Komnenowie – jedna z ostatnich dynastii bizantyjskich panujących wCesarstwie Bizancjum, a następnieCesarstwie Trapezuntu.
Michał Psellos uważał, że rodzina wywodziła się z wioski Komne wTracji wspomnianej także w XIV w. przezJana Kantakuzena. Pogląd ten podziela większość współczesnych badaczy[1][2]. Pierwszy znany członek rodziny,Manuel Erotikos Komnen, nabył rozległe tereny w rejonie miastaKastamonu wPaphlagonii, które stały się ostoją rodową Komnenów w XI w.[3][4]. Rodzina dość szybko stała się częścią potężnej i prestiżowej arystokracji wojskowej (dynatoi) w Azji Mniejszej, tak więc, mimo że mieli pochodzenie trackie, to uważani byli za rodzinę bizantyjską.[5]Manuel Erotikos Komnenos był ojcem Izaaka Komnene, który jako pierwszy z rodu zasiadł na tronie jakoIzaak I Komnen w1057 r. Już jednak po dwóch latach musiał abdykować na rzecz dynastiiDukasów. Na tron wrócili w1081 r., kiedy cesarzem został bratanek Izaaka,Aleksy I Komnen (zm.1118 r.). Jego prośba o pomoc przeciwko Turkom i porozumienie z papieżemUrbanem II stały się przyczyną zorganizowaniawypraw krzyżowych naBliski Wschód. On i jego potomkowie przez prawie sto lat zasiadali na tronie Bizancjum. Był to ostatni okres świetności Cesarstwa Bizantyjskiego. W1185 r. po zamordowaniu cesarzaAndronika I, koronę ponownie przejęła rodzina Angelosów.
Dwadzieścia lat później, w1204 r.Konstantynopol zdobyły wojska czwartej wyprawy krzyżowej. Wówczas część dawnych ziem cesarstwa wokółTrapezuntu podporządkował sobieAleksy I Wielki Komnen (zm.1222 r.), wnuk Andronika I. Przyjął tytuł cesarski. Jego potomkowieWielcy Komnenowie panowali w cesarstwie Trapezuntu przez ponad 250 lat. Ostatni cesarz Trapezuntu,Dawid II (zm.1463 r.) został usunięty z tronu w1461 r. (osiem lat po upadku Konstantynopola). Jego cesarstwo zajęli Turcy.
Cesarz Dawid wraz z siedmiorgiem (spośród dziewięciorga) dzieci zostali ścięci1 listopada1463, wKonstantynopolu. Było to ostatnie wydarzenie z dziejów władców bizantyjskich jakie miało miejsce w dawnej stolicy ich cesarstwa.
| Manuel Erotikos 955-1020 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Izaak I 1005–1061 cesarz Bizancjum | Katarzyna Bułgarska | córka | Michał Dukeian zm.1050 | Jan 1015–1067 | Anna Dalassena 1025–1102 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Manuel 1030–1042 | Maria ur.1034 | Manuel 1045–1071 | Anna Diogenissa | Maria 1047–1094 | Michał Taronites | Izaak 1050–1102 | Irena Alańska zm.1108 | Eudokia 1052–1136 | Nicefor Melissenos | Teodora 1054–1136 | Konstantyn Diogenes zm.1073 | Aleksy I 1057–1118 cesarz Bizancjum | Irena Dukaina 1066–1133 | Adrianos 1060–1105 | Zoe Doukaina 1062–1136 | Nicefor 1062–1136 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jan 1073–1106 książę Durazzo | Anna Dukaina | Aleksy książę Durazzo | Zoe | Konstantyn książę Beroia | Antiochena Euforbena | Anna 1083–1153 | Nicefor Bryennios 1062–1137 | Grzegorz Gabras | Maria ur.1085–1136 | Ncefor Euforbanos | Jan II 1087–1143 cesarz Bizancjum | Irena Węgierska 1088–1134 | Andronik 1090–1130 | Irena Rurykowiczówna | Izaak 1093–1152 | Katarzyna Serbska | Teodora ur.1096 | Konstantyn Angelos 1122–1166 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksy 1107–1142 współcesarz | Maria ur.1107 | Jan Roger Dalassen | Andronik 1142–1108 | Irena Aineidasa zm.1151 | Anna | Stefan Kontostephanos | Izaak 1113–1154 | Teodora Kamaterina zm.1144 | Teodora | Manuel Anemas | Eudokia | Teodor Vatatzes | Berta z Sulzbach 1110–1159 | Manuel I 1118–1180 cesarz Bizancjum | Maria z Antiochii 1145–1182 | Jan | Andronik I 1123–1185 cesarz Bizancjum | Agnieszka Francuska 1171–1204 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Maria | Jan Kantakuzen zm.1176 | Jan zm.1176 | Maria Taronitissa | Teodora zm.1184 | Henryk 1107–1177 książę Austrii | Eudokia | Michał Gabras | Maria | Stefan IV zm.1165 król Węgier | Teodora ur.1145 | Baldwin III 1130–1162 król Jerozolimy | Maria 1152–1182 | Rainer z Montferratu 1162–1183 | Aleksy II 1167–1183 cesarz Bizancjum | Manuel 1145–1185 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Maria 1154–1217 | Amalryk I 1136–1174 król Jerozolimy | Aleksy zm.1170 | Irena 1168–1183 | Aleksy zm.1188 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksy I 1182–1222 cesarz Trapezuntu | Teodora Aksouchina | Dawid I 1184–1214 cesarz Trapezuntu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jan I zm.1238 cesarz Trapezuntu | Anna Xylaloe zm.1240 | Manuel I 1218–1263 cesarz Trapezuntu | Rusudan | córka | Andronik I cesarz Trapezuntu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Irena Syrikaina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Joannikos | Andronik II 1240–1266 cesarz Trapezuntu | Teodora 1253–1285 cesarzowa Trapezuntu | Jerzy 1255–1284 cesarz Trapezuntu | córka | Demetriusz II 1259–1289 król Gruzji | Jan II Komnen 1262–1297 cesarz Trapezuntu | Eudokia Paleologina 1265–1302 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksy II 1282–1330 cesarz Trapezuntu | Dżiadżak Dżakeli | Michał 1284–1349 cesarz Trapezuntu | kobieta | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Andronik III 1310–1332 cesarz Trapezuntu | Irena Paleolog 1315–1341 | Bazyli 1315–1340 cesarz Trapezuntu | Irena zm.1382 | Michał Anachutlu zm.1330 | Jerzy Achpougas zm.1330 | Anna Anachutlu zm.1342 cesarzowa Trapezuntu | Eudokia | Adil emir Synopy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Manuel II 1323–1332 cesarz Trapezuntu | Aleksy III 1338–1390 cesarz Trapezuntu | Teodora Kantakuzena 1340–1390 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Anna 1357–1406 | Bagrat V zm.1393 król Gruzji | Bazyli 1358–1377 | Eudokia z Gruzji zm.1395 | Manuel III 1364–1417 cesarz Trapezuntu | Anna Philanthropenos zm.1404 | Tajedyn emir Synopy | Eudokia zm.1395 | Konstantyn Dragaš 1365–1395 | córka | Suleyman Beg emir Chalybii | córka | Mutahharten emir Erzincanu | córka | Qara Osman | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksy IV 1382–1429 cesarz Trapezuntu | Teodora Kantakuzen 1382–1426 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jan IV 1403–1459 cesarz Trapezuntu | Gruzińska księżniczka 1415–1438 | Maria zm.1439 | Jana VIII Paleologa 1392–1448 cesarz Bizancjum | Aleksander zm.1459 cesarz Trapezuntu | Maria Gattilusio | Maria z Gotii 1447–1459 | Dawid II zm.1463 cesarz Trapezuntu | Helena Kantakuzena | córka | Dżahanszah 1397–1467 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksy 1455–1463 | Teodora | Uzun Hasan 1423–1478 sułtan Ak Kojunlu | Eudoksja | Mikołaja Crispo 1392–1450 pan Siros | Aleksy | Bazyli zm.1463 | Manuel zm.1463 | Andrzej zm.1463 | Jerzy 1460–1463 | Zagan Pasza | Anna 1447–1463 | Sinan | córka | Mamia Guriel | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Angielskie |
|
|---|---|
| Armeńskie | |
| Bizantyńskie | |
| Bośniackie | |
| Bułgarskie | |
| Chorwackie | |
| Czeskie i morawskie | |
| Duńskie | |
| Frankijskie i francuskie | |
| Gruzińskie | |
| Hiszpańskie | |
| Litewskie | |
| Niemieckie |
|
| Polskie i pomorskie | |
| Portugalskie | |
| Ruskie i rosyjskie | |
| Rumuńskie – mołdawskie i wołoskie | |
| Serbskie i czarnogórskie | |
| Szkockie | |
| Szwedzkie | |
| Węgierskie | |
| Włoskie |
