes honorowy Aeroklubu, premier Józef Cyrankiewicz[40]. W 1971 wybudowano dworce kolejowy i autobusowy, powstało wiele osiedli mieszkaniowych (Osiedla: Grunwald, Sułkowskiego, Przyjaźni, Wieniawa), miasto zyskało szeroką arterię al. Konstytucji 3 Maja, która wyprowadziła ruch poza centrum miasta, wybudowano halę widowiskową Trapez na 800 miejsc, ścieżki rowerowe.W latach 1975–1998 Leszno było stolicąwojewództwa leszczyńskiego. 1 sierpnia 1977 zgodnie z rozporządzeniem Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w granice administracyjne miasta włączono część wsi: Gronowo (596 ha) z gminy Lipno oraz z gminy Święciechowa wsie: Strzyżewice (254 ha) razem z terenami lotniska i grunty należące do wsiŚwięciechowa (prawie 5 ha) oraz wieś Zaborowo razem z przynależącymi do niej gruntami rolnymi (371 ha). Powierzchnia miasta wzrosła z 1950 do 3176 ha, a liczba mieszkańców z ok. 39 tys. do prawie 44 tys. W okresie PRL-u powstało wiele przedsiębiorstw przemysłowych, co podniosło rangę miasta w skali kraju. Stało się ono także ważnym węzłem tranzytowym, szczególnie w transporcie kolejowym.
W roku 1993 otwarto w Lesznie pierwszy w Polsce park wodny – krytą pływalnię Akwawit[41][42], wybudowaną przez Przedsiębiorstwo Przemysłu Fermentacyjnego Akwawit w Lesznie[43]. Od 1 stycznia 1999 roku jest miastem na prawach powiatu grodzkiego. W roku 2016 w Lesznie powstał pierwszy od 40 lat nowy teatr publiczny w Polsce, który otrzymał nazwęTeatr Miejski w Lesznie[44].
Ważniejsze wydarzenia:[45]
.jpg)
W Lesznie znajdują się m.in. następujące pomniki i tablice pamiątkowe:
Osobny artykuł:Ludność Leszna.| Ogółem | w tym mężczyźni | w tym kobiety | Migracja wewnętrzna | Migracja zewnętrzna | Gęstość zaludnienia na km² |
|---|---|---|---|---|---|
| Rok 2007 | |||||
| 64 057: | 30 453 | 33 502 | -73 osób | -37 osób | przyrost naturalny na 1000 mieszkańców – 1,5‰ (kraj – 0,3‰) |
| Rok 2008[52] | |||||
| 64 142 (+85) | 47,5% | 52,5% | -65 osób | -28 osób | przyrost naturalny na 1000 mieszkańców – 2,6‰ (kraj – 0,9‰) |
| Rok 2009[53] | |||||
| 64 338 (+196) | 47,5% | 52,5% | -137 osób | 15 osób | przyrost naturalny na 1000 mieszkańców – 3,6‰ (kraj – 0,9‰) |
| Rok 2010[54] | |||||
| 64 432 (+94) | 47,5% | 52,5% | -59 osób | -6 osób | przyrost naturalny na 1000 mieszkańców – 2,4‰ (kraj – 0,9‰) |
| Rok 2022 | |||||
| 61 396 | 47% | 53% | -427 | -20 | przyrost naturalny na 1000 mieszkańców – 5,03‰ (kraj – 4,95‰) |
| wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | wiek produkcyjny (18-59/64 lata) | wiek poprodukcyjny (60/65 lat i więcej) |
|---|---|---|
| Rok 2007 | ||
| 12 416 (19%) | 42 256 (66%) | 6484 (15%) |
| Rok 2008[52] | ||
| 12 203 (19%) | 42 254 (66%) | 9685 (15%) |
| Rok 2009[53] | ||
| 12 146 (18,9%) | 42 192 (65,5%) | 10 000 (15,5%) |
| Rok 2010[54] | ||
| 12 063 (18,7%) | 42 000 (65,2%) | 10 369 (16,1%) |
| Rok 2022 | ||
| 10 880 (18%) | 35 260 (57%) | 15 256 (25%) |
W okresie PRL w mieście funkcjonowały m.in. fabryka cukierków i czekolady „Rywal”, roszarnia lnu oraz szereg zakładów z branż metalowej, odzieżowej oraz maszynowej[39]. Po transformacji ustrojowej część przedsiębiorstw postawiona została w stan upadłości.
Obecnie w mieście istnieje kilka marketów wielkopowierzchniowych, wiele hurtowni, składów, kilka centrów handlowych. Działają 2 stacje radiowe, 6 redakcji gazet, 2 stacje telewizyjne. W Lesznie działa podstrefaWałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
W końcu stycznia 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Lesznie obejmowała ok. 3 tys. mieszkańców, co stanowiłostopę bezrobocia na poziomie 8,8% do aktywnych zawodowo[55].
W 2013 r. wydatki budżetu samorządu Leszna wynosiły 307,17 mln zł, a dochody budżetu 309,71 mln zł[56][57]. Zadłużenie (dług publiczny) samorządu na koniec 2013 r. wynosiło 148,8 mln zł, co stanowiło 48,05% wysokości jego dochodów[58].
| Liczba podmiotów gospodarczych objętych rejestrem gospodarki narodowej REGON | z kapitałem zagranicznym | udział podmiotów zatrudniających do 9 osób | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Rok 2007 | |||||
| 8483 | 102 | 94% | |||
| Rok 2008[52] | |||||
| 8733 | 118 | 93,5% | |||
| Rok 2009[53] | |||||
| 8752 | 127 | 93,8% | |||
| Rok 2010[54] | |||||
| 8806 | 132 | 94,1% | |||
| Rok 2022 | |||||
| 9453 | 110 | 96% | |||
Dane dla jednostek zatrudniających powyżej 9 osób
| Liczba pracujących: | w tym przemysł: |
|---|---|
| Rok 2002 | |
| 18 254 | b.d. |
| Rok 2003 | |
| 18 329 | b.d. |
| Rok 2004 | |
| 18 649 | b.d. |
| Rok 2005 | |
| 19 450 | b.d. |
| Rok 2006 | |
| 20 716 | b.d. |
| Rok 2007 | |
| 21 939 | 11188 |
| Rok 2008[52] | |
| 22 991 | 9233 |
| Rok 2009[53] | |
| 21 939 | 8131 |
| Rok 2010[54] | |
| 21 654 | 7382 |
| Rok 2022 | |
| 22 251 | 2081 |
| przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto | przemysł | handel i naprawy | pośrednictwo finansowe | edukacja | ochrona zdrowia i opieka społeczna | hotele i restauracje | transport, gospodarka magazynowa i łączność | pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna | przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw średnia krajowa |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rok 2006 | |||||||||
| b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | 1196 | 1843 | 1880 | b.d. |
| Rok 2007 | |||||||||
| 2277 | 2108 | 2129 | 3853 | 2895 | 2594 | b.d. | b.d. | b.d. | 2866 |
| Rok 2008[52] | |||||||||
| 2490 | 2246 | 2360 | 3683 | 3132 | 3056 | b.d. | b.d. | b.d. | 2944 |
| Rok 2009[53] | |||||||||
| 2489,99 | 2266 | 2431 | 4015 | 3362 | 3131 | b.d. | b.d. | b.d. | 3315 |
| Rok 2010[54] | |||||||||
| 2689,37 | 2358,09 | 2666,68 | 3885,92 | 3491,17 | 3142,09 | b.d. | b.d. | b.d. | 3435,00 |
| Rok 2022 | |||||||||
| 5 831,00 | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | b.d. | 6 706,00 |
| Liczba bezrobotnych | Udział kobiet | Stopa bezrobocia | |
|---|---|---|---|
| Rok 2005 | |||
| Leszno | 3214 | b.d. | b.d. |
| Rok 2006 | |||
| Leszno | 2515 | b.d. | b.d. |
| Rok 2007 | |||
| Leszno | 1830 | 64% | 6% |
| Leszno i powiat leszczyński | 4423 | 65% | 6,3% |
| Kraj | 1746,6 tys. | 58% | 11,4% |
| Rok 2008[52] | |||
| Leszno | 1596 | 64% | 5% |
| Leszno i powiat leszczyński | 2721 | 65% | 5,3% |
| Kraj | 1473,8 tys. | 57% | 9,5% |
| Rok 2009[53] | |||
| Leszno | 2556 | 55,5% | 7,7% |
| Leszno i powiat leszczyński | 4284 | 57,2% | 8,0% |
| Kraj | 1892,7 tys. | 51,1% | 11,9% |
| Rok 2010[54] | |||
| Leszno | 2744 | 57,5% | 8,3% |
| Leszno i powiat leszczyński | 4634 | 58,9% | 8,8% |
| Kraj | 1954,7 tys. | 51,9% | 12,3% |
| Rok 2022 | |||
| Leszno | 863 | 58,05% | 2,7% |
| Leszno i powiat leszczyński | 1419 | 59,34% | 2,4% |
| Kraj | 812,3 tys. | b.d. | 5,2% |
Osobny artykuł:Transport w Lesznie.Na zachód od miasta zlokalizowany jest węzełLeszno Zachód łączącydrogę ekspresową S5 (w ciągutrasy europejskiej E261)Bydgoszcz –Poznań –Wrocław z przebiegającą przez Lesznodrogą krajową nr 12Łęknica –Berdyszcze.
