Konferencje Gestapo-NKWD – seria konferencji pomiędzyGestapo aNKWD odbytych w latach 1939–1941, których celem była wymiana informacji i doświadczeń w zwalczaniupolskiego ruchu oporu, eliminacjipolskiej inteligencji i elity przywódczej na ziemiach wcielonych doIII Rzeszy orazZSRR pokampanii wrześniowej.
Po podpisaniupaktu Ribbentrop-Mołotow w 1939 oraz wspólnej inwazji Niemiec oraz ZSRR na Polskę kraj został podzielony na dwie części. WBrześciu nad Bugiem 23 września 1939 odbyła sięwspólna niemiecko-radziecka defilada z okazji zwycięstwa nad Polską. W dniu 28 września 1939 został podpisany wMoskwietraktat o granicach i przyjaźni III Rzesza-ZSRR, w którym dokonano czwartego rozbioru ziem polskich. Granice ustalono na liniiSanu,Bugu,Narwi iPisy. Tajne załączniki tego traktatu przewidywały współpracę Gestapo i NKWD w zwalczaniu polskich organizacji niepodległościowych głosząc:„Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu.” Stało się to podstawą do współpracy policji oraz sił bezpieczeństwa obu okupantów, przybierając formę czterech tematycznych konferencji, które odbyły się w latach 1939–1941 w Brześciu,Przemyślu,Zakopanem orazKrakowie.
InformacjaTadeusza Komorowskiego – komendanta Krakowsko-Śląskiego ObszaruZwiązku Walki Zbrojnej[1]:
W marcu 1940 roku sztab mój otrzymał wiadomość, że do Krakowa przybyła specjalna komisja NKWD, aby uzgodnić z Gestapo wspólne działania przeciwko polskiemu ruchowi podziemnemu. (...) Narady trwały kilka tygodni.
Niemieccynarodowi socjaliści współpracowali z radzieckim NKWD w dziele eksterminacji narodu polskiego. Wyrazem daleko posuniętej kooperacji były wspólne konferencje Gestapo i NKWD.
Pierwsza z nich miała miejsce w Brześciu nad Bugiem 27 listopada 1939 roku. Jej tematem przewodnim były metody zwalczania w zarodku przez obu okupantów konspiracji niepodległościowej.
Druga konferencja NKWD i Gestapo odbyła się pod koniec listopada 1939 roku w Przemyślu. Jej tematyka została poszerzona o problem wymiany jeńców polskich oraz metodykę eksterminacji polskiej ludności. Podczas tej konferencji na mocy rozkazuStalina przekazanoHitlerowi, m.in. 150 komunistów niemieckich[2].
Następna konferencja odbyła się w Zakopanem, które zostało zajęte 2 września 1939 przez wojska słowackie, a dopiero 27 listopada 1939, w dniu pierwszej konferencji Gestapo-NKWD w Brześciu, oficjalnie przekazane Niemcom. 20 lutego 1940 roku rozpoczęła się w Zakopanem w willach „Pan Tadeusz” oraz „Telimena” trzecia metodyczna konferencja NKWD i Gestapo[3][4]. Według niektórych źródeł na początku lutego 1940 roku doszło do tajnego spotkaniaHeinricha Himmlera iŁawrientija Berii w pałacyku myśliwskimHermanna Göringa wRomintach wPuszczy Rominckiej, gdzie prowadzono rozmowy o eksterminacji społeczeństwa polskiego i zwalczaniu polskiego ruchu oporu[5]. Wspólne plany eksterminacyjne konstruowano do 4 kwietnia 1940. W marcu 1940 kolejna podkonferencja miała miejsce w Krakowie.
George Watson zUniversity of Cambridge uważa, że los polskich oficerów w niewoli radzieckiej został przesądzony na wspólnych konferencjach NKWD i Gestapo[6]. Duże znaczenie wspólnym konferencjom NKWD i Gestapo przypisuje takżeRobert Conquest w pracyStalin: Breaker of Nations[7].
Współpraca obejmowała:
Niemcy ułożyli dla Polski tzw.Generalny Plan Wschodni – wielki plan germanizacji oraz eliminacji ludności polskiej. Bezpośrednim efektem współpracy między Gestapo a NKWD była wymiana informacji na temat personaliów i pobytu przedstawicieli polskiej inteligencji. Dane te posłużyły do planowo przeprowadzanych masakr intelektualistów wAkcji AB „Ausserordentliche Befriedungsaktion”, w której zgładzono ponad 8 tys. najwybitniejszych przedstawicieli polskiej inteligencji, oraz tzw.Intelligenzaktion w szeregu jej regionalnych etapów jak:Sonderaktion Krakau – akcja eliminacji krakowskiej inteligencji,Sonderaktion Lublin – eliminacja lubelskiej inteligencji,Intelligenzaktion Pommern – eliminacja polskiej inteligencji na Pomorzu,Intelligenzaktion Schlesien – eliminacja polskiej inteligencji na Górnym Śląsku itd.
Podobne cele na okupowanych przez siebie terenach realizowaliSowieci.
Problem współpracy Gestapo z NKWD stał się kanwą cyklu dokumentalnego pt. „NKWD – GESTAPO: małżeństwo z rozsądku” z roku 2009 w reżyserii Haliny Samojłau według scenariusza Uadimira Samojłau[8][9].
 | Zobacz w Wikiźródłach tekst Traktatu o granicach i przyjaźni między III Rzeszą a ZSRR 28 września 1939 r. z tajnymi protokołami |