Leitmotivⓘ;lejtmotyw[1],motyw powracający (wym. uproszczona:lajtmotiw;niem.Leitmotiv – motyw przewodni) – termin zastosowany po raz pierwszy przezRicharda Wagnera[2] dla określenia przewijającego się w utworze muzycznym i istotnego dla jego treścimotywu. Później stosowany także w odniesieniu dodzieł literackich ifilmowych.
Leitmotiv nie musi stanowić motywu głównego utworu, często jest tylko luźno z nim związany lub współistnieje z innymi równorzędnymi lub mniej znaczącymi leitmotiwami.
W literaturze można wyróżnić:
- leitmotiwy treściowe – m.in. powtarzające się sceny i sytuacje;
- leitmotiwy rytmiczne – powtarzające się schematy konstrukcyjne dzieła (np.refren);
- leitmotiwy stylistyczne – związane z powracaniem jakiejś formy wypowiedzi.