| krajowych: | wojewódzkich: | powiatowych: | gminnych: | ścieżek rowerowych: |
|---|---|---|---|---|
| Rok 2007 | ||||
| 13,3 | 6,3 | 45,1 | 144,6 | 23,1 |
| Rok 2008[52] | ||||
| 13,3 | 6,3 | 45,1 | 144,6 | 23,1 |
| Rok 2009[53] | ||||
| 13,3 | 6,3 | 45,1 | 144,6 | 24,63 |
| Rok 2010[54] | ||||
| 13,3 | 6,3 | 46 | 148,8 | 25,49 |
| Rok 2018[59] | ||||
| 13,5 | 6,4 | 45,6 | 151,7 | 50,9 |
| Rok 2023[60] | ||||
| 6,95 | 12,74 | 45,64 | 162,35 | 65 |
Na terenie Leszna znajdują się stacjaLeszno (według klasyfikacji PKP ma kategoriędworca regionalnego) i przystanekLeszno Grzybowo.
Leszno jest pasażerskim i towarowym węzłem kolejowym, łączą się tu trzy linie kolejowe:
Przez Leszno kursują pociągi pasażerskie[61]:
Systematycznie na stację dojeżdżają składy w trakcji parowej zWolsztyna uruchamiane przezKoleje Wielkopolskie wraz zParowozownią Wolsztyn oraz pociągi retro uruchamiane przezTurKol.
W roku 2000 otwarto sanitarnelądowisko przy ul. Kiepury.
Od 2022 roku decyzją rady miejskiej każdy rok posiada swojego patrona[62]:
| Rok 2007 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| przedszkola | szkoły podstawowe | gimnazja | licea ogólnokształcące | licea profilowane | technika | zasadnicze szkoły zawodowe | szkoły wyższe |
| 2045 (w 18 przedszkolach) | 4011 (w 13 szkołach) | 2573 (w 13 szkołach) | 2629 (w 7 szkołach) | 114 (w 3 szkołach) | 1004 (w 6 szkołach) | 2639 (w 15 szkołach) | 7604 (w 5 szkołach) |
| Rok 2008[52] | |||||||
| przedszkola | szkoły podstawowe | gimnazja | licea ogólnokształcące | licea profilowane | technika | zasadnicze szkoły zawodowe | szkoły wyższe |
| 2231 (w 20 przedszkolach) | 3959 (w 13 szkołach) | 2408 (w 13 szkołach) | 2551 (w 6 szkołach) | 35 (w 2 szkołach) | 938 (w 6 szkołach) | 2673 (w 15 szkołach) | 7176 (w 4 szkołach) |
| Rok 2009[53] | |||||||
| przedszkola | szkoły podstawowe | gimnazja | licea ogólnokształcące | technika | zasadnicze szkoły zawodowe | szkoły wyższe | |
| 2241 (w 20 przedszkolach) | 4011 (w 12 szkołach) | 2573 (w 12 szkołach) | 2468 (w 6 szkołach) | 963 (w 6 szkołach) | 2681 (w 5 szkołach) | 6244 (w 4 szkołach) | |
| Rok 2024[63] | |||||||
| przedszkola | szkoły podstawowe | licea ogólnokształcące | technika | ||||
| 1644 (w 14 przedszkolach) | 5576 (w 10 szkołach) | 2073 (w 3 szkołach) | 4397 (w 5 szkołach) | ||||
.jpg)
| Lp. | Zdjęcie | Imię i nazwisko | Okres sprawowania | przynależność partyjna | wiceprezydenci | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| od | do | |||||
| 1. | Edward Szczucki[65] | 1990 | 1998 | Unia Wolności | ||
| 2. | Tomasz Malepszy[66] | 1998 | 2014 | Sojusz Lewicy Demokratycznej | ||
| 3. |  | Łukasz Borowiak[67][66] | 2014 | 2024 | PL18 Łukasza Borowiaka | Adam Mytych Piotr Jóźwiak |
| 4. |  | Grzegorz Rusiecki[68] | 2 maja 2024 | pełni urząd | Platforma Obywatelska | Maciej Grabianowski |
