Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Krystyna Janda

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krystyna Janda
Ilustracja
Krystyna Janda
Data i miejsce urodzenia

18 grudnia 1952
Starachowice

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Andrzej Seweryn
(1974−1979; rozwód)
Edward Kłosiński(1981−2008; jego śmierć)

Lata aktywności

od 1973

Zespół artystyczny
Teatr „Polonia” w Warszawie
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia PolskiKrzyż Oficerski Orderu Odrodzenia PolskiZłoty Krzyż ZasługiZłoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”Oficer Orderu Sztuki i Literatury (Francja)Kawaler Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Krystyna Jolanta Janda (ur.18 grudnia1952[a][1] wStarachowicach) –polskaaktorkafilmowa iteatralna,reżyserka,prozaiczka,felietonistka ipiosenkarka. Współzałożycielka i prezeskaFundacji Krystyny Jandy na rzecz Kultury,dyrektorka artystyczna teatrów:Polonia iOch-Teatru w Warszawie.

Karierę rozpoczęła w trakcie studiów, występując w serialach telewizyjnych. Jej debiutem kinowym była główna rola reżyserki Agnieszki w filmieAndrzeja WajdyCzłowiek z marmuru (1976), która zapewniła jej popularność w kraju. Od tamtej pory wystąpiła w siedmiu wielokrotnie nagradzanych fabularnych i dokumentalnych filmach tego reżysera. Pozycję w branży aktorskiej wzmocniła występem w filmach.Granica (1977)Jana Rybkowskiego,Golem (1979)Piotra Szulkina,Kochankowie mojej mamy (1985)Radosława Piwowarskiego,Dekalog II (1988)Krzysztofa Kieślowskiego,Stan posiadania (1988) iŻycie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciowąKrzysztofa Zanussiego (2000) oraz miniserialuModrzejewska (1989)Jana Łomnickiego. Międzynarodowe uznanie przyniosła jej rola Antoniny Dziwisz w filmieRyszarda BugajskiegoPrzesłuchanie (1982). Zagrała również w kilku filmach produkcji niemieckiej, francuskiej i węgierskiej, m.in. w nagrodzonymOscarem filmieMefisto (1981). Zagrała około 50 ról w filmach fabularnych. Wyreżyserowała filmPestka (1995) na podstawie prozyAnki Kowalskiej.

Była etatową aktorką wTeatrze Ateneum w Warszawie (1975–1987) iTeatrze Powszechnym w Warszawie (1987–2005). Zagrała około 60 ról teatralnych, od antyku przez Szekspira do współczesnego repertuaru teatralnego polskiego i światowego, w tym wielemonodramów, a także około 45 ról od klasycznych do współczesnych wTeatrze Telewizji. Wyreżyserowała liczne spektakle sceniczne i spektakle telewizyjne.

Brała udział w kilku projektach muzycznych. Nagrała pięć albumów studyjnych, m.in.W malinowym chruśniaku (1984) w duecie zMarkiem Grechutą. Napisała pięć książek. Przyjaźniła się zAgnieszką Osiecką, a owocem tej relacji jest m.in. grany przez nią monodramBiała bluzka (2010)[2].

Życiorys

[edytuj |edytuj kod]

Urodziła się i wychowała w Starachowicach. Jest córką Zdzisławy z domu Janickiej (zm. 2019) i Ryszarda Jandy, inżyniera pochodzeniaczeskiego[3]. Gdy miała półtora roku, zamieszkała z dziadkami, ponieważ ojca przeniesiono służbowo doUrsusa[4]. Skończywszy siedem lat, zamieszkała z rodzicami[5]. W dzieciństwie uczęszczała do szkoły muzycznej[6].

Jest absolwentką warszawskiegoPaństwowego Liceum Plastycznego, uczyła się również w studium baletowym[7]. W 1975 ukończyła z wyróżnieniem studia magisterskie na Wydziale AktorskimPaństwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie[8].

