Kuba (hiszp.Cuba),Republika Kuby (República de Cuba) –państwo wyspiarskie wAmeryce Północnej, położone w archipelaguWielkich Antyli, na wyspieKuba oraz szeregu otaczających ją mniejszych wysepek. Największe pod względem powierzchni państwo naKaraibach (110 860 km²), zamieszkane przez 11 032 343 osoby (2021). Stolicą i największym miastem jestHawana[4].
Kuba jestunitarnąrepublikąsocjalistyczną[5]. Językiem urzędowym jesthiszpański. W XVI wiekuskolonizowana została przezHiszpanów. Pozostawała hiszpańską kolonią do 1898 roku, a niepodległość uzyskała w 1902 roku, po czteroletniej okupacji przezStany Zjednoczone. W 1959 roku w wynikurewolucji kubańskiej władzę objąłFidel Castro, a państwo wkroczyło na drogę socjalizmu. Nastąpiły jednoczesne zbliżenie w stosunkach zeZwiązkiem Radzieckim oraz zaognienie relacji ze Stanami Zjednoczonymi, które w 1961 roku nałożyły na Kubęembargo, pozostające w mocy do dziś. Po upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku sytuacja gospodarcza uległa pogorszeniu. Od tego czasu podjęte zostały umiarkowane reformywolnorynkowe, wzmożone po odstąpieniu Castro od władzy w 2008 roku[4][5].
Na największej wyspie,Kubie, płynie ponad 200 rzek, jednak ich łączna długość nie przekracza 2500 km. Od czasu masowych wyrębów lasów przez Hiszpanów i wprowadzenia na równinach monokultur rolniczych, ilość wody w rzekach gwałtownie zmalała. Największa rzeka Kuby,Rio Cauto, która była żeglowna jeszcze przez dziesiątki lat po osiedleniu się tu Europejczyków, jest dzisiaj płytka i ledwie co płynie.
Prekolumbijskimi mieszkańcami wyspy byliKaraibowie,Tainowie iSibonejowie. DlaEuropy odkrył ją w 1492Krzysztof Kolumb. W latach 1511–1514 została opanowana przezHiszpanię. Stała się bazą dla hiszpańskiejkonkwisty w tak zwanym Nowym Świecie. Wprowadzony przezkolonialne władze systemencomienda przyniósł zagładę ludnościindiańskiej. W pierwszej połowie XVI wieku rozpoczęto sprowadzanie na wyspy niewolników czarnoskórychktórzy wykorzystywani byli na uprawach plantacyjnych. Od 1797 ważny punkt handlu niewolnikami. W pierwszej połowie XIX wieku Kuba była głównym producentem cukru w regionie, jednym z najbardziej rozwiniętych miejsc wAmeryce Łacińskiej, a także jedną z ostatnich kolonii hiszpańskich. Od końca XVIII wieku utrzymywała bliskie relacje handlowe zeStanami Zjednoczonymi i w XIX wieku stała się obiektem ekspansjonizmu tego mocarstwa[6][7].
W pierwszej połowie XIX wieku na Kubie zaczęły się kształtować ugrupowania: reformistów (rzecznicy reform i rządów hiszpańskich), aneksjonistów (zwolenników włączenia Kuby do USA) i independentów (niepodległościowcy). W drugiej połowie XIX wieku obóz niepodległościowy zyskał szerokie poparcie a jego członkowie byli jednocześnie zwolennikami zniesienia niewolnictwa i wprowadzeniademokracji. W 1868 roku wybuchłoantykolonialne powstanie, które przerodziło się w trwającą dziesięć lat wojnę. Proklamowany przez rebeliantów rząd proklamował zniesienie niewolnictwa, a w 1869 roku ogłosił niepodległość wyspy jako republiki. Powstanie w kolejnych latach zostało stłamszone, niemniej jednak Hiszpania poszła na ustępstwa i przyznała Kubańczykom miejsce w hiszpańskim parlamencie. W 1880 roku rząd metropolii zniósł niewolnictwo na wyspie. W 1895 miało miejsce kolejne nieudane powstanie. W 1898 roku Stany Zjednoczone wywołaływojnę z Hiszpanią i zbrojnie przejęły kontrolę nad Kubą. Wojska amerykańskieokupowały kraj do 1902 roku i wymusiły na rządzie tego państwa przyjęcie w konstytucji tzw.poprawki Platta. Poprawka zapewniła Amerykanom prawo do ingerencji w wewnętrzne sprawy Kuby i założenia bazy morskiej w Guantánamo[6][7].
W 1906 roku doszło do drugiej interwencji wojsk amerykańskich, zakończonej dwuipółletnią okupacją. Po wycofaniu się zagranicznych wojsk władza w kraju spoczywała w rękach szeregu dyktatorów. W trakcieI wojny światowej rząd Kuby wziął udział w walkach po stronie państwEntenty. W latach 1925–1933 rządził generałGerardo Machado. Machado został obalony podczas tzw. rewolty sierżantów a rzeczywistą władzę w kraju przejął jej lider,Fulgencio Batista. W 1934 roku Kuba zawarła z USA układ anulujący poprawkę Platta. W 1940 roku, kierujący dotąd państwem zza kulis (jako szef sztabu) Batista, został wybrany na prezydenta (do 1944). W grudniu 1941 roku Kuba przystąpiła doII wojny światowej po stroniealiantów – jej niewielkamarynarka wojenna brała udział w działaniach eskortowych i patrolowych na Karaibach[8]. Zaostrzenie wewnętrznego konfliktu politycznego w czasiezimnej wojny i kryzys gospodarczy skłoniły Batistę do przeprowadzenia w 1952 rokuzamachu stanu. Dyktator zalegalizował władzę w zbojkotowanych przez opozycjonistów wyborach z 1954. Rządy dyktatora obaliłarewolucja kubańska, w wyniku której władzę w 1959 objęła zbrojna opozycja zgrupowana wRuchu 26 Lipca i Armii Powstańczej[6][7].
W 1959 roku premierem Kuby został przywódca rewolucjiFidel Castro a prezydentemOsvaldo Dorticós Torrado (do 1976). Rozwiązaniu uległy kongres, partie i organizacje społeczne. W 1960 roku powołano Komitety Obrony Rewolucji. Rząd zapoczątkowałnacjonalizację gospodarki, zwłaszcza własności zagranicznej i realizacjęreformy rolnej. W proteście przeciwko takim działaniom rząd USA wprowadził w 1960embargo handlowe (utrzymywane do dziś) a rok później zerwał stosunki dyplomatyczne z wyspą. Po takich działaniach USA rewolucjoniści zbliżyli się doZwiązku Radzieckiego. W wyniku rewolucji doszło do emigracji, którą szacuje się na około dwa miliony osób. Większość emigrantów udała się do Stanów Zjednoczonych. W kwietniu 1961 roku emigranci zorganizowani przezCentral Intelligence Agency dokonali nieudanejinwazji w Zatoce Świń. Castro w następstwie inwazji (licząc na radzieckie wsparcie) proklamował „socjalistyczny” charakter rewolucji. W tym samym roku połączono organizacje rewolucyjne i wprowadzono system jednopartyjny (od 1965 roku rządzi ugrupowanie o nazwieKomunistyczna Partia Kuby). Rozmieszczenie na wyspie radzieckich rakiet doprowadziło w 1962 roku dokryzysu kubańskiego[6][7].
W 1976 roku dokonano tzw. instytucjonalizacji rewolucji: odbyły się pierwsze porewolucyjne wybory do parlamentu i uchwalono nową konstytucję. Rząd Kuby w latach zimnej wojny prowadził politykę zagraniczną, angażując się w sprawy państw takich jakNikaragua,Grenada,Angola iEtiopia. Na początku lat 90. miejsce miał kryzys gospodarczy związany głównie z ograniczeniem importuropy naftowej z byłego ZSRR. Przyczynił się on do zmniejszenia produkcji rolniczej i przemysłowej. W 2003 roku miejsce miały zorganizowane aresztowania opozycjonistów. W roku 2006Boliwia,Wenezuela i Kuba utworzyły sojusz przeciw kapitalizmowi i imperializmowi, który nazwano „osią dobra przeciw osi zła”[6][7].
W sierpniu tego samego roku Fidel Castro przekazał władzę swojemu młodszemu bratu,Raúlowi Castro. Raúl w 2008 roku stanął na czele Rady Państwa, a w 2011 objął ster w partii. Jego rządy związane są z umiarkowaną liberalizacją gospodarczą i systemową[6][7]. Fidel Castro zmarł 25 listopada 2016 roku.
W 2021 r. władze kubańskie rozpoczęły reformę walutową w celu wyeliminowania istniejącego od połowy lat 1990. równoległego obiegu dwóch oficjalnych walut (peso i peso wymienialnego) oraz zapowiedziały reformy gospodarcze, które mają na celu zapobieżenie skutkom rozszerzenia embarga amerykańskiego oraz pobudzenie inwestycji na wyspie.10 lutego 2021 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej opublikowało listę branż niedostępnych dla Kubańczyków zainteresowanych samozatrudnieniem. Dotychczas obywatele mogli prowadzić jednoosobowe działalności gospodarcze w 127 branżach wymienionych w Narodowym Klasyfikatorze Aktywności Ekonomicznych[9], natomiast zapowiedziana zmiana rozszerzyła tę listę do 2100. Obecnie jedynie 124 branże są zarezerwowane dla aktywności spółdzielczej oraz państwowej[10].
Silnie widoczny jestsynkretyzm religijny[13]. Według niektórych szacunków nawet 80% społeczeństwa (głównie katolików) praktykuje obrzędy kultuSanteria[14].
Kuba jest klasyfikowana jakorepublikasocjalistyczna. Kierowniczą rolę w państwie sprawujepartia komunistyczna[7][15]. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu, Zgromadzenia Narodowego Władzy Ludowej. To liczące 609 osób zgromadzenie, wybierane jest raz na pięć lat w wyborach powszechnych. Organ kierownictwa państwowego stanowi 31-osobowa Rada Państwa, wybierana przez parlament spośród jego członków. Przewodniczący Rady Państwa jest głową państwa i szefem rządu. Władza wykonawcza należy do rządu (powoływanego przez parlament na wniosek przewodniczącego Rady Państwa). Obecnie obowiązujekonstytucja z 2019.
Na wyspie obowiązuje system jednopartyjny, w którym funkcjonujeKomunistyczna Partia Kuby (istniejąca od 1925 roku). Na emigracji działają ugrupowania dysydenckie[7][15].
Dochód narodowy na jednego mieszkańca wyniósł w 2004 roku 3 tysiące dolarów amerykańskich.Inflacja utrzymuje się na poziomie 3,1%. Pod względem struktury zatrudnienia dominuje sektor usług (51%) kolejne są przemysł (25%) i rolnictwo (24%). Dobrze rozwinięty przemysł hutniczy, elektrotechniczny, metalowy i chemiczny. Najważniejszymi partnerami handlowymi sąHolandia,Rosja,Niemcy iChiny[7].
Kuba jest jednym z największych na świecie eksporterówcygar, są one czwartym towarem eksportowym tego państwa.
Najważniejszą instytucją naukową jest założona w 1962 roku Kubańska Akademia Nauk w Hawanie. Stanowi ona instytucję państwową do kierowania nauką i badaniami naukowymi oraz korporację uczonych. Oprócz niej działają Kubańska Akademia Języka związana z Hiszpańską Akademią Królewską oraz Akademia Nauk Medycznych, Fizyki i Przyrody (jedno z najstarszych towarzystw naukowych w regionie). Na Kubie działa pięć uniwersytetów (w Hawanie, Santiago de Cuba, Santa Clara, Pinar del Río i Camagüey)[16].
Prawa człowieka były powszechnie łamane za czasów dyktatury Batisty. Są one również łamane od czasuprzejęcia władzy przez Castro. Dokumentowaniem morderstw politycznych oraz innych przypadków łamania praw człowieka zajmują się organizacje pozarządowe – Cuba Archive[17] orazAmnesty International[18]. Kubański kodeks karny (art. 91) przewiduje kary więzienia do 20 lat za czyny, które „zagrażają integralności państwa”. Wprowadzona w 1999 roku ustawa 88 przewiduje z kolei kary więzienia za „stwarzanie zagrożenia dla socjalistycznego państwa”[19].
Łączna liczba wojskowych wyniosła w 2015 roku około 90 tysięcy osób[20]. Obowiązuje zasadnicza służba wojskowa. Oprócz regularnej armii istnieją siły paramilitarne.Rewolucyjna Marynarka Wojenna pełni zadania obrony wybrzeża, lecz od lat 90. XX wieku znajduje się w stanie kryzysu, ma niewiele sprawnych okrętów i liczy około 2800 personelu (2015)[21]. W południowo-wschodniej części wyspy, nad zatokąGuantánamo znajduje się baza wojsk Stanów ZjednoczonychNaval Station Guantanamo Bay – stacjonuje w niej 2,3 tysiąca żołnierzy amerykańskich[22].
↑Siergiej Patianin, Michaił Barabanow, Nikołaj Mitiukow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS stran Łatinskoj Amieriki i Azji. „Morskaja Kampanija”. 04(17)/2008, s. 26, maj 2008. Moskwa.
↑Z hiszpańskiegoEl Clasificador Nacional de Actividades Económicas.
↑International Institute for StrategicI.I.S.StudiesInternational Institute for StrategicI.I.S.,The Military Balance 2015, luty 2015. Brak numerów stron w książce
↑IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015, s. 191.ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).
.JPG)