KWTomasza Malepszego Lewica dla Leszna (SLD): Grażyna Banasik, Marcin Błaszkowski, Marek Ganowicz,Ryszard Hayn, Bernardyna Kaźmierczak, Zenon Kurt, Elżbieta Mizgalska, Wojciech Rajewski (wiceprzewodniczący), Wojciech Zimniak
Platforma Obywatelska: Tadeusz Feliczak, Krystian Maćkowiak, Stanisław Mikołajczyk,Sławomir Mocek, Barbara Mroczkowska,Tadeusz Pawlaczyk(przewodniczący), Piotr Więckowiak, Dorota Zgaińska
Prawo i Sprawiedliwość: Andrzej Bortel, Kazimierz Jęcz, Sławomir Szczot (wiceprzewodniczący), Stefania Ratajczak
KW Gospodarni dla Leszna: Ryszard Sudolski, Marek Wein
Prawo i Sprawiedliwość: Marek Goryniak, Kazimierz Jęcz, Piotr Kois, Adam Kośmider, Stefania Ratajczak, Dawid Szymczak,Sławomir Szczot (przewodniczący)
KWTomasza Malepszego Lewica dla Leszna: Marek Ganowicz,Ryszard Hayn, Bernardyna Kaźmierczak, Tomasz Malepszy, Wojciech Rajewski,Grzegorz Rusiecki
Platforma Obywatelska: Krystian Maćkowiak, Barbara Mroczkowska (wiceprzewodnicząca), Tadeusz Pawlaczyk, Marek Wein (później Grażyna Banasik), Jarosław Zielonka
KKW PL18Łukasza Borowiaka: Hanna Kotomska,Sławomir Mocek, Adam Mytych (później: Wanda Nawrocka), Piotr Więckowiak (wiceprzewodniczący)
Rada Miasta VIII Kadencji (2018-2024)[71]
Koalicja Obywatelska: Jacek Adamczak, Edyta Feliczak-Przybyła, Przemysław Górzny, Jacek Matecki, Tomasz Mikołajczak, Barbara Mroczkowska, Grzegorz Rusiecki, Marek Wein, Jarosław Zielonka
KKW PL18Łukasza Borowiaka: Lidia Baksalary, Dominika Gorgoń, Hanna Kotomska, Krystian Maćkowiak,Tomasz Malepszy(przewodniczący),Sławomir Mocek, Aleksandra Petrus-Schmidt, Michał Skrzypczak, Piotr Więckowiak (wiceprzewodniczący)
Prawo i Sprawiedliwość: Kazimierz Jęcz, Piotr Jóźwiak (później: Stefania Ratajczak), Adam Kośmider (wiceprzewodniczący), Mariusz Nowacki
KKWSLD Lewica Razem: Bernardyna Kaźmierczak
Koalicja Obywatelska: Jacek Adamczak, Tomasz Chodorowski, Przemysław Górzny,Patryk Józefowicz (przewodniczący), Adriana Machowiak, Jacek Matecki (wiceprzewodniczący), Tomasz Mikołajczak, Justyna Podworska, Joanna Przyłucka-Jurga, Sylwia Sadowska (wiceprzewodnicząca), Stefan Stężały, Andrzej Szpilakowski, Łukasz Woźniak, Marek Wein
KKW PL18Łukasza Borowiaka:Łukasz Borowiak,Tomasz Malepszy, Ireneusz Matołka,Sławomir Mocek
Prawo i Sprawiedliwość: Adam Kośmider, Zenon Jóźwiak, Mariusz Nowacki, Ewa Rosik
KKW Jarosława Zielonki Koalicja dla Leszna: Andżelika Szkudlarek-Kuźniak
W Lesznie nie występuje prawny podział administracyjny na dzielnice miejskie i osiedla mieszkaniowe. Miasto jest jednolitą gminą o statusie miasta, a dzielnice i osiedla nie sąjednostkami pomocniczymi gminy (art. 5ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku). Nazewnictwo dzielnic i osiedli jest nazewnictwem zwyczajowym, powszechnie używanym przez mieszkańców, wynikającym z pewnych uwarunkowań urbanistycznych i historycznych tych terenów.
