| Apteryx australis[1] | |||
| Shaw, 1813[2] | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | kiwi brunatny | ||
| Synonimy | |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 – występowanieApteryx australis | |||
| |||
| |||
Kiwi brunatny[5] (Apteryx australis) –gatunek dużegonielotnegoptaka zrodzinykiwi (Apterygidae).
Wyróżnia się dwapodgatunki:A. australis australisShaw, 1813 iA. australis lawryiRothschild, 1893[6][7]. Dawniej za podgatunek kiwi brunatnego uznawano takżekiwi północnego (A. mantelli)[8].
Kiwi brunatny występuje w zależności od podgatunku[6]:
Długość ciała 50–65 cm, długość dziobasamic 130–205 mm,samców 110–155 mm; masa ciała samic 2060–3850 g, samców 1440–3060 g[6].
Jest nielotem. Ma szczątkowe skrzydła ukryte pod przypominającym włosy upierzeniem. Brak ogona, małe ciemnobrązowe oczy. Słabo widzi, ale ma dobrze rozwinięty słuch i węch[9].
Nazwa tego ptaka pochodzi od dźwięku „kiwi”, którym samce nawołują samice w okresie godowym.
Żyje w parach, ale niekiedy w grupach rodzinnych złożonych z 6–12 ptaków[9]. Prowadzi nocny tryb życia. Żywi sięowadami i ichlarwami,robakami,pająkami,owocami, czasemgadami ipłazami.
Gniazduje zwykle w norach lub innych zagłębieniach, takich jak dziuple w zwalonych drzewach lub szczeliny skalne[9]. Samica składa 1–2 wielkie białejaja, z tym że ewentualne drugie jajo składane jest 25–30 dni po pierwszym[9]. Okres inkubacji wynosi 75–84 dni, a zajmują się nią oboje rodzice[9].Pisklęta przychodzą na świat dobrze rozwinięte. Opiekuje się nimi przez jakiś czas samiec. Opuszczają gniazdo po około 5–6 dniach od wyklucia. Samce osiągają dojrzałość płciową po 14 miesiącach, a samice po 2 latach[9]. Rekordowa odnotowana długość życia to 35 lat.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kiwi brunatnego zagatunek narażony (VU –Vulnerable) nieprzerwanie od 1996 roku. Liczebność populacji szacuje się na około 19 900 dorosłych osobników, a jej trend jest spadkowy. Jako główne zagrożenie dla gatunku podaje się obecnośćintrodukowanychdrapieżnych ssaków, które zjadają jaja, pisklęta i osobniki młodociane, a niekiedy także dorosłe[4]. Według danych nowozelandzkiego departamentu ochrony przyrody, obecnie 9 na 10 piskląt wykluwających się w środowisku naturalnym pada ich ofiarą już w pierwszym roku życia. Nowa Zelandia prowadzi programy ochronne polegające na monitorowaniu liczebności gatunku, ograniczeniu liczebności zagrażających mu drapieżników, ponadto zabiera się jaja, inkubuje je, a na wolność wypuszcza się odchowane osobniki, zdolne stawić czoła drapieżnikom[4].
