Koszmar senny (potoczniekoszmar, dawniejkoszemar; zfr.cauchemar[1] „mara łóżkowa”) – długotrwałe, wywołujące przerażeniemarzenie senne, występujące w fazie snuREM, którego treść przedstawia wydarzenia zagrażające życiu, bezpieczeństwu czy własnej integralności; ich wystąpienie przerywasen[2]. Koszmarom sennym towarzyszą negatywneemocje, takie jak: przerażenie, gniew, lęk i złość[3]. W istotny sposób pogarszają jakość snu, mogą powodować bezsenność, wywoływać negatywne konsekwencje zdrowia fizycznego i psychicznego, problemy z koncentracją w ciągu dnia, poczucie zagrożenia lub chronicznego zmęczenia[4]. Występują u około 10–15% dzieci w wieku 3–5 lat oraz okazyjnie u około 50% dorosłych[2].
Koszmary senne pojawiają się u dzieci, które ukończyły 3. rok życia, 75% osób pamięta je w wieku dorosłym[5]. Mogą być reakcją naurazy psychiczne lub niepokój, które doświadcza dziecko w środowisku rodzinnym[6]. Początek zaburzeń pojawia się u dzieci między 3. a 6. rokiem życia, szczyt zapadalności notuje się między 7. a 9. rokiem życia[7].
Koszmary senne i inne zaburzenia snu u dzieci mogą wiązać się z następującymi sytuacjami rodzinnymi[8]:
zmiana struktury rodziny (rozwód,separacja, śmierć, odejście jednego z opiekunów);
zmiana miejsca zamieszkania;
inne, nietypowe sytuacje, które spowodowały wystąpienie u dzieckalęku separacyjnego (w tym wypadku koszmary senne dotyczą rozłąki).
1% osób dorosłych doświadcza koszmarów sennych minimum raz w tygodniu, w niektórych przypadkach zaburzenie to w znaczący sposób utrudnia codzienne funkcjonowanie[5]. Jego występowanie jest ściśle związane z wystąpieniemzespołu stresu pourazowego i stanowi jedno z kryteriów rozpoznawania PTSD u pacjentów[4]. 68% pacjentów cierpiących na nawracające koszmary senne doświadczyło silnej traumy[9].
Sporadycznie występujące koszmary senne nie wymagają leczenia. Incydentalnie pojawiają się u większości dzieci i ponad połowy osób dorosłych. Nawracające koszmary senne wMiędzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 kwalifikuje się do zaburzeń snu z grupyparasomnii[14]. Diagnoza zaburzenia uwzględnia częstotliwość występowania koszmarów oraz ich wpływ na codzienne funkcjonowanie i zdrowie pacjenta.
Do negatywnych skutków nawracających koszmarów sennych należą[14][4]:
bezsenność;
strach przed zaśnięciem;
chroniczne zmęczenie, wynikające z obniżenia jakości snu;
kłopoty z koncentracją w ciągu dnia;
gorsze funkcjonowanie w pracy u osób dorosłych i obniżenie ocen u dzieci w wieku szkolnym;
zaburzenie prawidłowego funkcjonowania funkcji poznawczych;
Leczenie koszmarów sennych u dzieci w większości przypadków nie wymaga zastosowaniafarmakoterapii, stosuje się interwencje behawioralne oraz edukację dotyczącą fizjologii snu. U osób dorosłych stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną[9]. W niektórych przypadkach (korelacja zdepresją, znaczące utrudnienie funkcjonowania przez brak możliwości snu i wypoczynku) chorym podaje się leki hamujące wystąpienie fazy snu REM, połączone z zastosowaniempsychoterapii[5].
↑DorotaD.Jaszczak-KuźmińskaDorotaD.,KatarzynaK.MichalskaKatarzynaK.,Przemoc w rodzinie wobec osób starszych i niepełnosprawnych, Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, 2010. Brak numerów stron w książce
↑JózefaJ.BrągielJózefaJ.,Od histerii do pourazowego zespołu stresu, „Roczniki Socjologii Rodziny” (XIII), Poznań 2001. Brak numerów stron w czasopiśmie
ICD 10.Zaburzenia psychiczne u osób dorosłych. Opisy przypadków klinicznych.. Gdańsk: American Psychiatric Press – Medical Press, 1999, s. 231.ISBN 83-87909-55-6.
_-_Johann_Heinrich_F%25C3%25BCssli.jpg)