Na szklanym ekranie po raz pierwszy pojawiła się jak dziewczyna tańcząca na chłopskim weselu w serialuCzarne chmury (1973). Jako aktorka teatralna zadebiutowała rolą Maszy Kułyginy w dramacieTrzy siostryAntona Czechowa (reż.Aleksander Bardini wystawianym wTeatrze Telewizji w 1974[9]. W tym samym roku zagrała rolę Manekina 34 w ulicznej grotesce scenicznejBal manekinówBrunona Jasieńskiego w reżyseriiJanusza Warmińskiego[9]. W 1976 zagrała Doriana Graya wPortrecie Doriana GrayaOscara Wilde’a w adaptacjiJohna Osborne’a i reżyseriiAndrzeja Łapickiego wTeatrze Małym w Warszawie[10]. W latach 1976–1987 była aktorkąTeatru Ateneum w Warszawie.

Przełomem w jej karierze aktorskiej była rola Agnieszki w filmieAndrzeja WajdyCzłowiek z marmuru (1976)[11][12]. Grywa najczęściej postacie kobiet silnych i zdecydowanych o bogatym życiu wewnętrznym, do najbardziej znanych należą jej role w filmach:Człowiek z żelaza,Przesłuchanie iKochankowie mojej mamy.

Na estradzie zadebiutowała w 1977 występem z piosenką „Guma do żucia” autorstwaMarka Grechuta, za której wykonanie otrzymała nagrodę na15. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[9][13].

Wyreżyserowała film fabularnyPestka według kultowej powieściAnki Kowalskiej.

Za rolę wPrzesłuchaniu otrzymałanagrodę dla najlepszej aktorki na43. MFF w Cannes. Za rolę w filmieZwolnieni z życiaWaldemara Krzystka dostała Srebrną Muszlę na MFF wSan Sebastián. Za rolę w filmie niemiecko-francuskimLaputa kneriiHelmy Sanders-Brahms została nagrodzona na MFF wMontrealu.

Pisze felietony m.in. do magazynu „Poradnik Domowy[14], a wcześniej także do miesięczników „Pani” i „Uroda”[15]. Prowadzi blog[16].

Wielokrotnie nagradzana jako najpopularniejsza i najbardziej ceniona aktorka w Polsce. W 1998 w ankiecie „Koniec wieku” przeprowadzonej przez tygodnik „Polityka” została wybrana do grona najwybitniejszych aktorów XX wieku[17]. W maju 2006 otrzymała nagrodęMedaille Charlemagne pour des Medias Européens (Medal Karola Wielkiego Europejska nagroda mediów) za wybitny dorobek aktorski, zaangażowanie w europejskie porozumienie między Wschodem i Zachodem oraz walkę o równouprawnienie kobiet. W tym samym roku za rolę Tonki Babić w spektakluUcho, gardło, nóż (w jej własnej reżyserii) została nagrodzona prestiżowymFeliksem Warszawskim.

W 2000 odbyła jedną z największych tras teatralnych w historii polskiego teatru ze spektaklemSto twarzy Krystyny Jandy – w ciągu dwóch miesięcy zagrała 48 spektakli w ośmiu polskich miastach.

W 2005 stworzyła – pierwszy w Polsce całkiem prywatny[13]Teatr Polonia w Warszawie[18], który prowadzi z ramienia Fundacji Krystyny Jandy na rzecz Kultury[19]. 16 stycznia 2010 otworzyłaOch-Teatr w Warszawie[20].

Zasiada w Radzie NadzorczejFundacji Okularnicy[21].

We wrześniu 2015 na rynku pojawiły się kosmetyki sygnowane jej nazwiskiem[22][23]. Pojawiała się w kampaniach reklamowych marek: Art & Diamonds Soraya,Eurobanku,Telekomunikacji Polskiej SA czyLipton[24].

30 grudnia 2020, po tym, jak poinformowała w mediach społecznościowych, że zaszczepiła się poza kolejnością przeciwCOVID-19 naWarszawskim Uniwersytecie Medycznym, stała się centralną postacią tzw.afery szczepionkowej[25][26][27]. W 2022 wzięła udział w europejskim filmie animowanym na rzecz zdrowia publicznego i budowania pierwszego aliansu przeciw depresji w Polsce[28][29].

Życie prywatne

[edytuj |edytuj kod]

W latach 1974–1979 była żoną aktoraAndrzeja Seweryna, z którym ma córkę,Marię. W 1981 poślubiłaEdwarda Kłosińskiego (zm. 5 stycznia 2008), z którym ma dwóch synów, Adama i Jędrzeja[30][31]. Mieszka w podwarszawskimMilanówku[32].