W Lesznie działają 2 stacje radiowe, 5 redakcji gazet, dwie telewizje lokalne i regionalnych portali internetowych.
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Przez miasto przebiegaWielkopolska Droga św. Jakuba – odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobuśw. Jakuba wSantiago de Compostela wHiszpanii.
Nabożeństwa prawosławne odprawiane są w rzymskokatolickiej kaplicy przykościele Świętego Krzyża (Plac Jana Metziga 19); wierni pozostają pod opieką duchowieństwa zdiecezji wrocławsko-szczecińskiej[75].
Bieżnia oraz inne obiekty lekkoatletyczne służą wielu klubom sportowym oraz mieszkańcomLeszna
Liczba organizacji sportowych: 64 stowarzyszeń kultury fizycznej, w tym: 23 uczniowskie kluby sportowe
Unia Leszno – klub żużlowy[84]. Zawodnicy Unii Leszno odnoszą sukcesy w całej Polsce. Osiągnięcia Klubu Unia Leszno:
Arot-Tęcza – sekcje:piłki ręcznej (I liga) ikoszykówki, zrzeszające ponad 200 zawodników i zawodniczek.
Polonia 1912 Leszno prowadzi sekcje:piłki nożnej (należący do III ligi), koszykówki (II Liga). Zawodnicy sekcji kręgli odnieśli wiele sukcesów (tytuły Mistrza Polski) w kategoriach:
|
|
|
SekcjąKlubu Polonia 1912 jestszermierka. Ogółem od roku 1990 zawodnicy sekcji szermierczej zdobyli 97 medali, w tym 76 medali Mistrzostw Polski w różnych kategoriach wiekowych oraz 21 medali w Mistrzostwach Świata i Europy w kategoriach: kadetów, juniorów i seniorów. Polonia prowadzi również z wieloma sukcesami sekcjeBoksu iKick-boxingu oraz Kręglarstwa.
Owal Leszno – klubRugby założony 6 czerwca 2011[86], grający w formule Rugby 7[87] oraz prowadzący szkółkę dla dzieci[86].
TytułyZasłużony dla miasta Leszna iHonorowy obywatel miasta Leszna to najwyższe wyróżnienia jakie może nadać samorząd miasta. Przyznawane są osobom szczególnie zasłużonym dla Leszna[95].
Znana jest legenda związana z powstaniem miasta[99], której treść brzmi następująco:
W orszaku przyszłej żony Mieszka I, Dąbrówki, podążającej z Czech do Polski, znajdował się głośnej sławy rycerz Filip Wieniawita (Pierścień). Mieczysław w dowód uznania zasług Wieniawity, który wyratował Dąbrówkę z opresji, oddał mu we władanie dobra ziemi wschowskiej wraz ze wsią Leszczyną (dzisiejsza ul. Lipowa w Lesznie). Od tej wsi nazwali się Wieniawici Leszczyńskimi. Z czasem stali się Leszczyńscy potężnym rodem magnackim, o którym mówiono: „Kto Leszczyńskich nie zna, ten Polski nie zna.”. Z rodu tego pochodził Stanisław Leszczyński – król Polski.
Po uzyskaniu przywileju lokacyjnego Leszno przyjęło za swój herb pół łba tura na złotym polu (herb Leszczyńskich), a na drugiej połowie topór złoty na czerwonym polu – znak jurysdykcji.
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1919–75) |
|
| Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
