| II wojna światowa,front wschodni | |||
 Mapa radzieckich zimowych kontrofensyw przeprowadzonych na całej linii frontu wschodniego na przełomie 1941 i 1942 | |||
| Czas | listopad 1941 – kwiecień 1942 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik | całkowite zatrzymanie przez Armię Czerwoną realizacji niemieckiego planu ataku na Związek Radziecki | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| brak współrzędnych | |||
Kontrofensywy sowieckie – seria uderzeńArmii Czerwonej, jakie odbyły się zimą 1941/1942 na wszystkich głównych teatrach operacyjnychII wojny światowej nafroncie wschodnim. W ich wyniku całkowicie zatrzymano realizacjęoperacji „Barbarossa” –niemieckiego planu ataku naZwiązek Radziecki. Były to następująceoperacje wojskowe:
Rozpoczęta między 10 a 12 listopada przez samodzielnearmie na kierunku wołchowskim przy wsparciuFrontu Północno-Zachodniego w celu odbiciaTichwina. Doprowadziła do odwrotu wydzielonychwojsk niemieckichGrupy Armii „Północ”, przez co nie udało się jej doprowadzić do pełnego okrążeniaLeningradu. Operację kontynuował nowo powstałyFront Wołchowski do końca grudnia 1941 roku.
Wyprowadzana stopniowo między 17 a 27 listopada przez armieFrontu Południowego w ogólnym kierunku naRostów nad Donem w celu rozbicia nadmiernie rozciągniętych w czasie i przestrzeni jednostek niemieckiej1 Armii Pancernej należącej doGrupy Armii „Południe”. Armia ta została zmuszona doodwrotu spod Rostowa i okopania się dalej na zachodzie w rejonie rzekiMius w lutym 1942 roku.
Najważniejsza z sowieckichkontrofensyw. Wyprowadzona przez dwa fronty Armii Czerwonej –Kaliniński iZachodni na główne siłyGrupy Armii „Środek” rozciągnięte w marszu i wymęczone trwającą od październikabitwą pod Moskwą. Rozpoczęła się poprzez stopniowe wchodzenie do walki kolejnych armii między 5 a 7 grudnia. Po odbiciu miastKalinin,Klin,Sołniecznogorsk do akcji wkroczyły wojskaFrontu Południowo-Zachodniego co spowodowało dalsze zdobycze:Jelec,Tuła,Kaługa,Naro-Fominsk. Niemcy zostali zmuszeni do odwrotu spod bramMoskwy.
Przeprowadzona przy wsparciuFloty Czarnomorskiej przez wojskaFrontu Krymskiego w celu odciążenia obrońcówSewastopola naKrymie. Lądowanie odbyło się naPółwyspie Kerczeńskim 25 grudnia i spowodowało poważne trudności w wojskach niemieckiej11 Armii, co doprowadziło do wstrzymaniaszturmu Sewastopola.
Nieudana operacja Frontu Wołchowskiego wyprowadzona 7 stycznia 1942 roku w celuodblokowania Leningradu oraz odrzucenia na południe niemieckiej18 Armii. Uporczywe walki trwały do 30 kwietnia i zakończyły się klęską sowieckiej2 Armii Uderzeniowej generałaAndrieja Własowa.
Po początkowym sukcesie operacji moskiewskiejSowieci zamierzali dobić niemiecką Grupę Armii „Środek” poprzez jej okrążenie. Zamierzano tego dokonać poprzez kombinacje uderzeń trzech frontów – Północno-Zachodniego, Kalinińskiego i Zachodniego, atakując głębokie tyłyWehrmachtu poprzezWiaźmę,Syczewo,Możajsk,Rżew oraz dalejToropiec iChołm. Operacja ruszyła między 8 a 10 stycznia 1942 roku i trwała praktycznie do kwietnia. Największy sukces odniósł Front Kaliniński docierając pod Chołm i zdobywając znaczne tereny lesistej wyżynyWałdaj. Operacja zakończyła się jednak ogólnie porażką ponieważ podobnego sukcesu nie odniósł Front Zachodni. Co więcej w wyniku niemieckichprzeciwuderzeń rozbite zostały znaczne siły sowieckie – w tym pełnykorpus wojsk powietrznodesantowych.
Nieudana operacja zniszczenia części niemieckiej16 Armii podDiemianskiem. Rozpoczęta 7 stycznia 1942 roku przez Front Północno-Zachodni jako część operacji rżewsko-wiaziemskiej. W jej wyniku udało się okrążyć część 16 Armii, ale pomimo wielu prób aż do 20 maja nie udało się jej zniszczyć. Wojska niemieckie były skutecznie zaopatrywane przezLuftwaffe, a następnie wykonano przeciwuderzenie i odblokowano okrążone wojska.
Wykonana między 18 a 31 stycznia 1942 roku przez wojska dwóch frontów – Południowego i Południowo-Zachodniego. Była kontynuacją zwycięskich walk pod Rostowem nad Donem z zamiarem zniszczenia wojsk Grupy Armii „Południe”. Jej skutkiem było wybicie wyłomu w rejonieBarwinkowych. Dalsze postępy zostały jednak zablokowane. Powstały w ten sposób tak zwany „występ barwienkowski” w maju 1942 roku przyczynił się do znacznej klęski Armii Czerwonej w wyniku kontrofensywy niemieckiej podczasoperacji charkowskiej.
Armia Czerwona w pierwszych operacjach odniosła całkowity sukces, zmuszając Wehrmacht nie tylko doobrony, ale i doodwrotu. W drugim etapie zmagań, który zaczął się zasadniczo w styczniu 1942 roku, Wehrmacht otrząsnął się z grudniowych niepowodzeń i poprzez przeciwuderzenia doraźnie sformowanych grup, zniszczył czołówki poszerzających wyłomyfrontów sowieckich, choć za cenę dalszych strat terytorialnych.
Do dziś kontrowersyjny jest, związany z tymi wydarzeniami rozkaz Wodza i kanclerza RzeszyAdolfa Hitlera, obrony za wszelką cenę dotychczas zdobytych liniifrontu. Z jednej strony naraził on wojska niemieckie na wielkie straty osobowe, a z drugiej poprzez uporczywą obronę nie doprowadził do utraty większych ilości ciężkiego sprzętu i załamania linii frontu.
