Po śmierci Piusa VIIkonklawe w roku 1823 po dwudziestu sześciu dniach obrad wybrało na papieża Annibale della Genga, który przyjął wówczas imię Leon XII. Swój wybór zawdzięczał główniezelanti – konserwatystom, pragnącym skupienia się na kwestiach religijnych[1]. Początkowo nie chciał się zgodzić na elekcję, ze względu na swój zły stan zdrowia[3].
Pontyfikat Leona rozpoczął się pod znakiem konsekwencjiwojen napoleońskich w Europie. W kilku krajach nastąpiła bowiem znaczna sekularyzacja i laicyzacja[2]. Tym bardziej utrudniało to działania nowego papieża, ponieważ był on człowiekiem pobożnym i nastawionym przede wszystkim na działania wyłącznie religijne, a nie polityczne[1]. W tym celu powołał do życia nową Kongregację Stanu jako organ doradczy[1]. W 1825 roku potępiłindyferentyzm imasonerię[1]. Ponadto ogłosił rok 1825Rokiem Jubileuszowym, czego nie można było zrobić w roku 1800[2].
Za jego pontyfikatu przeprowadzona została reforma sądownictwa[1]. Przywrócone zostałysądy biskupie do spraw kościelnych i świeckich[1]. W 1827 roku wydany został Kodeks reformistyczny zarząduPaństwa Kościelnego, który wprowadził klerykalizację władzy.
Początkowo jego postawa w kwestiach polityki zagranicznej budziła obawy – nalegał na uznanieNeapolu za wasala, a także narzekał, że we FrancjiLudwik XVIII nie przestrzega ustalonego w 1817 rokukonkordatu[1]. Wkrótce potem jednak zmienił swoje postępowanie i zaczął działać bardziej elastycznie, m.in. mianował nielubianego, liberalnego kardynałaErcole Consalviego prefektemKongregacji Rozkrzewiania Wiary i radził się go w wielu kwestiach[1]. Dzięki temu udało mu się zawrzeć konkordaty zHanowerem (1824) iKrólestwem Zjednoczonych Niderlandów (1827)[1]. 21 maja 1827 roku papież oświadczył, że będzie obsadzał wakujące stolice biskupie w Ameryce Południowej, co mogło pogorszyć relacje Rzymu z królem Hiszpanii,Ferdynandem VII[1]. Leon działał także silnie na rzecz przywrócenia praw katolikom w protestanckich krajach, czego efektem było ogłoszenie w Wielkiej Brytanii 13 kwietnia 1829 r. (krótko po śmierci papieża)Aktu Emancypacji Katolików[1].
Papież ten rozpoczął również reformę szkolnictwa. Odrestaurował prowadzony przezjezuitówUniwersytet Gregoriański oraz drukarnię watykańską. Uzupełnił zbioryBiblioteki Watykańskiej i odbudował spaloną w 1823 rokubazylikę św. Pawła[2]. Objął patronat nad prowadzonymi wykopaliskami naForum Romanum,Forum Trajana i wtermach. Budował szpitale i domy sierot, które często odwiedzał bez zapowiedzi. Leon XII dokonał rewizji niektórych obrzędów i zwyczajów liturgicznych. Zniósł m.in. ceremonię „Świetlistego Krzyża” w Wielkim Tygodniu w bazylice św. Piotra, uważając całość bardziej za spektakl, aniżeli za uroczystość religijną[5].