Dorobek artystyczny

[edytuj |edytuj kod]
Krystyna Janda w spektakluShirley Valentine (adaptacja sztukiWilly’ego Russella), 1991
 Osobny artykuł:Dorobek artystyczny Krystyny Jandy.

Filmografia

[edytuj |edytuj kod]

Spektakle (jako aktorka – wybór)

[edytuj |edytuj kod]

Publikacje

[edytuj |edytuj kod]
Portret autorstwaZbigniewa Kresowatego
  • Krystyna Janda: Gwiazdy mają czerwone pazury. Warszawa: W.A.B., 1998.ISBN 83-87021-39-3.
  • Krystyna Janda: Moja droga B. Warszawa: W.A.B., 2000.ISBN 83-88221-41-8.
  • Krystyna Janda: Różowe tabletki na uspokojenie. Warszawa: Świat Książki, 2003.ISBN 83-7311-879-9.
  • Krystyna Janda: WWW.MAŁPA.PL. Warszawa: W.A.B., 2004.ISBN 83-89291-89-4.
  • Krystyna Janda: WWW.MAŁPA2.PL. Warszawa: W.A.B., 2005.ISBN 83-7414-079-8.
  • Krystyna Janda: Moje rozmowy z dziećmi. Warszawa: Krystyna Janda, 2008.ISBN 978-83-927777-0-0.
  • Krystyna Janda: Pani zyskuje przy bliższym poznaniu / Krystyna Janda w rozmowie z Katarzyną Montogomery. Warszawa: Prószyński Media, 2016.ISBN 978-83-8069-352-4.
  • Krystyna Janda: Dziennik 2000–2002. Warszawa: Prószyński Media, 2017.ISBN 978-83-8097-124-0.
  • Krystyna Janda:Dziennik 2003–2004. Warszawa: Prószyński Media, 2017.ISBN 978-83-8097-237-7.
  • Krystyna Janda:Dziennik 2005−2006. Warszawa: Prószyński Media, 2018.ISBN 978-83-8123-251-7.
  • Krystyna Janda:Dziennik 2007−2010. Warszawa: Prószyński Media, 2019.ISBN 978-83-8123-875-5.

Ordery i odznaczenia

[edytuj |edytuj kod]
Odcisk dłoni i podpis Jandy naPromenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach
Gwiazda Krystyny Jandy wAlei Gwiazd w Łodzi
Gwiazda Krystyny Jandy naAlei Gwiazd w Krakowie

Nagrody i wyróżnienia

[edytuj |edytuj kod]
Miejsce na liście najcenniejszych osobowości show-biznesu w Polsce wedługForbesa
  • 2009 – miejsce 19[65]
  • 2010 – miejsce 24[65]

Uwagi

[edytuj |edytuj kod]
  1. W rzeczywistości już po północy w dniu 19 grudnia.

