Kompromis 1850 roku (ang. Compromise of 1850) – porozumienie wypracowane pomiędzyamerykańskimi stanami północnymi a południowymi.
W związku z przyłączeniem do Stanów Zjednoczonychterenów zdobytych wwojnie z Meksykiem rozgorzał spór o ich status.Kalifornia we wniosku o przyjęcie do Unii chciała, aby na jej terenie zakazanoniewolnictwa. Przedstawiciele Południa w Kongresie sprzeciwili się uznaniu nowego stanu, uzasadniając to „naruszeniem równowagi” między stanami wolnymi a niewolniczymi (było ich po piętnaście z każdej strony). Wydawało się, że dojdzie do secesji.Prezydent Stanów ZjednoczonychJames Polk proponował wydłużenie aż doPacyfiku ustalonej w1820 roku granicy niewolnictwa, oznaczało to odrzucenie żądań mieszkańców (inny plan mówił o podziale Kalifornii na północną i południową, w tej drugiej eksploatowano by złoto rękoma niewolników).
Senator zKentuckyHenry Clay (Partia Wigów), 27 stycznia 1850 roku przedstawił pakiet legislacyjny, zawierający następujące punkty:
Projekt ten był kompilacją i usystematyzowaniem przez Claya różnych projektów kompromisowych zgłoszonych przedtem w Kongresie.
SenatorJohn C. Calhoun (Karolina Południowa) oprotestował projekt, żądając zmian w Konstytucji chroniących interesy właścicieli niewolników, jednak wkrótce zmarł, co osłabiło opór Południa. Senator zMassachusettsDaniel Webster w mowie z 7 marca poparł kompromis, piętnując ekstremistów obu stron wzbudził rozgoryczenie politykówWolnej Ziemi oraz ich zagorzałych przeciwników z Południa. SenatorWilliam H. Seward (Nowy Jork) wystąpił z wnioskiem, że moralność, „prawo wyższe niźli Konstytucja” (a higher law than the Constitution), zakazuje niewolnictwa, a tym samym wprowadzania go na nowych terytoriach. Odwrócił w ten sposób dotychczasowy argumentDemokratów twierdzących, że „prawo” takie zabrania zakazywania wprowadzania tej instytucji.
Nowy prezydentZachary Taylor, plantator i właściciel niewolników, sprzeciwiał się żądaniom ekspansji niewolnictwa. Po jego śmierci stanowisko prezydenta objął bardziej skłonny do ustępstwMillard Fillmore.
SenatorStephen A. Douglas, demokrata zIllinois, wyodrębnił z programu Claya projekty osobnych ustaw i doprowadził do ich przegłosowania we wrześniu 1850 roku. Kompromis nie zadowalał żadnej ze stron. O statusie obu terytoriów zdecydować miała wola osadników[a].
Spór przycichł, lecz wkrótce zainicjowana przez Douglasaustawa o Kansas i Nebrasce rozpaliła go na nowo.