Mapa świata przedstawiająca wskaźnikHDI (2007, opublikowane 5-10-2009)
0.950 i powyżej
0.900–0.949
0.850–0.899
0.800–0.849
0.750–0.799
0.700–0.749
0.650–0.699
0.600–0.649
0.550–0.599
0.500–0.549
0.450–0.499
0.400–0.449
0.350–0.399
poniżej 0.350
niedostępne
Kraj rozwijający się – termin określający kraj o niskim poziomie dóbr materialnych. Nie istnieje jednak ogólnie przyjęta definicja kraju rozwiniętego, a poziom rozwoju krajów rozwiniętych również może być zróżnicowany[1].
Niektóre organizacje, takie jakBank Światowy, używają klasyfikacji numerycznej, traktując wszystkie kraje o niskim i średnim przychodzie jako rozwijające się. W najnowszej klasyfikacji gospodarki krajowe zostały podzielone według danychPKB per capita za 2008 rok – kraje o GNI per capita[a] poniżej 11 905USD zostały zaliczone do krajów rozwijających się[2]. Inne instytucje używają mniej dokładnych definicji.
Kofi Annan, były sekretarz generalnyNarodów Zjednoczonych zdefiniował kraje rozwinięte jako:A developed country is one that allows all its citizens to enjoy a free and healthy life in a safe environment (tłum: „Kraje rozwinięte to te, które pozwalają swoim obywatelom cieszyć się wolnością i zdrowiem w bezpiecznym otoczeniu”)[7].
Lecz według Departamentu Statystycznego Narodów Zjednoczonych nie ma ustalonych konwencji dla określeniarozwinięty czyrozwijający się w stosunku do krajów należących do ONZ[8].
Ponadto intencją używania określeń „rozwinięty” czy „rozwijający się” jest wyłącznie uzyskanie wygody w kontekście danych statystycznych; określenia te nie mają na celu wyrażania rzeczywistego poziomu rozwoju poszczególnych krajów[9]
Przed kwietniem 2004 roku,MFW nie zaliczał krajów Europy wschodniej (w tym krajówEuropy środkowej, które wciąż należą doGrupy wschodnioeuropejskiej w instytucjach ONZ), krajów byłegoZSRR w środkowej Azji (Kazachstan,Uzbekistan,Kirgistan,Tadżykistan iTurkmenistan) orazMongolii ani do regionów „rozwiniętych”, ani „rozwijających się”, a określał je mianem „kraje w czasie transformacji”. Mimo to międzynarodowe raporty traktowały te państwa jako „rozwijające się”.
WedługHansa Roslinga pojęcie krajów rozwijających się od lat 80. XX wieku stopniowo traci sens ze względu na zmniejszanie się różnic w oczekiwanej długości życia, dzietności i dochodach[15].
Poniższe kraje zaliczane są przezMiędzynarodowy Fundusz Walutowy do grupy „gospodarki wschodzące i rozwijające się” (ang.Emerging and Developing Economies)[16].
W kontrze do teorii rozwoju, z której wywodzi się podział na kraje rozwinięte i rozwijające się, stoiteoria zależności z końca lat 60. XX wieku. Zauważa ona, że rozwój i „niedorozwój” są nierozłączne – rozwój jednych odbywa się bowiem kosztem drugich. Kraje rozwinięte, których gospodarka w dużej części opiera się nausługach i technologii, korzystają ekonomiczne z niskich kosztów produkcji i taniejsiły roboczej w krajach rozwijających się. Nierówności między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się w dużej części wynikają zkolonialnych ineokolonialnych zależności. Potęga wielu krajów rozwiniętych w dużej części została zbudowana dzięki eksploatacji kolonii – wykorzystywały one surowce, tanią siłę roboczą orazniewolnictwo, inwestowały w produkcję materiałów i kierowały gospodarki lokalne w stronę, która służyła metropolii[17][18].
Globalna Północ (kolor niebieski) i globalne Południe (kolor czerwony)
Jako alternatywy dla określenia „kraje rozwijające się” oraz dla przestarzałego i deprecjonującego „Trzeci Świat” w latach 80. XX wieku rokuWilly Brandt jako najbardziej neutralne i mniejhierarchiczne zaproponował określenie „globalne Południe” (w opozycji do „globalnej Północy”, czyli krajów o wysokim wskaźniku rozwoju gospodarczo-społecznego). Równolegle do globalnego Południa/globalnej Północy funkcjonują też mniej popularne analogiczne określenia „większość świata/mniejszość świata” (albo „globalna większość/globalna mniejszość”), „centrum/peryferia”, „kraje dominujące/kraje podporządkowane”, „kraje uprzywilejowane/kraje nieuprzywilejowane”[19]. Każdy podział świata na dwie części bywa jednak krytykowany za swoją umowność, generalizację i niejednoznaczność. Podkreśla się, że kraje świata są zbyt różnorodne i nie da się umieścić ich jednoznacznie w dwóch opozycyjnych kategoriach[19], a także to, że taki podział, niezależnie od nazwy, zawsze będzie wartościujący i będzie odróżniał „lepszą” część świata od tej „gorszej”[20]. Badaczepostkolonialni widzą w takich binarnych opozycjach kontynuacjękolonialnego podziału świata[20].
↑ArthurA.SullivanArthurA.,Steven M.S.M.SheffrinSteven M.S.M.,Economics: Principles in Action, Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall, 2003, s. 471,ISBN 0-13-063085-3.
↑Newly Industrialized Countries, [w:]PawełP.BożykPawełP.,Globalization and the Transformation of Foreign Economic Policy, Ashgate Publishing, Ltd, 2006,ISBN 0-75-464638-6. Brak numerów stron w książce
↑Multinationals, Ideology, and Organized Labor, [w:]Mauro F.M.F.GuillénMauro F.M.F.,The Limits of Convergence, Princeton University Press, 2003,ISBN 0-69-111633-4. Brak numerów stron w książce
↑Manufacturing industries (rozdział 19), World development (rozdział 22), [w:]DavidD.WaughDavidD.,Geography, An Integrated Approach, wyd. 3, Nelson Thornes Ltd., 2000, 563, 576–579, 633 i 640,ISBN 0-17-444706-X.
↑N. GregoryN.G.MankiwN. GregoryN.G.,Principles of Economics, wyd. 4, 2007,ISBN 0-32-422472-9. Brak numerów stron w książce
↑Andre GunderA.G.FrankAndre GunderA.G.,Sing C.S.C.ChewSing C.S.C.,Robert AllenR.A.DenemarkRobert AllenR.A. (red.),The underdevelopment of development: essays in honor of Andre Gunder Frank, Thousand Oaks: Sage Publications, 1996, całość,ISBN 978-0-8039-7260-5(ang.).
↑Ingrid HarvoldI.H.KvangravenIngrid HarvoldI.H.,Maria DyvekeM.D.StyveMaria DyvekeM.D.,UshehweduU.KufakurinaniUshehweduU.,FrutuosoF.SantantaFrutuosoF.,Dialogues on Development. Volume 1: Dependency [online], Institute for New Economic Thinking, 2017 [dostęp 2024-12-06](ang.).
↑abMargaretM.Ohia-NowakMargaretM.,JoannaJ.PankowskaJoannaJ. (red.),Wyjaśnianie pojęć edukacji globalnej, Pomocnik PAH, Warszawa: Polska Akcja Humanitarna, 2019, s. 6,ISBN 978-83-63069-62-9 [dostęp 2024-12-06](pol.).