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Dziennik – wpis na 30 maja 2012 [online], krystynajanda.pl, 30 maja 2012 [zarchiwizowane zadresu 2016-03-10] .
  2. abBIAŁA BLUZKA - spektakl Och-Teatr, Warszawa [online], ochteatr.com.pl [dostęp 2022-03-13] .
  3. Powroty do rodzinnego gniazda. Interia.pl. [dostęp 2019-04-15].
  4. Janicka i Janda 2004 ↓, s. 14.
  5. Janicka i Janda 2004 ↓, s. 17.
  6. Janicka i Janda 2004 ↓, s. 18.
  7. Janicka i Janda 2004 ↓, s. 21.
  8. Krystyna Janda: Kwarantanna remanenty. instagram.com, 2020-04-07. [dostęp 2020-04-07]. (pol.).
  9. abcKto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1993, s. 239.ISBN 83-223-2644-0.
  10. Kamila Łapicka, Andrzej Łapicki: Łapa w Łapę. Z Andrzejem Łapickim rozmawia Kamila Łapicka. Warszawa: Wydawnictwo Czerwone i Czarne, 2012, s. 103.ISBN 978-83-7700-039-7.
  11. Tomasz Raczek: Karuzela z idolami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2006, s. 125.ISBN 978-83-60000-15-1.
  12. Jacek Szczerba: Wykuwanie „Człowieka z marmuru”. Rozmowa z Krystyną Jandą. wyborcza.pl, 2016-08-22. [dostęp 2016-08-26].
  13. abTomasz Raczek: Karuzela z idolami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2006, s. 126.ISBN 978-83-60000-15-1.
  14. „Felietony Krystyny Jandy”. kobieta.gazeta.pl. [zarchiwizowane ztego adresu (2009-04-26)]., kobieta.gazeta.pl/poradnik-domowy.
  15. K. Janda, Różowe tabletki na uspokojenie, wyd. WAB, Warszawa 2003, s. 4.
  16. „Dziennik” – blog Krystyny Jandy.
  17. Ankieta „Polityki”. krystynajanda.pl, 17 sierpnia 1998. [dostęp 2019-07-15].
  18. Teatr „Polonia”.
  19. Fundacja Krystyny Jandy na rzecz Kultury.
  20. Historia fundacji. ochteatr.com.pl. [dostęp 2016-10-23]. [zarchiwizowane ztego adresu (2016-10-24)].
  21. http://www.krs-online.com.pl/fundacja-okularnicy-imienia-agnieszki-krs-85688.html.
  22. Krystyna Janda wchodzi na rynek kosmetyków. [dostęp 2015-08-31].
  23. Janda. janda.pl. [dostęp 2015-08-31].
  24. Janda, Mann i Lipnicka w kampanii 'Lipton. Łyk inspiracji'. wirtualnemedia.pl. [dostęp 2016-10-23].
  25. Afera szczepionkowa: wszystkie wersje wydarzeń wg Krystyny Jandy [online], fakt.pl, 5 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-10] .
  26. Szczepienia gwiazd. Ujawniono treść e-maila, którego miała rozsyłać fundacja Krystyny Jandy [online], Bankier.pl, 3 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-10] .
  27. Krystyna Janda przeprasza rektora WUM. "Wprowadziłam w błąd opinię publiczną" [online], wiadomosci.onet.pl, 5 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-10] .
  28. Instytut Teatralny,Warszawa. Krystyna Janda w europejskim filmie animowanym zachęca do zrobienia sobie testu na depresję | e-teatr.pl [online], Teatr w Polsce - polski wortal teatralny [dostęp 2022-08-15] (pol.).
  29. Warszawa: Alians Przeciw Depresji [online], aliansprzeciwdepresji.org [dostęp 2022-08-15] (pol.).
  30. JL: Krystyna Janda i Andrzej Seweryn: O ich rozstaniu zdecydowała gosposia. film.interia.pl, 2016-09-16. [dostęp 2020-08-22]. (pol.).
  31. Beata Rowicka: Zrób to sama, nie umiesz? Rozmowa z Krystyną Jandą. newsweek.pl, 2011-09-28. [dostęp 2020-08-22]. (pol.).
  32. Milanówek czyta – Spotkanie z Krystyną Jandą [online], obiektywna.pl, 14 października 2016 [dostęp 2022-11-30] (pol.).
  33. Trzy siostry (przedstawienie), [w:]Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2022-03-13] .
  34. UCHO, GARDŁO, NÓŻ - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-17] .
  35. BOSKA! - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-21] .
  36. DANCING - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-21] .
  37. PAN JOWIALSKI - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-11-30] .
  38. WEEKEND Z R. - spektakl Och-Teatr, Warszawa [online], ochteatr.com.pl [dostęp 2022-03-21] .
  39. DANUTA W. - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-21] .
  40. ZMIERZCH DŁUGIEGO DNIA - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-21] .
  41. MARIA CALLAS. MASTER CLASS - spektakl Och-Teatr, Warszawa [online], ochteatr.com.pl [dostęp 2022-04-05] .
  42. MATKI I SYNOWIE - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-13] .
  43. POMOC DOMOWA - spektakl Och-Teatr, Warszawa [online], ochteatr.com.pl [dostęp 2022-11-30] .
  44. ZAPISKI Z WYGNANIA - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-13] .
  45. LILY - spektakl Och-Teatr, Warszawa [online], ochteatr.com.pl [dostęp 2022-11-30] .
  46. ALEJA ZASŁUŻONYCH - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-03-13] .
  47. MY WAY - monolog Krystyny Jandy - spektakl Teatr Polonia, Warszawa [online], teatrpolonia.pl [dostęp 2022-11-30] .
  48. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 października 2002 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2003 r. nr 6, poz. 81).
  49. Wręczono złote medale „Gloria Artis”. e-teatr.pl, 2005-09-10. [dostęp 2012-12-03].
  50. 14 lat temu aktorki Krystyna Janda i Maja Komorowska zostały odznaczone francuskim Orderem Sztuki i Literatury. ifrancja.fr, 22 listopada 2024. [dostęp 2024-11-25].
  51. Prezydent odznaczył ludzi kultury. prezydent.pl, 17 stycznia 2011. [dostęp 2011-03-03].
  52. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 stycznia 2011 r. o nadaniu orderów i odznaczenia (M.P. z 2011 r. nr 32, poz. 384).
  53. Hiacynt – Nagroda Fundacji Równości. krystynajanda.pl, 2007-05-19. [dostęp 2021-02-13].
  54. Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny”. gdansk.pl. [dostęp 2015-02-07]. [zarchiwizowane ztego adresu (2012-07-31)]. (pol.).
  55. Działalność Fundacji [online], zacnyuczynek.pl [dostęp 2019-09-24] .
  56. Nagrody m. st. Warszawy przyznane w 2011 roku. Urząd m. st. Warszawy, 16 czerwca 2011. [dostęp 2012-07-02]. [zarchiwizowane ztego adresu (26 lipca 2018)]. (pol.).
  57. Laureaci z poprzednich edycji: Polish Market [online], polishmarket.com.pl [dostęp 2015-12-04] [zarchiwizowane zadresu 2019-04-19] .
  58. Zdrojewski, Smolar i Janda nagrodzeni przez Lewiatana, „WPROST.pl”, 18 maja 2011 [dostęp 2017-07-25] (pol.).
  59. Złoty artKciuk [online], miastogwiazd.pl [dostęp 2017-06-16] [zarchiwizowane zadresu 2017-06-01] (pol.).
  60. Krystyna Janda Laureatką Nagrody Gustaw. zasp.pl. [dostęp 2020-03-25].
  61. Warszawa. Krystyna Janda z Nagrodą im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego [online], e-teatr.pl [dostęp 2018-06-02] .
  62. Janda, Umer, Korzeniak i Kleczewska wygrały Boską Komedię. rp.pl, 16 grudnia 2018. [dostęp 2021-01-06].
  63. Krystyna Janda z nagrodą aktorską festiwalu Sundance. tvn24.pl, 3 lutego 2019. [dostęp 2021-01-06].
  64. Laureaci Nagród ZAiKS-u [online], www.zaiks.org.pl [dostęp 2025-04-09] .
  65. abhttps://web.archive.org/web/20150319085749/http://www.forbes.pl/rankingi/100-najcenniejszych-gwiazd-polskiego-show-biznesu-2010,5627,1 100 najcenniejszych gwiazd polskiego show-biznesu 2010.

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
  • Andrzej Tadeusz Kijowski: Opis obyczajów w 15-leciu międzysojuszniczym 1989–2004. Cz. 3: Teatr to miejsce spotkania. T. Paradoks o Ogródkach. Wydawnictwo AnTraKt, 2010.ISBN 978-83-923292-8-2.
  • Bożena Janicka, Krystyna Janda: Gwiazdy mają czerwone pazury. W.A.B., 2004, s. 14.ISBN 83-87021-39-3.

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
LaureaciNagrody im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego
1957–1959
1960–1969
1970–1979
1980–1989
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
Nagroda za pierwszoplanową rolę kobiecą na Festiwalu Filmowym w Cannes
1946-1959
1960-1979
1980-1999
2000-2019
2020-
Nagroda FPFFza pierwszoplanową rolę kobiecą
1974–1980
1981–1990
1991–2000
2001–2010
2011–2020
2021–2030
Identyfikatory zewnętrzne:
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krystyna_Janda&oldid=77896526
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp