W czasach kolonialnych występowało pod nazwąKongo Francuskie i Kongo Środkowe, a tuż po odzyskaniu niepodległości jako Kongo-Brazzaville (stosowane nadal dla odróżnienia od Demokratycznej Republiki Konga) iLudowa Republika Konga.
Nazwa kraju pochodzi od rzeki Kongo, która stanowi większość wschodniej granicy. Nazwa rzeki pochodzi zaś od nazwy jednego z ludów bantu, Bakongo (co znaczy myśliwi), które zamieszkiwało ujście rzeki, gdy zostało ono odkryte przez Portugalczyków w XV wieku.
Pierwszymi mieszkańcami obecnych obszarów Konga byliPigmeje. Od I tysiąclecia p.n.e. napływały tu plemionaBantu parające się rolnictwem. Wśredniowieczu wykrystalizowały się niewielkie ośrodki polityczne, a pod jego koniec powstało państwo Tio iLoango. Południe Republiki Konga należało do państwa Kongo z centrum we współczesnejAngoli[3]. W 1482 roku obszar ten został odkryty dlaEuropy przezPortugalię, co zapoczątkowało handel niewolnikami. Zniesienie niewolnictwa w XIX wieku osłabiło utrzymujące się z tego procederu państwa Tio i Loango[3]. Od 1880 roku nasiliła się penetracjafrancuska. W 1882 roku utworzona została tutaj francuskakolonia. W 1910 roku obszar włączono w składFrancuskiej Afryki Równikowej. W trakcieII wojny światowej tereny przynależały doWolnych Francuzów. Po 1945 roku utworzone zostały pierwsze organizacje polityczne izwiązki zawodowe. W 1958 roku utworzono republikę autonomiczną wchodzącą w składWspólnoty Francuskiej[3].
W 1960 roku proklamowano niepodległą republikę, działającą początkowo pod nazwą Kongo Brazzaville. Pierwszym prezydentem został prozachodniFulbert Youlou[3]. Po wojskowympuczu z 1963 roku władze objęlimarksiści. W 1969 roku proklamowanoLudową Republikę Konga. Do 1979 roku częste roszady na szczytach władzy. W latach 1966–1977 prezydentem byłMarien Ngouabi. W tym czasie Kongo prowadziło politykę niezaangażowania, rozwijało relacje zblokiem wschodnim. Największym problemem ówczesnego Kongo były zatargi z sąsiednimZairem. Od 1979 roku urząd prezydenta należał doDenisa Sassou-Nguesso. Nowa konstytucja usankcjonowała jednopartyjne rządyKongijskiej Partii Pracy. Od połowy lat 80. pogłębiały się trudności gospodarcze. W tym samym czasie rząd zapoczątkował liberalizację polityczną[3][4]. Efektem tego, było m.in. to, że LRK, była jednym z czterech państw bloku komunistycznego (obok Jugosławii, Rumunii i Chin), które nie zbojkotowało Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1984[potrzebny przypis].
W 1990 roku rządząca partia zrezygnowała z marksizmu i przyjęłasocjaldemokratyczny program; wprowadzono system wielopartyjny. W 1991 roku zmieniono nazwę kraju na Republika Kongo. W 1992 roku, po wprowadzeniu nowej konstytucji, odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zwyciężył w nichPascal Lissouba i jego Panafrykańska Unia na rzecz Socjaldemokracji. W 1997 roku wybuchławojna domowa. W konflikcie starły się siły Sassou-Nguesso popartego przezAngolę i rządu wspartego przez oddziałyUNITA (korzystające z baz w Kongu). Wojna zakończyła się zwycięstwem rebeliantów Sassou-Nguesso, który mianował się prezydentem. W 1999 roku podpisano układ pokojowy, a w 2000 roku władze ogłosiły koniec wojny. W 2002 roku ustanowiono nową konstytucję (system wielopartyjny i 7-letnia kadencja prezydenta) i odbyły się wybory. Przyniosły one zwycięstwo Sassou-Nguesso i jego partii PCT[3][4], ale spowodowały wznowienie działań zbrojnych przez rebeliantów z południa kraju. W 2003 zawarto z nimi porozumienie pokojowe[5].
Denis Sassou-Nguesso został wybrany na drugą kadencję w 2009 roku. Po korzystnym dla siebie wyniku referendum, w 2016 roku ponownie wygrał wybory – na 3. kadencję[5].
Obowiązującakonstytucja została przyjęta w referendum 25 października 2015[5].
Inicjatywa zmiany konstytucji należy do prezydenta i parlamentu. Treść zmiany wymaga opinii sądu najwyższego. Zmiana inicjowana przez prezydenta wymaga akceptacji w referendum lub przez parlament – większością co najmniej 3/4 głosów obu izb na wspólnym posiedzeniu. Zmiana inicjowana przez parlament wymaga akceptacji przez taką samą większość, co poprawka prezydencka. Zapisy dotyczące terytorium kraju, ustroju republikańskiego i świeckości państwa są nienaruszalne[5].
