_BHL28887064.jpg) | |||
| Systematyka[1] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | Eurhodophytina | ||
| Klasa | |||
| Podklasa | Nemaliophycidae | ||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | lemanea | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Lemanea Bory 1808[2] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| |||
| |||
Lemanea (Lemanea Bory) –rodzajkrasnorostu z rodzinyLemaneaceae. Rośliny te mająplechy w postaci widocznych gołym okiem nici.
Plechagametofitu nitkowata, o niciach długości od 1-40 cm i szerokości 0,2-2,0 mm[1]. Twarda, przypominająca chrząstkę. Krzaczkowata i przytwierdzona do podłoża. Na niciach co kilka milimetrów znajdują się kolankowate zgrubienia[3]. Plecha stadiumszantransji nitkowata i rozgałęziona[1].
Barwa młodych osobników zielona – od wpadającej w niebieskawą po oliwkową. Z wiekiem staje się rdzawa do czarnej[1].
Spermatangia (gametangia męskie) wyglądają jak żółtawe plamy, nie tworzą pierścieni. W pobliżu nich kiełkująkarposporofity. Są one nieduże, mniej więcej kuliste, złożone z nici i umieszczone wewnątrz plechy tak, ze jedynie cienkiwłostek wystaje z zewnętrznej warstwy plechy. W centralnej jamie karposporofitów tworzą się dużekarpospory[1].
Plecha gametofitu zbudowana jest z dwóch warstw komórek – rdzenia iokorowania. Warstwy te mogą do siebie nie przylegać[3]. Okorowanie nie tworzy jednak włókien wokół rdzenia. Komórki tworząpseudoparenchymę[1]. W wewnętrznej części okorowania obecne duże komórki promieniste rozgałęziające się na kształt litery Y, T lub L i przyczepiające się do zewnętrznej warstwy[1][3].Chloroplasty występują po kilka tylko w komórkach położonych w zewnętrznej warstwie. Dyskowate. W komórkach rdzenia brak chloroplastów, obecne natomiastwakuole[1].
Plecha szantransji jest jednowarstwowa[1].
Wśród metabolitów są substancje takie jakflorydozyd,trehaloza,sacharoza imannitol.Karpogonia są bogate wskrobię[1].
Rodzaj rozpowszechniony głównie w rzekach strefy umiarkowanej i borealnej. Także w górach.Reofilny – osobniki znoszą prąd wody, przyczepiając się do kamieni. Rośliny z tego rodzaju nieasymilująHCO3-, jednak mają mechanizmy ułatwiające pobieranie i transport gazowegoCO2. Często w wodach o niskiejtrofii. Szantransje niektórych gatunków preferują wody chłodne[1].
W Polsce w XX wieku odnotowano występowanie następujących gatunków:L. catenata (obecnieParalemanea catenata),L. ciliata,L. fluviatilis (w największej liczbie zbiorów),L. nodosa (obecnieParalemanea catenata),L. subtilis,L. sudetica iL. torulosa (obecnieParalemanea torulosa)[4].
Plechy lemanei rzadko są pokarmem wodnych bezkręgowców, m.in. larw chruścików z rodzajuDibusa, które mogą je wykorzystywać również do budowy domków[1].
Lemanea, jak inne krasnorosty, przechodziprzemianę pokoleń. W cyklu występuje jedno pokoleniehaploidalnegogametofitu (zwykle opisywane jako właściwy osobnik lemanei) i dwa pokoleniadiploidalnychsporofitów –karposporofit iszantransja (pseudoszantransja).
Spermacja są uwalniane przez szczelinę w ścianie komórkowej. Gamety żeńskie –karpogonia – są w zasadzie tożsame zlęgnią. Niewielkie, kuliste karpoposporofity kiełkują wewnątrz plechy gametofitu.Karpospory są uwalniane po zniszczeniu plechy. Kiełkują z nich szantransje. Z szantransji popodziale mejotycznym kiełkują gametofity[1].
