Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Krystyna Wazówna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krystyna
Ilustracja
Wizerunek herbu
podpis
Columna regni sapientia
Mądrość filarem królewskim
Królowa Szwecji
Okres

od6 listopada1632
do6 czerwca1654

Koronacja

20 października1650

Poprzednik

Gustaw II Adolf

Następca

Karol X Gustaw

Dane biograficzne
Dynastia

Wazowie

Data i miejsce urodzenia

8 grudnia1626
Sztokholm

Data i miejsce śmierci

19 kwietnia1689
Rzym

Ojciec

Gustaw II Adolf

Matka

Maria Eleonora Hohenzollern

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Krystyna z dynastiiWazów (ur.8 grudnia[1]1626 r. wSztokholmie, zm.19 kwietnia1689 r. wRzymie) – królowaSzwecji w latach 1632–1654.

Życiorys

[edytuj |edytuj kod]

Była jedynym dzieckiemGustawa II Adolfa i jego żony –Marii Eleonory Brandenburskiej, które przeżyło wiek niemowlęcy. Krystyna była ostatnią przedstawicielką dynastiiWazów na tronie szwedzkim. Od jej wstąpienia na tron faktyczną władzę sprawował w jej imieniu kanclerzAxel Oxenstierna. Jako władczyni przyczyniła się do zakończeniawojny trzydziestoletniej oraz likwidacjipaństwa pomorskiego, dzięki czemu jako pierwsza władczyni w dziejach Szwecji przyjęła pomorskie tytuły książęce:Szczecina,Pomorza iKaszub.

Królowa Krystyna – portretAbrahama Wuchtersa

Jako sześciolatka Krystyna została następczynią Gustawa Adolfa po jego śmierci w 1632 r. Osiemnastoletnia Krystyna władzę nad Szwecją przejęła w grudniu 1644 r. Wstępując na tron, obiecała poślubić swego ciotecznego brata, syna przyrodniej siostry Gustawa Adolfa –Karola Gustawa, palatynaDwóch Mostów, którego kanclerz Oxenstierna upatrzył sobie ze względu na jego wybitne zdolności wojskowe. W 1647 r. zniecierpliwione stany szwedzkie domagały się od królowej realizacji obietnicy i poślubienia Karola Gustawa, królowa jednak dała odpowiedź wymijającą. Dwa lata później Karol Gustaw przy poparciu Krystyny i szlachty, a wbrew niechętnej silnej władzy królewskiej magnaterii, ogłoszony został następcą tronu i dziedzicznym księciem Szwecji.

W 1650 r. doszło do jej uroczystejkoronacji. W 1654 r.abdykowała na rzecz swego niedoszłego mężaKarola Gustawa, a jedną z przyczyn abdykacji mogła być[potrzebny przypis] konwersja królowej nakatolicyzm[2]. Posądzano ją wtedy, że zechce odgórnie doprowadzić do rekatolicyzacjiSzwecji. Nowym królem Szwecji został jej niedoszły małżonek, palatynDwóch Mostów, który panował w Szwecji jako Karol X Gustaw.

Po abdykacji poniosła porażkę w staraniach o koronę wicekrólestwaNeapolu, zaś po abdykacjiJana Kazimierza zamierzała się starać oelekcję na króla Polski[potrzebny przypis].

Byłamecenasem nauki i sztuki. W 1649 r. zaprosiłaKartezjusza celem pobierania lekcji filozofii, chciała także korzystać z jego wskazówek przy tworzeniu szwedzkiej akademii nauk. Odbywające się o piątej nad ranem zajęcia i srogi północny klimat nie służyły długo filozofowi, zmarł po kilku miesiącach na zapalenie płuc. Jej dewiza brzmiała:Columna regni sapientia (Podporą władzy królewskiej jest mądrość).

W 1689 przekazała obszerne zbiorymanuskryptówBibliotece Watykańskiej. Została pochowana wGrotach Watykańskich u bokupapieży w podziemiachbazyliki św. Piotra na Watykanie[3].

Jako niemowlę posądzano, że jest chłopcem. W dzieciństwie interesowała się zajęciami raczej uznanymi za chłopięce - jazdą konną, fechtunkiem czy polowaniami na niedźwiedzie[4]. Jako dorosła, Krystyna zachowywała się jak mężczyzna, siedziała i jeździła jak mężczyzna, a jadła i przeklinała jak żołnierz[5]. Ubierała się również po męsku przez większość życia. Zmieniło się to dopiero podczas jej pobytu w Rzymie. Sama Krystyna pisała o sobie w pamiętnikach nawiązując doandrogyniczności[6].

Najbliższą jej przyjaciółką byłaEbba Sparre, z którą dzieliła „długotrwałą, intymną zażyłość”[7]. Krystyna nazywała ją „Belle”, uważała za czarującą i spędzała każdą możliwą wolną chwilę zla belle comtesse. Dzieliła się swoimi emocjami, wychwalając piękno i umysł oraz przedstawiała Ebbę jako osobę, z którą sypia między innymi ambasador Anglii Whitelocke[8][9]. Po wyjeździe ze Szwecji Krystyna pozostała w kontakcie ze Sparre, pisząc do niej listy pełne pasji i wyznań miłosnych[8]. Współcześnie uważa się ją raczej za lesbijkę[10], choć historycy spierają się co do tego. Jej związki z kobietami były dość jawne, jak na tamte czasy[8], a do jej kochanek należały, oprócz Sparre, Gabrielle de Rochechouart de Mortemart, Rachel, kuzynka Diego Teixeira[11] czy śpiewaczka Angelina Giorgino[12].

Sarkofag Krystyny Wazówny wGrotach Watykańskich

Przez całe życie była otwarta i tolerancyjna na inne religie i wielokrotnie starała się wspierać potrzebujących - od Żydów w Rzymie, przez protestantów w Hiszpanii.

Odniesienia w kulturze

[edytuj |edytuj kod]

Losy Krystyny zostały swobodnie potraktowane w filmieKrólowa Krystyna (1933, reż.Rouben Mamoulian) zGretą Garbo w roli królowej[13], a jej romans z Ebbą stał się podstawą filmuDziewczyna, która została królem. Na epizodzie z jej życia oparł swójdramat Aleksander Dumas.

W grze komputerowejCivilization VI Krystyna jest grywalną postacią i występuje jako głowa Królestwa Szwecji. Obdarzona jest przydomkiem Minerwy Północy, co odnosi się do jej zainteresowania nauką i sztuką. Jej imperium otrzymuje liczne korzyści naukowo-kulturalne.

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Daty przyjęte według źródeł szwedzkich, mogą być podane wedługkalendarza juliańskiego zamiastgregoriańskiego – odpowiednio więc według tego drugiego18 grudnia.
  2. Zdaniem Pawła Jasienicy główną przyczyną abdykacji królowej Krystyny było powszechne niezadowolenie spowodowane bankructwem finansowym skarbu państwa; Paweł JasienicaRzeczpospolita Obojga Narodów. Calamitatis Regnum, s. 100.
  3. Jacob Truedson Demitz for Ristesson: Christina of Sweden (1626) grave sign 2010 Vatican. 2010-11-03. [dostęp 2022-01-16].
  4. Frank N.F.N. Magill Frank N.F.N.,The 17th and 18th Centuries: Dictionary of World Biography, Routledge, 2013 .
  5. VeronicaV. Buckley VeronicaV.,Christina, Queen of Sweden: The Restless Life of a European Eccentric, HarperCollins, 2004,ISBN 978-0-06-073618-7 .
  6. Christian vonCh. Zimmermann Christian vonCh.,Frauenbiographik: Lebensbeschreibungen und Porträts", Gunter Narr Verlag, 10 lipca 2017 .
  7. A.A. Tangran A.A.,Women in World History, Yorkin Publications, 2000, s. 722-729 .
  8. abcLouisL. Crompton LouisL.,Homosexuality and Civilization, Harvard University Press, 2009, s. 357–60 .
  9. RobertR. Aldrich RobertR.,GarryG. Wotherspoon GarryG.,Who's who in Gay and Lesbian History: From Antiquity to World War II, Psychology Press, 2002, s. 292 .
  10. SarahS. Waters SarahS.,S Girton Girl on a Throne: Queen Christina and Versions of Lesbianism, „Feminist Review. No. 46, Sexualities: Challenge & Change”, 1994, s. 41-60 .
  11. BernardB. Quilliet BernardB.,Christine de Suède, Fayard, 4 czerwca 2003 .
  12. PaulP. Hofmann PaulP.,The Vatican's Women: Female Influence at the Holy See, St. Martin's Press, 8 października 2002 .
  13. Karen Swenson: Greta Garbo: A Life Apart. Scribner, 1997, s. 615.ISBN 978-0-684-80725-6. (ang.).
Władcy Szwecji
Englingerowie
Stenkilowie
Swerkerydzi iErykidzi
Folkungowie
dynastiameklemburska
okres
unii kalmarskiej
Wazowie
Wittelsbachowie
Dynastia Heska
Oldenburgowie
Bernadotte

Władcy Finlandii
Księstwo Finlandii
panowanie szwedzkie
(1249–1581)
(księstwo od 1284)
Erykidzi
Folkungowie

Dynastia
Meklemburska
okres
unii kalmarskiej
Wazowie
Wielkie Księstwo Finlandii
panowanie szwedzkie
(1581–1809)
Wazowie
Wittelsbachowie
Dynastia Heska
Oldenburgowie
Wielkie Księstwo Finlandii
panowanie rosyjskie
(1809–1917)

Romanowowie
Królestwo Finlandii
(1917–1919)
władze tymczasowe
Dynastia Heska
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krystyna_Wazówna&oldid=77540910
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp