To jest wersja przejrzana tej strony
Kultura oryniacka (40-20 tys. lat temu) – górnopaleolityczna kultura narzędziodłupkowych i klingowych, a także kościanych i rogowych, rozwijająca się wEuropie,Azji,Afryce Północnej[potrzebny przypis]; wPolsce na południu (w Krakowie i koło Krakowa) oraz południowym zachodzie (Śląsku)[1].
Szerzycielem kultury jestHomo sapiens sapiens[1]. W tym okresie pojawiają się liczne przedmioty ozdobne[1], figurki kobiece znane dziś pod określeniempaleolitycznej Wenus, kult grzebania zmarłych i pierwsze trwałe domostwa[potrzebny przypis]. Z kulturą oryniacką związane są pierwsze znane przedstawienia obrazowe, np. schematyczne rysunki zwierząt[2]. Przemysł cechuje technologia wiórowa obróbki kamienia, produkcja drapaczy, rylców, wiórowców i wysoka znajomość obróbki kości[1].
Nazwa kultury pochodzi od znajdującej się w Pirenejach jaskini Aurignac[2]. Jaskinia ta została zbadana w 1860 przez E. Larteta[2].
Kultura oryniacka została wyodrębniona w 1906 przez Henriego Breuila oraz E. Cartailhaca jako proponowane określenie dla kultur istniejących pomiędzy kulturami mustierskimi a soultrejskimi[2]. Lokalna odmiana tej kultury wAnatolii bywa określana jakoprzemysł kemeryjski, niejasne pozostają jej związki z tzw. lewanto-oryniakiem z terenuSyropalestyny[3].
W latach 30. XX wieku D. Peyroni zaproponował podział chronologiczny kultury oryniackiej na pięć faz[2]:
Na terenach dzisiejszej Polski rozwojowi kultury oryniackiej i nasileniu migracji sprzyja ocieplenie się klimatu i cofanie sięlodowca. Polskę południową zamieszkują liczne gromady ludzi, zamieszkujących nie tylko w grotach i jaskiniach, ale i w osadach na terenie otwartym. Na stanowiskach archeologicznych kultury oryniackiej znajduje się – obok narzędzi krzemiennych (rylce klinowe, noże wiórowe, skrobacze odłupkowe itp.) – także wyroby kościane, jak ostrza oszczepów, oraz ozdoby z muszli i zębów zwierzęcych[1]. W Jaskini Mamutowej w Polsce znaleziono m.in. obrobione ciosy mamuta pochodzące z okresu oryniackiego[1].
