Kult Istoty Najwyższej (fr. culte de l'Être suprême) – formalna religia państwowa wprowadzona weFrancji w okresierewolucji francuskiej dekretemKonwentu Narodowego z 7 maja 1794 roku (18 floréala roku II)[1]. Jej głównym propagatorem byłMaksymilian Robespierre, który – będącdeistą – zauważył, że działania antyreligijne obracają się przeciw rewolucji, w związku z czym doprowadził do uchwalenia dekretu o istnieniu i uznawaniu przez lud francuski Istoty Najwyższej oraznieśmiertelności duszy[2].
Kult Istoty Najwyższej zakładał istnienie boga rozumianego na sposób deistyczny oraz nieśmiertelność duszy, łącząc równocześnie wiarę w powyższe dogmaty z promowaniem tzw. cnót republikańskich, takich jakpatriotyzm, oddanie ideałom wolności i równości, gotowość do poświęceń i przedłożenia interesu państwowego nad osobisty. Odrzucał jednak interwencję nadprzyrodzoną zarówno w wydarzenia historyczne, jak i w osobisty los człowieka na ziemi, odżegnując się tym samym od koncepcji władzy pochodzącej od Boga.
Wyrazem kultu Istoty Najwyższej miał być szereg świąt republikańskich, w których jednak sama postać Istoty Najwyższej pojawiała się stosunkowo rzadko. O wiele szerzej akcentowane były wartości abstrakcyjne, jak odwaga, braterstwo, młodość czy szczęście. Samej Istocie Najwyższej zostało poświęcone tylko jedno święto, które miało odbywać się co roku 20 prairiala (8 czerwca), w praktyce zaś miało miejsce tylko raz. Natomiast na wszystkich budynkach publicznych, w szczególności nieużytkowanych kościołach katolickich, umieszczone zostały tablice głoszące „uznanie Istoty Najwyższej przez naród francuski”.
Świętem Istoty Najwyższej ustanowiono dzień 8 czerwca[1]. W Paryżu ceremonia religijna zorganizowana została w dużej mierze według pomysłów Robespierre'a, który był również głównym aktorem wystawnego święta. Maszerował on na czele szeregu deputowanych Konwentu, ubranych w świąteczne szaty, z kwiatami w dłoniach. Następnie na oczach tłumów odsłonięty został posąg Istoty Najwyższej, zaś spalone figury Ateizmu, Ambicji Osobistej, Egoizmu i Fałszywej Skromności. Robespierre wygłosił następnie długie przemówienie, zaś całość odbywała się przy uroczystej muzyceFrançois-Josepha Gosseca iÉtienne'a Nicolasa Méhula. Podobnie uroczystości miały miejsce w większości większych miast Francji, jednak jedynie w Paryżu,Lyonie i miastach położonych nadRodanem cieszyły się one wysoką frekwencją. Nie zdołały one jednak, na co liczył Robespierre, zjednoczyć deputowanych ani ostatecznie wykorzenićkultu Rozumu.
Poprzewrocie thermidoriańskim kult Istoty Najwyższej faktycznie zanikł.
