 TS-9 Junak 3 | |||
| Dane podstawowe | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Producent | |||
| Typ | |||
| Konstrukcja | wolnonośnydolnopłat konstrukcji mieszanej,podwozie stałe, klasyczne (Junak 2) lub trójkołowe (Junak 3) | ||
| Załoga | 1 + 1 | ||
| Historia | |||
| Data oblotu | 22 lutego 1948 | ||
| Lata produkcji | 1951–1954 | ||
| Wycofanie ze służby | 1972 | ||
| Liczba egz. | 256 | ||
| Dane techniczne | |||
| Napęd | Silnik gwiazdowy, 5 cylindrowyM-11FR | ||
| Moc | 160 KM (118 kW) | ||
| Wymiary | |||
| Rozpiętość | 9,92 m | ||
| Długość | 7,75 m | ||
| Wysokość | Junak 3: 2,5 m | ||
| Powierzchnia nośna | 17,5 m² | ||
| Masa | |||
| Własna | Junak 3: 818 kg | ||
| Startowa | Junak 3: 1080 kg | ||
| Osiągi | |||
| Prędkość maks. | Junak 3: 205 km/h | ||
| Prędkość przelotowa | 180 km/h | ||
| Prędkość wznoszenia | Junak 3: 3 m/s | ||
| Pułap | Junak 3: 4100 m | ||
| Zasięg | Junak 3: 450 km | ||
| Rozbieg | Junak 3: 155 m | ||
| Dobieg | Junak 3: 140 m | ||
| Dane operacyjne | |||
| |||
Junak (LWD Junak, WSK Junak) – polskisamolot szkolno-treningowy, używany w polskim lotnictwie wojskowym od1952 do1961, w Aeroklubach do1972.
Samolot został skonstruowany na zapotrzebowanie polskiego lotnictwa, w celu zastąpienia przestarzałego i trudnego w pilotażu radzieckiego samolotu szkolnegoUT-2, używanego w polskich szkołach lotniczych po wojnie. SamolotUT-2 cechował się bardzo ostrą charakterystyką przeciągnięcia, drobny błąd w pilotażu mógł spowodować wejście w korkociąg. Dodatkowo – wprowadzony w korkociąg – trudno z niego wychodził. Wysiłek konstruktorów Junaka poszedł w kierunku poprawy bezpieczeństwa użytkowania samolotu, przy zachowaniu jego osiągów i prawidłowych właściwości do nauki akrobacji.
Samolot zaprojektowano w 1947 wLotniczych Warsztatach Doświadczalnych (LWD) wŁodzi – pierwszym polskim powojennym biurze konstrukcyjnym. Głównym projektantem był inż.Tadeusz Sołtyk. Wykorzystano doświadczenia z wcześniejszej konstrukcji – samolotu szkolnegoLWD Żak. Prototyp nazwanyLWD Junak, następnie:Junak 1, zostałoblatany 22 lutego 1948 przezAntoniego Szymańskiego. Samolot wykorzystywał radziecki silnik gwiazdowy M-11D o mocy 125 KM (93 kW).
Po próbach, w 1949 opracowano i oblatano ulepszony wariantJunak 2, o lepszym wyposażeniu dla potrzeb wojska, i dobrych własnościach pilotażowych, który następnie skierowano do produkcji w 1951. Najbardziej widocznymi zmianami w stosunku do Junaka 1 była kabina przesunięta nieco do przodu, powiększoneusterzenie i mocniejszy silnik M-11FR (160 KM). Tymczasem zespół LWD został rozwiązany w 1949 i dopracowanie Junaka 2 zostało przejęte przez warsztatyCentralnego Studium Samolotów (CSS) w Warszawie. Od1951 do1954 zbudowano 105 Junaków 2 w zakładachWSK-4 Okęcie, powstałych z CSS (pierwsze 3 samoloty wykonano w WSK-Mielec).
Jedynym poważnym problemem podczas oblotu okazał sięflatterlotek –Antoni Szymański wylądował w polukapotując, i doznając poważnej kontuzji. Po wprowadzeniu mas wyważających flatter nie pojawiał się.
Gdy podstawowym sprzętem polskiego lotnictwa stały sięmyśliwceodrzutowe z trójkołowympodwoziem:Jak-23 iMiG-15 (Lim-1), pojawiła się potrzeba posiadania nowocześniejszego samolotu szkolnego. Tadeusz Sołtyk, pracujący wówczas wInstytucie Lotnictwa, zaproponował rozwinięcie Junaka z chowanym klasycznym podwoziem i giętąosłoną kabiny o lepszej widoczności oraz ulepszeniami technologicznymi. Projekt ten miał być oznaczonyTS-7 Chwat, ale nie uzyskał akceptacji władz lotniczych. Zamiast tego, Sołtyk zaprojektował 1952 na zamówienie wojska w biurze płatowcowym przy Instytucie Lotnictwa mniej zaawansowaną modyfikację Junaka 2, ze stałym podwoziem trójkołowym i drobniejszymi ulepszeniami. Samolot ten został skierowany do produkcji pod oznaczeniem:TS-9 Junak 3 ("TS" od inicjałów konstruktora). Prototyp oblatany został 7 sierpnia 1953, przez inż.Andrzeja Abłamowicza i kpt.Wiktora Pełkę. Samolot przeszedł pomyślnie w Instytucie Lotnictwa próby statyczne w Zakładzie Wytrzymałości pod nadzorem szefa Zakładu inż.Tadeusza Chylińskiego, próby w locie oraz próby państwowe i został zkwalifikowany do produkcji seryjnej, uruchomionej w 1954 w WSK Okęcie, zastępując na linii montażowej Junaki 2. Nowa wersja była cięższa, co skutkowało zmniejszeniem prędkości maksymalnej z 223 km/h do 205 km/h. Od 1953 do 1956 wyprodukowano 146 Junaków 3. Był on wielokrotnie prezentowany z okazji Święta Lotnictwa i na pokazach lotniczych.
Równolegle z Junakiem 1, w LWD zaprojektowano jego wariant szkolno-akrobacyjny:LWD Zuch 1, napędzanysilnikiem rzędowym Walter Minor 6-III o mocy 160 KM, oblatany 1 września 1948, a następnieLWD Zuch 2 z niemieckim silnikiem gwiazdowym Bramo Sh 14 (116 KM). Jedynie krótka seria 5 Zuchów 2 została zbudowana w 1950 i używana w aeroklubach do 1955.
Samoloty Junak były używane w polskim lotnictwie wojskowym stosunkowo krótko. Junaki 2 weszły na wyposażenie szkół lotniczych w Dęblinie i Radomiu od 1952. Prowadzono na nich naukę pilotażu początkowego. Kiedy w latach 1954-55 rozpoczęto zastępowanie ich Junakami 3, Junaki 2 zostały przekazane do lotnictwa cywilnego. Junaki 3 były używane w polskim lotnictwie wojskowym od 1954, lecz już od 1956 zaczęto je również przekazywać do aeroklubów. Do 1961 wszystkie Junaki 3 w lotnictwie wojskowym zastąpiono samolotamiPZL TS-8 Bies.
Lotnictwo cywilne otrzymało od wojska 71 Junaków 2 i 93 Junaki 3, które zostały następnie rozdzielone pomiędzy poszczególne aerokluby regionalne, cierpiące na braki w miarę nowoczesnych samolotów. Używano ich do szkolenia i treningu do lat 60. Junaków 2 używano również do holowaniaszybowców. Ostatnie samoloty Junak 2 (SP-BBT) i Junak 3 (SP-BOG) wycofano z eksploatacji 1972 roku.
Konstrukcja Junaka prezentowała średni poziom techniczny, lecz był on pierwszym samolotem polskiej konstrukcji, budowanym w dużej serii poII wojnie światowej, która doszczętnie zniszczyła dobrze rozwinięty przed wojną polski przemysł lotniczy. Mimo to był udanym samolotem, statecznym w locie i poprawnym w pilotażu. Do jego wad należała mało komfortowa i ubogo wyposażona w przyrządy kabina. Samoloty Junak były zwykle nazywane:LWD Junak, mimo że LWD zajmowała się projektem jedynie na początkowym etapie, lubWSK Junak od nazwy producenta; oznaczenieTS-9 nie było natomiast w praktyce używane. Trzeba zaznaczyć, że Junak był pierwszym powojennym samolotem polskiej konstrukcji produkowanych w dużych seriach (252 szt.) i wprowadzonych do wyposażenia lotnictwa wojskowego.
Obecnie wMuzeum Lotnictwa Polskiego wKrakowie znajdują się samoloty Junak 1, Junak 2 i Junak 3 (SP-BPL) z ostatniej serii zbudowany w 1955, w zbiorach WOSL w Dęblinie Junak 3 i wNarodowym Muzeum Techniki wPKiN w Warszawie Junak 3 eksponowany w przekroju.
Jednosilnikowy samolot szkolno-treningowy, wolnonośnydolnopłat konstrukcji mieszanej. Kadłub – kratownica z rur stalowych, kryta płótnem i w obrębie silnika blachą. Skrzydła o obrysie trapezowym, konstrukcji drewnianej, kryte płótnem i sklejką. Usterzenie klasyczne. Samolot był wyposażony wklapy wcentropłacie. Dwumiejscowa zakryta kabina w układzie tandem – z przodu dla instruktora, z tyłu dla ucznia.Silnik gwiazdowy, 5 cylindrowy M-11FR o mocy nominalnej 140 KM i startowej 160 KM (118 kW). Silnik w nosie kadłuba, cylindry osłonięte indywidualnymi owiewkami, często usuwanymi.Śmigło dwułopatowe drewniane o skoku stałym. Zbiorniki paliwa w skrzydłach i w niektórych partiach Junaków 3 w kadłubie.Podwozie samolotu stałe, klasyczne (Junak 2) lub trójkołowe (Junak 3). Bez uzbrojenia. Junak 3 był wyposażony w radiostację krótkofalową, radio-kompas, telefon pokładowy oraz inną instalację paliwową.
.svg)
