Według danychGUS z 30 czerwca 2024, Legnica liczyła 91 335 mieszkańców[1] i była 3. co do wielkości (poWrocławiu iWałbrzychu) miastem w województwie[5]. Według danych z 2023 Legnica ma obszar 56,29 km² (78. miejsce w kraju)[1].
Klimat Legnicy zaliczany jest do najcieplejszych w kraju – ze średnią roczną temperaturą ponad +8,5 °C i średnią roczną sumą opadów 515 mm[9]. Cieplejszy klimat i dłuższyokres wegetacyjny, który trwa przez ok. 225 dni w roku i należy do najdłuższych w kraju, co ma korzystny wpływ na środowisko – przez to okres zielony trwa w Legnicy dłużej niż w innych regionach kraju[10].
Przez Legnicę przepływają 3 rzeki:Kaczawa,Czarna Woda iWierzbiak oraz trzy mniejsze, biorące swoje źródła nieopodal granic miasta potoki: Kopanina, Pawłówka i Lubiatówka.
W obrębie Legnicy znajduje się kilka zbiorników wodnych, pełniących funkcjeretencyjne (sztuczny zalew na Czarnej Wodzie – Kąpielisko Północne – w północnej części miasta, zbiornik wodny na Pawłówce Huty Miedzi „Legnica” na terenach dawnej wsiBiałka), bądź będące ostoją dzikich ptaków, płazów oraz roślinności wodnej (glinianki w Lasku Złotoryjskim, w rejonie Pawic, rozlewisko Pawłówki w pobliżu linii kolejowej w kierunkuZgorzelca). Na terenach pomiędzyobwodnicą zachodnią miasta, Czarną Wodą a Kąpieliskiem Północnym rozciągają się bagniste tereny zalewowe.
Zorganizowane tereny zielone zajmują 610 ha[11], co stanowi około 11% całkowitej powierzchni miasta. 50 ha to założony około 1840 r.Park Miejski (stara część – 35 ha), kolejne 50 ha –Lasek Złotoryjski (część parkowa), 45 ha to XIX-wiecznycmentarz komunalny, a około 16,3 ha – kompleks Parku Gdańskiego z Kąpieliskiem Północnym. 179 ha zajmują ogrody działkowe, a pozostałą część – zieleń osiedlowa, skwery itp.
Dwukrotnie większą powierzchnię od zieleni zorganizowanej zajmują lasy znajdujące się w granicach Legnicy, tj. las ochronnyhuty (przedłużenie Lasku Złotoryjskiego) orazLas Pawicki.
Nazwa Lignica wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowympruskim dokumencie z 1750 roku wydanym wjęzyku polskim wBerlinie[12]
Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie odstaropolskiej nazwyŁęg oznaczającejłąkę łęgową, czyli miejsca okresowo wilgotnego i podmokłego,obszaru zalewowego lubrozlewiska[13]. Może też pochodzić od rdzenia*leg-, który oznaczałby „miejsce do leżenia, legowisko”[14]. Inną etymologią może być imię celtyckiego bogaLugh[15].Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku weWrocławiu wymienia dwie nazwy miejscowości zanotowane w dokumencie z 1146 rokuLegnicz orazL’gniza podając ich znaczenie„Sumpfplatz”, czyli„Bagniste miejsce”[13].
W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym księciaBolesława Rogatki z 1242 roku miasto wymienione jest pod nazwąLegnic we fragmencie dotyczącym kasztelana legnickiegoLasoty –Lassota, castellano in Legnic[16]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym weWrocławiu w 1290 roku, który sygnował książę śląskiHenryk V Brzuchaty miejscowość wymieniona jest wstaropolskiej wersjiLegnicz[17]. W kolejnym dokumencie tego księcia wydanym w Legnicy w 1293 roku miasto wymienione jest dwukrotnie jakoLignicz[18]. Nazwę miejscowości w formie„Legnica”[19] orazLegnicz[20] wymienia spisany ok. 1300 roku średniowieczny łaciński utwór opisujący żywotświętej JadwigiVita Sanctae Hedwigis.
W roku 1268 słynnynaukowiecWitelo napisał połacinie w swoim dziele naukowymPerspektywy „Lignitz castrum Poloniae” („Legnica gród Polski”). W 1295 w kronice łacińskiejLiber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol.Księga uposażeńbiskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jakoLegnice orazLegnitz. Księga wymienia również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto stając się jego częściami lub dzielnicami:Przybków jakoPribzlowitz[21]. W 1475 roku w łacińskich statutachStatuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formieLegnicz[22]. W roku 1613 śląski regionalista i historykMikołaj Henel zPrudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt.Silesiographia podając jej łacińską nazwę:Lignicium[23].
W 1750 roku polska nazwa „Lignica” wymieniona jest w języku polskim przezFryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[24]. NazwęLignica w książceKrótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej wGłogówku w 1847 wymienił śląski pisarzJózef Lompa[25].
W 1896 roku nazwyLegnica orazLiegnitz wspomniane są przez śląskiego pisarzaKonstantego Damrota. Wymienia on również starsze nazwy z łacińskich dokumentówLegnicz,Legnich iLigentze[26].Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polską nazwąLignica oraz niemieckąLiegnitz[27]. Obecną nazwę oficjalnie nadano 7 maja 1946 roku[28].