Głową państwa jestprezydent. Od czasu referendum w 2015 prezydent przestał być szefemrządu, a stał się nimpremier. Radę Ministrów powołuje prezydent. Prezydent wybierany jest w głosowaniu powszechnym, absolutną większością głosów, w dwóch turach (jeśli druga tura jest niezbędna), na 5-letnią kadencję (z możliwością ubiegania się o 2 kolejne kadencje)[5].
Zgromadzenie Narodowe – 151 deputowanych wybieranych na pięcioletnią kadencję w wyborach powszechnych, w jednomandatowych okręgach wyborczych, absolutną większością głosów (w 2 turach, jeśli to konieczne).
Senat – 72 członków wybieranych na 6-letnią kadencję w sposób pośredni – przez rady regionalne, zwykłą większością głosów. Połowa składu wybierana jest ponownie, co 3 lata.
System prawny stanowi złożenie prawa francuskiego i prawa zwyczajowego.
sąd najwyższy (fr.Cour Suprême du Congo) – sędziowie wybierani przez parlament; orzekający do ukończenia 65. roku życia;
sąd konstytucyjny (fr.Cour Constitutionnelle du Congo) – 9 sędziów nominowanych przez prezydenta. Trzech wskazuje prezydent, 6 – parlament. Wybierani na 9-letnią kadencję (może być wielokrotna) z 1/3 składu odnawianą, co 3 lata.
Większość skupisk ludzkich znajduje się w południowej części kraju, w tym największe miasto – stołeczneBrazzaville. Około 70% populacji mieszka w Brazzaville (2,39 miliona),Pointe-Noire (1,2 miliona), lub w osiedlach wzdłuż linii kolejowej łączącej te dwa miasta. Prawie 68% Kongijczyków mieszka w miastach[5].
Językiem urzędowym jest francuski. W handlu popularnymi językami są francuskalingala ikituba (monokutuba). Wśród lokalnych języków i dialektów najpopularniejszy jestkikongo[5].
Przyrost naturalny w 2020 szacowany jest na 2,26%, z 32,6 urodzenia/1000 mieszkańców i 8,7 zgonu/1000 mieszkańców. Migracja jest ujemna (-0,9/1000 mieszkańców). Średni wiek matki w pierwszej ciąży w 2012 wynosił 19,8 roku. Przeciętna płodność w 2020 wyniosła 4,45 dziecka. Występuje niewielka przewaga mężczyzn nad kobietami (1,01:1). Największa jest przy urodzeniach (1,03:1). W przedziale 24–54 lat spada do 1. Największa jest w przedziale 54–64 lata, po czym gwałtownie maleje (0,81:1 w przedziale powyżej 65 r. ż.)[5].
Średnia oczekiwana długość życia wynosi 61,3 roku[5].
Kraj jest schronieniem dla uchodźców zRepubliki Środkowoafrykańskiej (20 658 uchodźców w 2019) iDRK (20 714 uchodźców w 2020). Ponad 100 000 mieszkańców Konga pozostaje uchodźcami wewnętrznymi[5].
Kongo leży w środkowej Afryce. Północno-wschodnia część kraju, w przeważającej części pokryta obszarami podmokłymi, jest częścią rozległejKotliny Konga. Dalej na południowy zachód w rzeźbie terenu zaczynają dominować wyżyny, a na zachodzie pojawia się wąski pas nizin, związanych z bliskością oceanu[9].
Kraj ma 169 km linii brzegowej nad Oceanem Atlantyckim. Najdłuższą rzeką państwa jestKongo, przy czym na żadnym odcinku nie płynie wyłącznie przez terytorium Republiki Konga, a jedynie stanowi granicę z Demokratyczną Republiką Konga. Innymi znacznymi ciekami wodnymi są uchodzące do Konga:Ubangi,Sangha iAlima[5].
Najniższym punktem kraju jest wybrzeże, 0 m n.p.m. Najwyższym – góraBerongou o wys. 903 m n.p.m. Średnia wysokość terenu to 403 m n.p.m.
Kraj rolniczo-przemysłowy o bogatych złożach surowców naturalnych. W rolnictwie zatrudnionych jest 59% ludności, chociaż wytwarza ono zaledwie 10% PKB (dla porównania przemysł 59% PKB). Uprawa palmy oleistej, kakaowca, kawy, orzeszków ziemnych, manioku, ryżu, kukurydzy i roślin cytrusowych. Republika Kongo jest jednym z największych afrykańskich producentów ropy i jej pochodnych (15 760 baryłek dziennie w 2015 roku). Z eksportem na poziomie 254 tys. baryłek dziennie w 2015 roku była 28. eksporterem na świecie. Jednak jej zasoby nie są duże i kraj wymaga inwestycji w nowe złoża. Inne surowce naturalne to diamenty, kobalt[10], sole potasowe i rudy żelaza. Znaczący przemysł drzewny. Znaczące produkty rolnicze: maniok, cukier, ryż, kukurydza, orzeszki ziemne, warzywa, kawa, kakao[5].
Z uwagi na spadek cen ropy naftowej od 2014 roku, budżet jest pod presją deficytu (11% PKB w 2017). Kraj miał problemy z wypłacaniem świadczeń dla sfery budżetowej, co zaowocowało wieloma falami strajków. W 2017 roku Kongo zwróciło się o pomoc doIMF. Fundusz wytknął Kongu zależność od ropy i słabość rządów, jako główne czynniki obciążające gospodarkę. W 2018 roku dług zewnętrzny Kongo sięgnął 120% PKB. W 2018 roku IMF nalegał, by Kongo, przed udzieleniem mu pakietu pomocowego, renegocjowało i ustabilizowało swoje zadłużenie[5].
Bezrobocie w 2014 roku sięgało 36%, a 46,5% żyło poniżej granicy ubóstwa (2011)[5].
Eksport w 2017 roku wyniósł 4,2 mld USD, głównie do Chin (54%), Angoli (6%), Gabonu (6%), Włoch, Hiszpanii i Australii (po ok. 5%). Import w 2017 wyniósł 2,5 mld USD, głównie do Francji (15%), Chin (14%), Belgii (12%), i Norwegii (8%).
Rezerwy walutowe i złotowe kraju wynosiły ok. 506 mln USD (na koniec 2017 roku), a zadłużenie zewnętrzne, ok. 4,6 mld USD (na koniec 2017).
Dostęp dowody pitnej naterenachmiejskich jest powszechny (96%). Jednak aż 2/3 mieszkańców terenów wiejskich ma dostęp do niej jedynie ze zbiorników naturalnych, improwizowanych lub niezabezpieczonych ujęć. Zdecydowanie gorszy jest dostęp do sanitariatów. W roku 2015 tylko co piąty mieszkaniec terenów miejskich miał dostęp do własnych sanitariatów z kanalizacją lub szambem (na wsi – co dwudziesty). Dostęp jedynie do sanitariatów improwizowanych lub współdzielonych ma 80% mieszkańców miast i ponad 94% mieszkańców terenów wiejskich[5].
W 2017 roku ok. 2 milionów mieszkańców Konga pozostawało bez dostępu do energii elektrycznej. Średni poziom elektryfikacji wynosił 57%. Był dużo wyższy dla miast (74%) niż dla terenów wiejskich (23%). Produkcja energii elektrycznej w 2016 roku wyniosła 1,7 TWh, w tym ok. 64% otrzymano zpaliw kopalnych, a 36% zhydroelektrowni[5].
Rozwinięta telefonia komórkowa. W 2018 roku nasycenie nimi wynosiło 99%. Jednocześnie dostęp do telefonii przewodowej jest bardzo słaby, na poziomie poniżej 1 linii na 100 mieszkańców[5].
W kraju działają nadawcy TV/radio państwowi (1 TV, 3 stacje radiowe) i prywatni (kilkanaście kanałów radia i telewizji)[5].
W 2016 roku dostęp do internetu miało około 362 000 użytkowników, tj. 7,6% populacji[5].
W 2017 roku w Kongo było 23 324 kilometrów dróg, w tym 3111 km utwardzonych. Siedemnaście tysięcy kilometrów dróg jest klasyfikowanych (krajowe, regionalne, lokalne) a pozostałe 6324 km nie jest klasyfikowane[5].
W 2015 roku w kraju zarejestrowanych było 3 przewoźników lotniczych z 12 samolotami. Prefiks numerów rejestracyjnych samolotów cywilnych toTN. Ruch pasażerski wyniósł 657 926 osób. Ruch towarowy: 2 987 493 mln tono-kilometrów[5].
W 2013 roku w kraju było 27 lotnisk i lądowisk, w tym[5]:
W 2015 roku wydatki na oświatę wyniosły 4,6% PKB. Alfabetyzacja wynosiła 80,3% w 2018 roku (86,1% dla mężczyzn; 74,6% dla kobiet). Oczekiwana długość kształcenia wynosiła 11 lat (w 2012)[5].
W kraju występuje zagrożenie powodziami (rzeka Kongo). Do największych zagrożeń środowiskowych i wyzwań należą: zanieczyszczenie powietrza na terenach zurbanizowanych, niski poziom oczyszczania ścieków, ograniczony dostęp do wody pitnej, wylesianie, ochrona przyrody[5].
Pod względem umieralności niemowląt (50,7 zgonów na 1000 żywych urodzeń; wyższa dla mężczyzn) i matek (378 zgonów/100 000 żywych urodzeń) Kongo plasuje się w trzeciej dziesiątce na świecie (na rok 2017). W 2011 roku na 1000 mieszkańców przypadało 0,12 lekarza[5].
W 2018 roku około 2,6% populacji było nosicielami wirusa HIV lub chorych na AIDS. W tym samym roku nastąpiło z tego powodu ok. 4000 zgonów[5].
W kraju występuje bardzo wysokie ryzyko chorobami zakaźnymi. Występuje WZW A, tyfus, malaria, denga i wścieklizna[5].
W 2015/2016 roku 12,3% dzieci poniżej 5 r.ż. było niedożywionych. Jednocześnie 9,6% dorosłych miało otyłość (BMI>30).
_-_COG_-_UNOCHA.svg)