Przez wiele lat dokładny cykl życiowy lemanei i pokrewnych rodzajów nie był znany. Nieporozumienia wynikały między innymi z faktu, że pomejozie u szantransji (lub pseudoszantransji) tylko jedna komórka (mejospora) daje początek nowemu osobnikowi, a pozostałe degenerują, co jest nietypowe u glonów. Ponadto mejospora nie jest uwalniana, lecz kiełkuje na roślinie macierzystej. Dopiero na przełomie lat 60. i 70. XX w. udowodniono, że jądra gametofitówBatrachospermum iLemanea zawierają połowęDNA jąder osobników z rzekomego rodzajuPesudochantransia[5].
RodzajLemanea na początku XIX w. wyodrębniłJean-Baptiste Bory de Saint-Vincent. Wcześniej botanicy glony te opisywali jako gatunki z rodzajówConferva (obecnie niewyróżniany) orazChantransia. Bory wyróżnił następujące gatunkiL. incurvata,L. corallina,L. fuccina,L. sertularina,L. dillenii,L. batrachospermosa setacea (L. batrachosperma α) iL. batrachospermosa capillina (L. batrachosperma β).Gatunkiem typowym zostałaLemanea corallina, ale ponieważ wcześniejKarol Linneusz opisał ją jakoConferva fluviatilis, to ta nazwa stała się bazonimem, a gatunek typowy przemianowano naLemanea fluviatilis. Czasem w publikacjach podawano również pisownięLemania[1].
W dawnych systemach (np.systemie Englera) rodzajLemanea umieszczany był z rodzinąLemaneaceae w rzędzieNemalionales[6]. Obecnie natomiast rodzina ta umieszczana jest w rzędzieBatrachospermales[1].
W drugiej połowie XIX wiekuSimon Sirodot doszedł do wniosku, że ówcześnie ujmowany rodzajLemanea można podzielić na dwa rodzaje:Lemanea z osiowym okorowaniem w postaci włókien i nowySacheria – bez takiego okorowania.Sacheria była przez kolejnych fykologów uważana za podrodzaj siostrzany wobec podrodzajuEulemanea. Ten ostatni został następnie przemianowany naParalemanea, gdyż gatunek typowy rodzajuLemanea (wówczas pod nazwąLemanea corallina) nie ma osiowego okorowania. Kolejne badania anatomiczne wykazały, że rodzajLemanea odróżnia się odParalemanea nie tylko wewnętrzną budową rdzenia z włóknistym okorowaniem lub bez niego, ale też położeniem spermatangiów. Do podniesionego w 1992 roku do rangi rodzajuParalemanea przeniesiono zatem takie gatunki, jak dawnaL. annulata,L. catenata,L. mexicana czyL. nodosa[7].
Rozwójfilogenetyki molekularnej sprawia, że dotychczasowa systematyka oparta głównie na morfologii i anatomii jest podważana. Według tych badań rodzajLemanea należy dokladu obejmującego m.in. przedstawicieli rodzajówBatrachospermum,Nothocladus,Paralemanea,Petrohua,Psilosiphon,Sirodotia iTuomeya. Wymagałoby to uznania, że rodziny takie jakLemaneaceae powinny być utożsamione z rodzinąBatrachospermaceae, co uczyniłoby rządBatrachospermalesmonotypowym[8].
W zależności od ujęcia systematycznego wyróżnia się w obrębie rodzaju od kilkunastu do kilkudziesięciu gatunków. W systemie serwisuAlgaeBase oprócz wyżej wymienionych jako zweryfikowane latem 2016 r. określono następujące gatunki (pozostałe występujące w publikacjach są albo uznane za synonimy innych lub jeszcze niezweryfikowane)[1]:
Lemanea pod nazwąnungham ('włosy kamieni') bywa spożywana w Indiach[9].
Ze względu na wymagania środowiskowe występujący w Polsce przedstawiciele tego rodzaju brani są pod uwagę przy wyznaczaniuMakrofitowego Indeksu Rzecznego, przyjmując wartości W=9 (oznaczającą preferencję wód silnie oligotroficznych) i L=2 (oznaczającą przeciętny zakres tolerancji ekologicznej)[10].