W czasach rzymskich na terenie obecnego miasta według wskazań starożytnych istniała miejscowość znana jakoLugidunum – analizy uznają ją za ważny ośrodek dla starożytnej konfederacjiLugiów – Związku Lugijskiego. Jej umiejscowienie zostało odwzorowane naantycznej mapieKlaudiusza Ptolemeusza z lat 142–147 naszej ery[potrzebny przypis]. O tym, że miejscowość ta jest dzisiejszą Legnicą, informuje skorowidz nazw historycznychOrbis Latinus[potrzebny przypis] oraz wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowościŚląska[29]. Inne źródła jednak są podstawą hipotez identyfikujących Lugidunum jakoGłogów.
Pierwsze udokumentowane ślady osadnictwaSłowian na terenie Legnicy pochodzą z VIII w. Legnica była umocnieniem obronnym –grodem plemieniaTrzebowian.
W połowie X wieku daleko na północ, nadWartą, tam gdzieGiecz iPoznań i gródGrzybowo, pojawiła sięekspansywna siła militarna prowadzona ręką roduPiastów, w II poł. X wieku na czele rodu i podporządkowanych mu zbrojnych (Drużyna książęca) stanąłMieszko I. Po włączeniu przez jego ojca lub przez samego Mieszka do tworzącego się wówczas państwa PiastówCivitas Schinesghe ziem wzdłuż górnej Warty, teraz zadecydował on powiększyć swoje władztwo na przeciwległym kierunku zachodnim. Udało się mu włączyćZiemię lubuską, a także podbić uznawany za zamożny lud tzw.Obrzan znad rzekiObry[30]. Wybitnie wzmocnione wchłoniętym potencjałem Obrzan[30] państwo Mieszka stanęło na granicy z sąsiadem tychże na południu i południowym wschodzie – tj. plemieniemTrzebowian.
Przeprowadzone w Legnicy fachowe badaniadendrochronologiczne dowodzą, że około 985 roku zbudowano tutaj nowy gród w formie tzw. „grodu piastowskiego” (jednocześnie wraz z budową grodów we Wrocławiu i Opolu)[31]. Odkrycie to jest materialnym dowodem, że Mieszko I odniósł sukces w swoich wysiłkach podporządkowania sobienadkaczawskich terenów i włączył je doPaństwa Gnieźnieńskiego.
Legnica w XII wieku: Od Grodu do Proto-Miasta pod Bolesławem Kędzierzawym
Początek XII wieku zastał Legnicę jako ważny strategicznie umiejscowiony gródkasztelański na Śląsku.28 października 1138 zmarłBolesław Krzywousty. Sporządzonym na jakiś czas przed śmiercią testamentem ustanowił podział kraju między synów. Własne działy otrzymali syn Bolesława z pierwszego małżeństwaWładysław II (senior dynastii, Małopolskę, Śląsk, wschodnią Wielkopolskę, Kujawy, Pomorze Gdańskie) oraz dwóch jego potomków zhrabianką Salomeą z Bergu, tj.Bolesław IV (Mazowsze) iMieszko III (zachodnią Wielkopolskę). Henryk i Kazimierz, jako małoletni, znaleźli się na dworze matki wŁęczycy (księstwo łęczyckie)Po tak zapoczątkowanym rozbiciu dzielnicowym, Legnica, wraz z całym Śląskiem, znalazła się najpierw pod panowaniem Władysława, a następnie, po jego wygnaniu w 1146 roku, pod kontroląBolesława Kędzierzawego – już księciaseniora Polski.W tym okresie Legnica stała się de facto główną rezydencją Bolesława Kędzierzawego. Jego stała obecność sprzyjała dynamicznemu rozwojowi osady u podnóża grodu. Zaczęła ona przyjmować charakter proto-miasta, rozwijając się jako naturalne zaplecze dla dworu książęcego. To tutaj kwitła aktywność handlarzy i rzemieślników, obsługujących potrzeby księcia, jego świty, a także okolicznej ludności. Ciągłe zapotrzebowanie ze strony dworu na towary i usługi stymulowało wzrost osady, która, choć formalnie nie była jeszcze miastem na lokacyjnymprawie miejskim, coraz bardziej przypominała miasto posiadając jego funkcje.
Potwierdzeniem wczesnego rozwoju miejskiego jest również powstanie w II poł. XII stulecia kościoła Najświętszej Marii Panny – jego wczesne fazy budowy i szybka przebudowa w piaskowcu, świadczą o szybko rosnącej randze osady i potrzebach duchowych jej mieszkańców. Odkrycia archeologiczne, takie jak XIII-wieczna mozaika odnaleziona w pobliżu tego kościoła na legnickim Starym Mieście, dodatkowo ilustrują rosnące znaczenie kulturalne i urbanistyczne tego miejsca, będące kontynuacją trendów zapoczątkowanych w XII wieku. w dokumencie wydanym przez Bolesława Kędzierzawego pod datą 1149 r.[32] pojawia się nazwaLegnicz w kontekście nadania legnickiej kaplicy Św. Benedykta klasztorowi Św. Wincentego i NMP we Wrocławiu.
Bolesław IV, dążąc do umocnienia swojej władzy w dzielnicy senioralnej, a także na Śląsku, utrzymywał kluczowe sojusze dynastyczne. Istotnym partnerem byłKonrad Wielki zWettinów –margrabia Miśni iŁużyc, z którym Kędzierzawy związał się poprzez małżeństwo swojej siostry,Dobroniegi Ludgardy, z synem Konrada, Dytrykiem. Konrad z Miśni, mimo że Władysław Wygnaniec przebywał na zachód od jego terytoriów, aktywnie sprzeciwiał się jego powrotowi na tron. Motywacją Konrada nie były jedynie koligacje rodzinne z matką Bolesława pochodzącą zzamku Berg nad Dunajem –Salomeą i jej synami (w tym z Kazimierzem Sprawiedliwym, którego matka intensywnie wspierała po śmierci Krzywoustego), lecz także strategiczna dla niego korzyść w postaci utrzymania podzielonej Polski, co sprzyjało sytuacji Wettinów na pograniczu – popieranie juniorów, z którymi łatwiej było budować sojusze i wpływać na politykę, było zbieżne z interesami marchii.Niebagatelnym też czynnikiem nakazującym Bolesławowi wybór Legnicy na rezydencję nie tylko było sąsiedztwo z Konradem, ale i ze swoimi kuzynami u władzy w Czechach, zDypoldem iWładysławem Przemyślidą – dziećmi siostry matki Bolesława,Rychezy.
Taka to „układanka” polityczna wokół styku granic Polski i Czech i Niemiec, przynosiła korzyść Bolesławowi, a w konsekwencji rozwijała i wzmacniała rozbudowującą się Legnicę.
Okresbolesławowski Legnicy – jako rezydencjiwładcy – seniora trwał do około połowy lat 60-tych XIIw., kiedy to na Śląsk wrócił Bolesław Wysoki, synWładysława Wygnańca. w roku 1163 cesarz Fryderyk, drogą dyplomatyczną (do podpisania układu doszło w Norymberdze) wymusił na Bolesławie Kędzierzawym powrót Władysławowiczów do dzielnicy ich ojca. Powodem, dla którego tym razem Bolesław Kędzierzawy zgodził się przyjąć wygnańców był fakt, że po śmierci Władysława, jego synowie, jako młodsi od niego i niemający w Polsce poparcia bezpośrednio nie zagrażali jego władzy, a powrót Bolesława na Śląsk neutralizował ostatecznie niebezpieczeństwo niemieckiej interwencji.Bolesław Kędzierzawy odpowiednio zabezpieczył swoją pozycję zatrzymując załogi wojskowe w głównych grodach śląskiej prowincji (chodziło zapewne o Legnicę, jak i o Głogów, Wrocław, Opole, Racibórz).
Od przybycia na Śląsk ksieciaBolesława Wysokiego i w czasach synaHenryka Brodatego osada a szczególnie strategicznie umiejscowiony gród jedynie zyskiwały na znaczeniu, do tego stopnia, że podjęto decyzję o zastąpieniu starych ziemno-drewnianych umocnień rozwiązaniem nowocześniejszym.Na miejscu drewnianego grodu – rezydencjiBolesława Kędzierzawego, w końcu XII wieku wzniesiono zamek, który był pierwszą murowaną warownią na ziemiach polskich. W tym czasie zamek był otoczony fosą, a okazały pałac (palatium) nowymi wałami drewniano-ziemnymi. Wzgórze zamkowe podzielone było na dwie części: główną, w której znajdowała się rezydencja książęca wraz z kaplicą i wieżą św. Piotra, oraz drugą o charakterze gospodarczo-administracyjnym, w którym zapewne umiejscowiono domkasztelana, budynki gospodarcze oraz strzegącą bramy wjazdowej wieżę, nazwaną potem wieżą św. Jadwigi.DlaBolesława I Wysokiego i jego synaHenryka pałac na zamku w Legnicy był główną rezydencją, obaj książęta spędzali w zamku dużo czasu, rozporządzając stąd całością swego władztwa. Po sukcesach naRusiMongołowie na następny cel swego najazdu wybrali Polskę. Po przejściu prawie całej Polski stanęli oni pod Legnicą w kwietniu 1241 r. Nieopodal, obok obecnej miejscowościLegnickie Pole rozegrała się słynna bitwa zMongołami (bitwa pod Legnicą). Dobrze zabezpieczony i ufortyfikowanyZamek Piastowski w Legnicy, skutecznie wytrzymał oblęzenie. Podczas tych wydarzeń funkcję lokalnego dowódcy i naczelnika, czyli inaczejkasztelana pełnił, według spisanego po łacinie w 1242 roku średniowiecznego dokumentu,Lassota –castellano in Legnic[16].
W roku 1248 książęBolesław II Rogatka ustanowił Legnicę stolicąksięstwa legnickiego, które istniało także w formielegnicko-brzeskiej do roku 1675.Nawet przed 1248 rokiem Legnica nierzadko pełniła funkcje rezydencjalne dla Książąt Śląskich. Wtedy też rozpoczęto konstruowanie ceglanego -nowoczesnego jak na tamtą epokę zamku legnickiego
Około 1250 osada uzyskała tzw.średzkie prawa miejskie, wzmianki historyczne podają, że wójtem, czyli główną osobą w ówczesnym mieście był Radwan. W 1264 miejskie prawa zostały przeniesione na rozwiązania zaczerpnięte z Magdeburga nad Łabą[a]Za sprawą nieudanej ekspansjonistycznej politykiBolesława III Rozrzutnego, w 1329 r. miasto stało się stolicąluksemburskiego lenna (oznaczało to stanie się częściąRzeszy Niemieckiej)[33].
Na początku wieku XV trwała przebudowa zamku legnickiego.
Po 1945 r. – na mocy postanowieńkonferencji poczdamskiej – Legnica znalazła się w granicach Polski. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Dzięki dobrze zachowanym poniemieckim obiektom wojskowym[36] w mieście ulokowano garnizony:Wojska Polskiego (istniejący w latach 1945–2007) oraz zajmujące znaczny obszar miasta dowództwo i koszaryPółnocnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej (stacjonującej w mieście w latach 1945–1993).
W latach 60. i 70. XX wieku – zgodnie z decyzja rady miejskiej – wyburzono pozostałości poniemieckich kamienic w rynku oraz w pobliżu zamku i wybudowano tam bloki mieszkalne, niszcząc zabytkowy układ urbanistyczny. Przy budowie hotelu Cuprum[37] zburzono fragmenty średniowiecznych murów obronnych.
Funkcję przemysłową ożywiło powstanie w latach 50. XX wieku pierwszej w PolsceHuty Miedzi[38] oraz odkrycie podLubinem nowych rud i utworzenie Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego.
Dziś w miejscu średniowiecznego miasta rozbudowywanego od początków istnieniaKsięstwa Legnickiego stoi zabudowa śródmieścia o estetyce charakterystycznej dlaurbanistyki krajówbloku wschodniego.
Dalszy rozwój przyniosła miastu decyzja o zlokalizowaniu w nim od 1975 roku stolicywojewództwa[39].
W latach 1945–1984 i od 1990 do czasu wycofania wojsk, tj. do 17 września 1993 roku, w Legnicy ulokowany był Sztab GłównyGrupy PółnocArmii Radzieckiej, zajmujący około jednej trzeciej przedwojennej zabudowy miasta. W okresie 1984–1991 w Legnicy znajdowało się Główne Dowództwo Wojsk Kierunku Zachodniego.
Teren ścisłegocentrum miasta, trawiony w ciągu wieków przez pożary, w latach 60. 70. XX w. został poddany częściowej zabudowiewielkopłytowej i obecnie nie jestarchitektonicznie jednolity.
Na jego obszarze znajdują się zarówno obiekty pochodzące ześredniowiecza (Zamek Piastowski),katedra, kościół mariacki, zabytkowe baszty pochodzące z części murów obronnych,
baroku (Akademia Rycerska, Kościół św. Jana, dawny Kościół Maurycego, Kuria Opatów Lubiąskich,Stary Ratusz),
jak i przykłady architekturyneoklasycystycznej (budynek dawnego „Empiku” w Rynku),
neobarokowej (zabudowania I LO, budynek banku na placu Klasztornym),
czy wreszcie obiekty współczesne oraz starsza zabudowa –kamieniczna budowana do początku XX w.[41]
Bardziej jednolite sądzielnice przylegające do średniowiecznego centrum – w południowej,Tarninowie dominuje zabudowaeklektyczna z elementamimodernizmu isecesji. W południowej części dzielnicy dominuje zabudowa kamieniczna[42].
Zachodnia dzielnicaFabryczna składa się z XIX-wiecznych fabryk i kamienic robotniczych, podobnie jak położona po wschodniej części dzielnicaKartuzy, oraz częściowo na północy i południowym wschodzie występuje zabudowa kamieniczna. Również dzielnicaOchota (na południowy wschód; od Parku Miejskiego do dzielnicy Tarninów) zabudowana jest kamienicami z początku XX w.
Osiedla domów jednorodzinnych – dzielnicaPiekary Wielkie z elementami zabudowy szeregowej:Stare Piekary (północny wschód) oraz w rejonie dzielnicyPrzedmieście Głogowskie (północ) oraz częśćOsiedle Sienkiewicza (południe),Przybków (południe), Osiedle Nowe (południe), i część osiedlaOsiedle Białe Sady (południowy wschód) z lat 20. XX w. stanowią typową realizację zabudowy koncepcji miasta-ogrodu[43]. Domy jednorodzinne budowane w czasach teraźniejszych (w XIX w.) reprezentują: Osiedle Amerykańskie (zachód),osiedle Sienkiewicza (południe),osiedle w Alejach (południowy wschód) oraz domy budowane (w drugiej połowie XIX w.) reprezentują: OsiedleBiałe Sady (południowy zachód) i północna część dzielnicyBielany oraz północna część Osiedla Sienkiewicza – stanowią pozostałość idei budowy osiedli tanich – domków jednorodzinnych[44].
Bloki wielorodzinne w rejonie ul. Działkowej, Chojnowskiej i Marynarskiej, Asnyka i Złotoryjskiej (Osiedle Asnyka), ul.Gliwickiej (Czarny Dwór) i al. Rzeczypospolitej (Bielany) stanowią przykład zabudowymodernistycznej[45].
Budownictwo wielkopłytowe w technologii Fadom reprezentują osiedla wschodnie z przełomu lat 70. i 80. XX w. –usiedle Kopernika z przełomu lat 80. i 90. XX w. –osiedle Piekary oraz zachodnie – częśćosiedla Asnyka,Zosinek oraz Piątnica czy okolice ulicy Drzymały.
Zabudowa w okolicach ulicy Myrka, Myśliwca, Słubickiej, Poznańskiej, Chocianowskiej czy w Lasku Złotoryjskim, to dawne kompleksykoszarowe wojskWehrmachtu, a następniePółnocnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej adaptowane na współczesne mieszkania. Są wśród nich również pojedyncze budynki z wielkiej płyty, budowane przez polskie firmy w zamian za wymianę na dotychczas zajęte obiekty wcentrum (zachodnia częśćos. Zosinek wzniesiona w technologii „Wrocławskiej Wielkiej Płyty”, budynki przy ul. Bydgoskiej, Chojnowskiej oraz ul. Marcinkowskiego czy Wybickiego i Kościuszki naTarninowie), jak i montowane z elementów przywiezionych zZSRR (budynki typu „Leningrad”).
Na 105 750 mieszkańców w 2005, większość – 55 613 osób – stanowiły kobiety (111 kobiet na 100 mężczyzn). Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym wyniosła 19 751 osób, w wieku produkcyjnym – 70 474 osoby, w wieku poprodukcyjnym – 15 125 osób[11].
Najwyższą populację Legnicy odnotowano w 1998 – 109 335 osób. Obecnie odnotowuje się spadek liczby ludności miasta, który jest charakterystyczny dla większości polskich miast, głównym powodem spadku ludności w mieście jest osiedlanie się na podmiejskich miejscowościach osób zamieszkujących poprzednio w Legnicy. W podlegnickichKunicach iZiemnicach, które bezpośrednio graniczą z miastem, od lat 90. rozbudowują się osiedla domków jednorodzinnych, m.in. ze względu na atrakcyjne położenie, nad jeziorami rekreacyjnymi.
Poniższywykres obrazuje zmianę liczbę ludności miasta w latach 1939–2023[46]:
Powojenna ludność Legnicy w przeważającej mierze była ludnością napływową z różnych stron Polski. Przedwojenni niemieccy mieszkańcy miasta zostali po 1945 roku wysiedleni, a na ich miejsce napłynęli w zdecydowanej większości Polacy. Według profesora Leszka Kosińskiego, struktura ludnościowa Legnicy w 1950 roku pod względem pochodzenia terytorialnego przedstawiała się następująco[47]:
Pomimo że w samym mieście nie działa żadna kopalnia, z uwagi na położenie wLGOM i lokalizację w Zagłębiu Miedziowym, jednym z największych pracodawców w mieście są zakłady przemysłu miedziowego. Są to m.in.Huta Miedzi Legnica, Fabryka Przewodów Nawojowych „Patelec Elpena”,Pol-Miedź Trans oraz połączone z polkowickim „Zanamem” zakłady „Zanam-Legmet”.
W mieście działa Instytut Metali Nieżelaznych, składający się z 3 zakładów przy hucie miedzi: Doświadczalnych Hutnictwa Miedzi, Doświadczalny Chemii i Zakład Materiałów Ściernych.
Duże znaczenie w strukturze zatrudnienia w mieście i regionie maLegnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, najwięcej pracowników (1300) zatrudnia w niej firma Winkelmann – producent podgrzewaczy wody oraz elementów dla branży sanitarnej i motoryzacyjnej.W strefie występuje przemysł motoryzacyjny, meblowy, spożywczy, maszynowy, chemiczny i metalowy.
Znaczenie dla Legnicy i makroregionu legnickiego ma miejska ciepłownia; Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Legnicy S.A. – powstałe w 1976 roku, dostarcza ciepło i energię do Legnicy i Lubina oraz okolicznych miast.
W 2006 roku grunty rolne położone w granicach miasta zajmowały 2244 ha, co stanowiło ok. 40% ogólnej powierzchni Legnicy. Wszystkie wchodziły w skład gospodarstw indywidualnych, a z ich prowadzenia utrzymywało się 107 osób.
Po przekształceniach struktury legnickiego handlu detalicznego, do jakich doszło w 1. połowie lat 90. (wiązały się głównie z wysprzedażą całego majątkuLegnickiej Spółdzielni Spożywców „Społem” i punktów sprzedaży upadłych Zakładów Mięsnych) większość mniejszych sklepów weszła w skład ogólnopolskich (takich jak np. ABC,Lewiatan,Żabka bądź lokalnych sieci handlowych). Podobnie stało się ze wszystkimi dawnymisupersamami, w których ulokowały się sieciBiedronka,Intermarché, Mercus (sieć handlowaKGHM) iTesco (pod marką Savia). Nowe obiekty średniopowierzchniowe postawiły Biedronka (12),Lidl (4),Netto (2),Delikatesy Centrum (2),Aldi (1),Polomarket (1).
Obwodnica zachodnia – długość trasy wyniosła 15 km. Obwodnica budowana była etapami od początku lat 90., ukończona została w 2005 roku. Jej celem było wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza miasto zdrogi krajowej nr 3.
Obwodnica południowo-wschodnia – budowa trasy rozpoczęła się w 2009 roku. Środki miasto pozyskało z funduszyUnii Europejskiej – długość obwodnicy wyniesie 7 km. Celem trasy jest odciążenie miasta od ruchu tranzytowego z drogi nr94[49].
Zbiorcza Droga Południowa – długość trasy wyniesie 5 km, będzie stanowić tzw. trasę śródmiejską. Część kosztów inwestycji zostanie pokrytych ze środków pozyskanych. Inwestycja rozpoczęła się w 2011 roku[50].
Rewitalizacja Starego Miasta w Legnicy – to m.in. przebudowa nawierzchni rynku, przyległych placów, renowacja zabudowy[51].
Rewitalizacja dzielnicy Kartuzy – inwestycja obejmuje m.in. przebudowę ulic i remonty kamienic[52].
InwestycjeKGHM Polska Miedź w mieście, to m.in. utworzenie w 2007 rokuLegnickiego Parku Technologicznego.Głównymi zadaniami parku będą inwestycje dla firm związanych z ochroną środowiska, górnictwem, metalurgią i energią odnawialną[53].
Legnickie pogotowie ratunkowe obejmuje zasięgiem miasto i powiaty:ziemski legnicki,złotoryjski,jaworski,lubiński,polkowicki igłogowski. Dodatkowo ratownicy medyczni legnickiego pogotowia odnoszą liczne sukcesy na arenie ogólnopolskiej. W 2022 roku zdobyli tytuł Mistrza Polski w ratownictwie medycznym, podczas XIX Mistrzostw Polski w tej dziedzinie medycyny[56].
Sieć podstawowej opieki zdrowotnej tworzą głównie cztery niepubliczneprzychodnie powstałe na bazie dawnych Zakładów Opieki Zdrowotnej[57] wraz z przychodniami specjalistycznymi przy szpitalu i przychodniami zakładowymi: Obwodem Lecznictwa Kolejowego i Miedziowym Centrum Zdrowia. Uzupełniają je prywatne gabinety lekarskie.
Opieką socjalną zajmuje się Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, prowadzący m.in. Dom Spokojnej Starości przy ul. Grabskiego, Dom Dziennej Opieki przy ul. Korfantego, Dom Małego Dziecka przy ul. Kubusia Puchatka, Klub Seniora przy ul. Moniuszki, czy Noclegownię wraz z Punktem matki z dzieckiem przy ul. Przemysłowej 5.
Nad bezpieczeństwem mieszkańców czuwają:Państwowa Straż Pożarna z dwiema jednostkami ratowniczo-gaśniczymi (na Starym Mieście i os. Piekary)[58] iPolicja z Komendą Miejską przy ul. Asnyka i Sekcją Prewencji przy al. Rzeczypospolitej oraz Samodzielnym Pododdziałem Prewencji KWP na ul. Jaworzyńskiej. Porządku strzeżestraż miejska (z siedzibą przy al. Rzeczypospolitej), która ponadto jest operatorem miejskiegomonitoringu.
WedługGłównego Urzędu Statystycznego 2016 roku w Legnicy na 1000 mieszkańców przypadało 495 samochodów osobowych[64]. Jednocześnie, w 2017 roku według informacji uzyskanych przezPolskie Radio Wrocław, w mieście było zarejestrowanych 120 000 pojazdów[65]. Liczba pojazdów przypadających na jednego mieszkańca należy w Legnicy do najwyższych w Polsce[66].
Według informacji z 2016 roku, w mieście znajdowało się około 7000 publicznych miejscparkingowych[67]. 5250 miejsc było bezpłatnych, ok. 1000 znajdowało się na płatnych parkingach strzeżonych[67]. W centrum, na Tarninowie i os.Kopernika funkcjonujestrefa płatnego parkowania, którą objęto ok. 1000 miejsc[67].
W Legnicy świadczą usługitaksówki osobowe zrzeszone w korporacjach bądź należące do osób prywatnych oraz Bolt i Uber[68]. W 2017 roku w Legnicy było wydanych 201 licencji taksówkarskich[68].
W Legnicy funkcjonuje od 1898 roku komunikacja miejska, od 1968 roku obsługiwana wyłącznie autobusami. Połączenia na obszarze miasta i współpracujących gmin organizuje Urząd Miasta Legnicy[62]. Operatorem połączeń jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne, od 2017 roku podmiot wewnętrzny gminy Legnica. Spółka świadczy usługi na rzecz Legnicy na podstawie umowy ważnej do 2027 roku[71].
Regionalny transport drogowy obsługująautokarami imikrobusami prywatniprzewoźnicy drogowi[62]. Przewoźnicy realizują połączenia z Legnicy do ośrodków dawnegowojewództwa legnickiego oraz miejscowościpowiatu legnickiego[72][62]. Główny przystanek „busów” znajduje się na placu pomiędzy stacją kolejową a dawnym dworcem autobusowym[72], gdzie istnieją również przystanki i punkt sprzedaży biletów komunikacji miejskiej. Przewoźnicy zatrzymują się również na przystankach na terenie miasta, szczególnie w pobliżu Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego orazPaństwowej Wyższej Szkoły Zawodowej[72][62].
Legnica jest przystankiem linii autokarowych przewoźników dawnejPaństwowej Komunikacji Samochodowej, łączących miasta wojewódzkie i siedziby przedsiębiorstw z miejscowościami wypoczynkowymi wSudetach i nadMorzem Bałtyckim[62]. Linie dawnej PKS korzystają z przystanku dworcowego istniejącego w miejscu dawnego dworca PKS[62]. Na przystanku dworcowym zatrzymują się również autokary sieci połączeń Flixbus kursujące w kierunkuBerlina,Drezna iWarszawy, Sindbad, w latach 2010–2017 PolskiBus i w latach 2004–2021 PKS Trans-Pol Legnica[73].
Według klasyfikacji PKP dworzecLegnica ma kategoriędworca wojewódzkiego[76]. Dobowa wymiana pasażerów na stacji w 2017 r. wynosiła 6500 podróżnych[77]. Pozostałe stacje i przystanki kolejowe w granicach Legnicy:Legnica Piekary,Nowa Wieś Legnicka iLegnica Strefa. Istnieje również dawna stacjaLegnica Północna, formalnie włączona w obręb stacji Legnica. Planowana jest budowa przystanku kolejowego Legnica Zosinek i Legnica Huta[74].
Legnicki węzeł kolejowy można ominąć linią kolejową nr296 Wielkie Piekary – Miłkowice, jest to tzw. obwodnica towarowa Legnicy[74].
W 2016 roku poniemieckielotnisko wojskowe, przed rokiem 1993 służące Północnej Grupie Wojsk Armii Radzieckiej zostało zlikwidowane, a teren przeznaczono pod działalność produkcyjną i usługową[79].
Pierwszymiogólnokształcącymi szkołami średnimi w powojennej Legnicy były:I Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki, założone w 1945, orazII Liceum Ogólnokształcące w 1948 roku. Początkowo numer III nosiłoliceum z ukraińskim językiem nauczania przeniesione zeZłotoryi w 1960 i połączone z liceum z językiem wykładowym hebrajskim, po usamodzielnieniu i zmianie siedziby w roku 1962 otrzymało jednak numer IV[83]. Sieć publicznych liceów ogólnokształcących uległa rozbudowie dopiero w latach 90., gdy powołano nowe szkoły: III LO przy Zespole Szkół Hutniczych (1990 r.), V LO w dzielnicy Fabryczna (1992 r.), VI LO przy byłej Szkole Podstawowej nr 11 na os. Kopernika (1994 r.), które wraz z Gimnazjum nr 1 tworzyło Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 i VII LO przy Szkole Podstawowej nr 12 na os. Piekary (1997 r.). Powstało także liceum przy Zespole Szkół Integracyjnych oraz licea niepubliczne (m.n. Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Franciszka z Asyżu prowadzone przezfranciszkanów) i prywatne. W 2005 roku, powstało także Akademickie Liceum Ogólnokształcące z inicjatywy Stowarzyszenia „Wspólnota Akademickie” na rzecz Rozwoju Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Legnicy. Legnica posiada również szkołę artystyczną, „Szkoła Wizażu i Pielęgnacji Urody Izabeli Maciuszek” jest pierwszą szkołą (rok zał. 2004) uczącą przyszłych wizażystów, charakteryzatorów, stylistów. Bardziej rozbudowana była sieć szkolnictwa zawodowego (szkoły zawodowe itechnika). Wszystkie szkoły tego typu zgrupowane były w zespołach, spośród których do dziś działają zespoły szkół: budowlanych, ekonomicznych, elektryczno-mechanicznych, medycznych, przemysłu spożywczego, rolniczych, samochodowych, technicznych i ogólnokształcących (dawniej hutniczych).
Funkcje muzeum okręgowego dla Legnicy spełniaMuzeum Miedzi wraz z oddziałami. Poza ekspozycjami związanymi zmiedzią, placówka organizuje wystawy okolicznościowe.
Jedyną samodzielną galerią jest Galeria sztuki na pl. Katedralnym. Posiada dwa oddziały – Galerię srebra„Pod Przepiórczym Koszem” oraz Galerię Ring, obie mieszczą się w rynku. W gmachu Legnickiej Biblioteki Publicznej działa także przybibliotecznaGaleria Loża.
Co roku w Legnicy odbywają się Dni Legnicy. Do Legnicy przyjeżdżają polskie i zagraniczne zespoły muzyczne imuzycy oraz kabarety. Impreza odbywa się na Legnickim lotnisku na wielkiej scenie[84].
Dostęp do książek poprzez siedzibę główną i 11 filii zapewnia Legnicka Biblioteka Publiczna.Archiwalia dotyczące miasta Legnicy i regionu pochodzące od końca XIII w. gromadzi oddział Archiwum Państwowego. Propagowaniem kultury zajmują się: Legnickie Centrum Kultury, Młodzieżowe Centrum Kultury, osiedlowe domy kultury „Kopernik” i „Atrium” oraz klub osiedlowy „Agatka”. W mieście funkcjonuje także Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera” orazZespół Pieśni i Tańca „Legnica”.
Po zmianach wdzienniku „Słowo Polskie – Gazeta Wrocławska” wprowadzonych w 2007 r.[e], zniknęła ostatnia gazeta, w której publikowano codziennie doniesienia z Legnicy. Pod koniec 2006 r. decyzją wydawcy zlikwidowano jeden z najstarszych tytułów prasowych w regionie („Konkrety”), który zastąpiły niebawem nowe „Konkrety Polskie”. Istniejący od 1994 roku drugi tygodnik „Panorama Legnicka” – został przejęty przez właściciela „Gazety Wrocławskiej” i zdegradowany do roli wtorkowego dodatku do dziennika. Obecnie od roku 2004 pojawiają się nowe gazety bezpłatne: „Express Legnicki”, „Gazeta Piastowska”, „Gazeta Legnicka”.
Po 17-letniej przerwie na legnicki rynek prasowy powróciła „Gazeta Legnicka” (bezpłatna). Wydawana jest przy współpracy z portalem LCA.pl przez Wydawnictwo LCA – Media. Numer zerowy ukazał się w dniu 20 listopada 2008 roku. „Gazeta Legnicka” była pierwszym niezależnym, lokalnym dziennikiem w Polsce i ukazywała się w latach 1991–1994. Obecnie wydawana jest w formie darmowego dwutygodnika.
Dwa najstarsze legnickie portale internetowe działające do dziś to legnica.net.pl powstały w 1997 r., orazLCA.pl, który powstał w 2001 r. Od 2000 r. działa także mający charakter portalu miejskiego serwis internetowy Urzędu Miasta legnica.eu. Istnieje jeszcze regionalny portal informacyjno-publicystycznye-legnickie.pl, który opisuje codzienne wydarzenia z Legnicy i okolic.
Po 1945 r. w Legnicy odrodziła się Kongregacja Wyznania Mojżeszowego, którą w 1993 przekształcono wGminę Wyznaniową Żydowską. Społecznośćżydowska nie posiada w mieście wolno stojącejsynagogi.Dom modlitwy znajduje się w zajmowanej przez Gminę części kamienicy przy ul. Chojnowskiej 12. Gmina administruje takżecmentarzem, przy którym istnieje dom przedpogrzebowy.
Kościół rzymskokatolicki – posiada 14parafii skupionych w trzechdekanatach. Poza świątyniami, w mieście działa katolicka administracja (Kuria Biskupia, Sąd Kościelny), szkolnictwo wyższe (Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Legnickiej, Papieski Wydział Teologiczny) oraz instytucje charytatywne (Caritas, dom dziecka, przychodnia zdrowia)[88].
Corocznie miasto jest gospodarzem kilkunastu imprez sportowych o randze krajowej, m.in. międzynarodowego wyścigu kolarskiego „Szlakiem Grodów Piastowskich”[103], licznych turniejów siatkarskich i szachowych.
Największymi legnickimi obiektami sportowymi zarządza Ośrodek Sportu i Rekreacji[104]. Są wśród nich dwastadiony piłkarskie, Hala Widowiskowo-Sportowa im. Dolnośląskich Olimpijczyków, dwie mniejsze hale sportowe (w tym jedna ze ścianą wspinaczkową), dwa kompleksy otwartychbasenów, dwa kompleksykortów tenisowych i jedenskatepark. Obiekty OSiR uzupełnia szkolna baza sportowa, częściowo udostępniona dla mieszkańców, która obejmuje boiska wielofunkcyjne, ok. 20 szkolnych sal sportowych (w większości, po remontach w l. 2000[f]-2008[g] o zbliżonym standardzie), 3 baseny kryte, tor łuczniczy,siłownie, klubyfitness ikręgielnia.
Formalnie, choć status miasta daje taką możliwość[114], Legnica nie jest podzielona naosiedla anidzielnice. Jedynym istniejącym podziałem, używanym do celów ewidencyjnych i rejonizacji szkół jest podział na 41 obrębów (Zabłocie, Piaski, Kąpielisko, Czarny Dwór, Piątnica, Górka, Ulesie, Zosinek, Fabryczna,Stare Miasto, Kartuzy, Piekary, Wrocławskie Przedmieście, Ogrody, Tarninów, Ochota, Winiary, Bielany, Nowiny, Białka, Glinki, Bartniki, Nowe Osiedle, Osiedle Sudeckie, Huta, Ludwikowo, Rybaki, Domki, Nowy Dwór, Bartoszów, Nowa Wieś, Przybków, Rzeszotary, Pawice, Pątnów, Piekary Stare, Piekary Wielkie,Osiedle Piekary,Osiedle Mikołaja Kopernika, Pawłowice, Smokowice) pokrywających się z obrębami geodezyjnymi[115].
Tytuł honorowego obywatela Legnicy nadaje Rada Miejska Legnicy na wniosek uprawnionych organów[117] rozpatrując wysoki poziom moralny kandydatów oraz ich szczególne osiągnięcia.
↑Józef Lompa,Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 11.
↑Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
↑W istocie, pierwszą hutą w Polsce był zakład w Wizowie, jednakże ze względu na jego prowizoryczny charakter, krótki okres działalności i działanie w oparciu o wytop złomu w literaturze najczęściej za pierwszą hutę miedzi w Polsce uznaje się zakład legnicki[1].
↑Leszek Kosiński: Pochodzenie terytorialne ludności ziem zachodnich w 1950 r. T. Zeszyt 2. Warszawa: Polska Akademia Nauk Instytut Geografii, 1960, s. Tabela 1.
↑abcSławomir Książek. Infrastruktura związana z odprawą pasażerów w transporcie autobusowym w wybranych miastach województwa dolnośląskiego. „Transport Miejski i Regionalny”, s. 14–24, 10 2015.
↑Zarządzenie Nr 78 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 29 marca 2010 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2010 r. Nr 63, poz. 966).
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
_ID_593146.jpg)
_ID_593272.jpg)
1.jpg)
_ID_593134.jpg)
_ID_768120.jpg)
_ID_593151.jpg)
