Kim Hyong Jik, ojciec przywódcy, był działaczem chrześcijańsko-narodowej opozycji wobecjapońskiej okupacji Korei. Mimo starań, jak zapisanie do szkoły misyjnej, nie udało mu się zaszczepić w synu wiary chrześcijańskiej. Od 1924 Kim Ir Sen przebywał wChinach, gdzie wstąpił do młodzieżowego ruchumarksistowskiego. W latach 30. XX wieku należał do partyzantki koreańskiej walczącej z okupacją japońską. Od 1931 należał doKomunistycznej Partii Korei, na której czele stanął w 1945 (od 1948 jest to Partia Pracy Korei). Zdobył wykształcenie wojskowe i polityczne wZSRR. Podczas II wojny światowej służył wArmii Czerwonej, gdzie jako major dowodził88 Samodzielną Brygadą Strzelecką złożoną z Koreańczyków i Chińczyków. Na przywódcę partii i państwa koreańskiego wybrano go z powodu braku bardziej kompetentnego, a zarazem posłusznego kandydata (pierwotnie miał nim byćCho Man-sik)[6], mimo że nie posiadał właściwego przygotowania ideologicznego i był bardzo słabo wykształcony (zdaniem amerykańskiego badacza Korei Północnej, B.R. Myersabył niewątpliwie najsłabiej wykształconym przywódcą w całymbloku wschodnim[7]).
Po klęsce Japonii w 1945 powrócił do Korei. Tam stanął na czele Północnokoreańskiego Biura Komunistycznej Partii Korei przekształconego następnie w odrębną Komunistyczną Partię Korei Północnej[8]. W lutym 1946 powołał na północy kraju tymczasowy rząd komunistyczny (Tymczasowy Komitet Ludowy Korei Północnej) oraz utworzyłDemokratyczny Front na rzecz Zjednoczenia Ojczyzny, do której oprócz Komunistycznej Partii Korei Północnej należały wówczasKoreańska Partia Socjaldemokratyczna, Nowa Partia Ludowa iCzondoistyczna Partia Czongu[9][10]. Kilka dni po utworzeniu Frontu, partia komunistyczna połączyła się z mniejszym ugrupowaniem komunistów, Nową Partią Ludową[11]. 28–30 sierpnia 1946, a więc już po zjednoczeniu odbył się kongres założycielski Partii Pracy Korei Północnej[12]. Sekretarzem generalnym ugrupowania wybrany został dotychczasowy reprezentant Nowej Partii LudowejKim Tu Bong, Kim Ir Sen został wiceprzewodniczącym partii[12] pozostając jednak przy tym faktycznym liderem północnokoreańskich komunistów[13].
28 kwietnia 1948Najwyższe Zgromadzenie Ludowe ogłosiło utworzenie Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej[14]. Szefem państwa północnokoreańskiego wybrany został Kim Tu Bong, Kim Ir Sen zostałpremierem (w 1953 otrzymując dodatkowo stopieńmarszałka)[15]. Nowe państwo nie aspirowało jedynie do rządów na północy kraju. Rząd KRLD uznawał się za jedyny legalny rząd na całym Półwyspie Koreańskim. Stąd też, aby pokazać unifikacyjne plany rządu, 30 czerwca 1949 Partia Pracy Korei Północnej połączyła się oficjalnie z Partią Pracy Korei Południowej, tworząc tym samym ugrupowanie działające pod współczesną nazwą[16].
Dążąc do siłowego zjednoczenia państw koreańskich[17], zaatakował w 1950Koreę Południową, którą destabilizowały wewnętrzne walki (propółnocnepowstanie Czedżu) i usilne zwalczanie opozycji przez rządzące tam frakcje (południowokoreański rząd więził ponad 30 tysięcy domniemanych komunistów, i około 300 tysięcy osób podejrzanych o sympatyzowanie z komunistami lub jakimikolwiek grupami opozycyjnymi[18][19][20]).
25 czerwca 1950Koreańska Armia Ludowa (licząca 415 tys. żołnierzy wspartych 150 czołgami i 150 samolotami różnego typu) wkroczyły na terytorium Korei Południowej, przekraczając 38równoleżnik i zdobywającSeul. Armia południowokoreańska licząca 150 tys. ludzi, 40 czołgów i 14 samolotów nie miała szans samodzielnie oprzeć się inwazji. W odpowiedzi na atakRada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła 27 czerwca 1950 wysłanie do Korei sił międzynarodowych. ZSRR oficjalnie zbojkotował obrady z powodu nieprzyznaniaChRL miejsca wONZ. Przerzucona z prefektury Yamaguchi (Japonia) amerykańska 24 Dywizja Piechoty została zniszczona w 12-dniowej bitwie podDaejeonem, a jej dowódca gen.William Dean trafił do niewoli. Do 5 września 1950 wojska KRLD opanowały prawie cały półwysep (95% terytorium Korei Południowej), zamykając wojska amerykańskie i południowokoreańskie w tzw.„worku pusańskim” – w tym momencie ofensywa północnokoreańska została powstrzymana. W międzyczasie KRLD przeprowadziła na południureformę rolną inacjonalizację przemysłu oraz nabór do swojej armii. W ramach sił ONZ, 14 państw skierowało do Korei swoje kontyngenty wojskowe, które czasowo rozlokowano w Japonii. 95% tych sił stanowiły wojska amerykańskie. 25 listopada 1950 w odpowiedzi na amerykańską interwencjęMao Zedong wprowadził na front kilkusettysięczną armięChińskich Ochotników Ludowych. Pod naciskiem Chińczyków i odtwarzającej się armii KRLD oddziały ONZ cofały się, tracąc w styczniu 1951 Seul. Chiny bezskutecznie prosiły o wsparcie ZSRR,Józef Stalin zgodził się jednak jedynie na wysłanie Chińczykom i Koreańczykom sprzętu wojskowego, z czym jednak zwlekał ze względu na chęć utrzymania neutralności[21].
Brak znaczących efektów działań militarnych po obu stronach zmusiły wreszcie obie strony konfliktu do podpisania 27 lipca 1953 rozejmu. Rozejm został podpisany przez przedstawicieli Korei Północnej w osobie Kim Ir Sena jako zwierzchnika armii Korei Północnej, Chin Ludowych oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych[22]. Nieobecność i brak podpisu przedstawiciela Republiki Korei (czyli Korei Południowej) stanowił przez długie lata pretekst dla KRLD do odmowy rozpoczęcia rozmów pokojowych z Południem, które dla Koreańczyków z Północy nie było stroną konfliktu[22].
W polityce wewnętrznej wojna stała się pretekstem dla Kim Ir Sena do likwidacji opozycji i militaryzacji kraju[23][24]. Po zakończeniu działań wojennych następowała stopniowa odbudowa KRLD ze zniszczeń wojennych. Od 1954 w gospodarce wprowadzonocentralne planowanie a priorytet miał rozwój ciężkiego przemysłu. Sytuacja polityczno-gospodarcza KRLD pozostała skomplikowana ze względu na stopniowo zachodzącyrozłam radziecko-chiński i na skutek zerwania z politykąstalinizmu przezNikitę Chruszczowa naXX Zjeździe KPZR. Bierne stanowisko ZSRR już w okresie wojny koreańskiej[17] znacznie wpłynęło na osłabienie wpływów sowieckich na postać Kim Ir Sena i Partię Pracy[25]. Wzajemne relacje pogorszyły się jeszcze bardziej po tym, gdy Chruszczow wezwał Kim Ir Sena doMoskwy w lecie 1956, a na miejscu udzielił nagany w związku z nieprzeprowadzeniem procesudestalinizacji w jego kraju[26].
Kim wbrew zaleceniom ZSRR nie przeprowadził procesu destalinizacji. 30 sierpnia 1956 północnokoreański politykChoe Chang-ik wygłosił przemówienie, atakując Kim Ir Sena za koncentrowanie władzy partii i państwa w swoich rękach oraz skrytykował linię partii stawiającą na uprzemysłowienie. Choe skrytykował także istnienie państwa policyjnego. W odpowiedzi na krytykę Kim Ir Sen obiecał przeprowadzić reformy, do których jednak nigdy nie doszło, a opozycja partyjna musiała udać się na emigrację do Chin i została usunięta zKomitetu Centralnego. We wrześniu 1956 radziecko-chińska delegacja udała się do Pjongjangu z „instrukcjami” dla Kim Ir Sena, by zaprzestał wszelkich czystek i ponownie nawiązał współpracę z liderami Yan’an i frakcji radzieckiej. Drugie plenum KC, które odbyło się 23 września 1956, oficjalnie ułaskawiło przywódców opozycji, ale w 1957 czystki zostały wznowione i w 1958 frakcja Yan’an przestała istnieć[27].
Sytuację Kima polepszyło rozpoczęcie sięrozłamu sowiecko-chińskiego[26]. W trakcie rozłamu Kim manewrował pomiędzy oboma socjalistycznymi mocarstwami. W 1961 podpisał traktat o przyjaźni i wzajemnej współpracy zeZhou Enlai, a następnie udał się do ZSRR i podpisał podobny traktat[28]. Od 1962 w kwestiach ideologicznych poparłKomunistyczną Partię Chin. Zwłaszcza poXXII Zjeździe KPZR, Partia Pracy Korei skrytykowała radzieckich przywódców za rewizjonistyczną politykę, oraz za teorię Chruszczowa o pokojowym współistnieniu[26]. W 1962 Korea Północna poparła Chiny wwojnie z Indiami oraz skrytykowała wycofanie się ZSRR zkryzysu kubańskiego. Związek Radziecki odpowiedział, odcinając pomoc dla KRLD, przyczyniając się do poważnego osłabienia przemysłu Korei Północnej[29]. Pomocy nie mogły udzielić także Chiny, pogrążone w chaosierewolucji kulturalnej. Rewolucja kulturalna spowodowała w końcu wycofanie się Korei z poparcia dla Chin, zarzucającMao Zedongowi dogmatyzm i lekkomyślność, a nawet oskarżając o przyjęcie „teorii permanentnejtrockistowskiej rewolucji”, która była uważana za poważną herezję w świecie komunistycznym[29].
Ideologiczny spór zarówno z KPZR, jak i KPCh ostygł w latach 60. Kierownictwo Partii Pracy ostatecznie zachowało neutralność w konflikcie między mocarstwami. Neutralność poskutkowała uruchomieniem w 1966 programudżucze mającego doprowadzić KRLD do zupełnej samowystarczalności i niezależności[29]. W 1968 KRLD wzięła do niewoli amerykański okręt wojennyUSS Pueblo. Zatrzymanie okrętu wojennego dowodziło, że Kim Ir Sen realizował własną strategięzimnej wojny, niezależną od ZSRR i Chin. W 1975 KRLD chcąc po raz kolejny zademonstrować swoją niezależność przystąpiła doRuchu państw niezaangażowanych[30]. Wraz z rozpoczęciem polityki neutralności Kim zaczął rozbudowywać własnykult jednostki[31], a wraz z przeprowadzonymi pod koniec lat 50. wewnątrzpartyjnymi czystkami coraz większą rolę w partii zaczęła mieć rodzina przywódcy[32]. W 1972 została zmieniona konstytucja KRLD, Kim został prezydentem i sekretarzem generalnym partii. Zmieniona została także jego oficjalna biografia, według nowej wersji był przedstawiany jako jedyny założyciel Partii Pracy Korei[33].
Od lat 70. w polityce zagranicznej Korei Północnej coraz mniej liczyła się współpraca z krajami bloku komunistycznego. Jedynymi krajami socjalistycznymi z którymi Kim pozostawał w bliższych relacjach byłaNiemiecka Republika Demokratyczna rządzona przezEricha Honeckera,JugosławiaJosipa Broz Tity iRumunia w czasachNicolae Ceaușescu. Ceaușescu po tym gdy odwiedził Koreę zaczął wcielać w życie reguły życia społecznego panujące w Korei Północnej, zainspirowany głównie dżucze[34][35]. Kosztem relacji z blokiem wschodnim poprawie uległy stosunki Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej zTrzecim Światem. W latach zimnej wojny wspierał zagraniczne ruchy partyzanckie, udzielając wsparcia m.in. niepodległościowemuFRELIMO zMozambiku[36],Wietkongowi czy według niektórych źródeł komunistycznym partyzantom na Filipinach iJapońskiej Armii Czerwonej[37]. W czasiewojny Jom Kipur wysłał państwomarabskim walczącym zIzraelem kilkunastu pilotów wojskowych mających wspomóc ich wysiłek wojskowy, a w czasiewojny iracko-irańskiej wysłał wsparcie zaopatrzeniowe wojskom irańskim[38]. Rząd Kima nawiązał współpracę wojskową z kilkoma państwamiAfryki w tym zZimbabwe, której to armię trenowali północnokoreańscy oficerowie[39] oraz prowadził wzmożony eksport broni, głównie doPakistanu[40]. W 1970 z entuzjazmem przyjął pomysłkambodżańskiego królaNorodoma Sihanouka polegający na utworzeniu jednolitego frontu azjatyckichkrajów rewolucyjnych (Chin,Laosu,Wietnamu Północnego, KRLD i Kambodży). Pomysł upadł na skutek opozycji Wietnamu[41].
Pod koniec lat 60. powrócił problem relacji Południe-Północ. W dalszym ciągu w Korei Południowej stacjonowały wojska amerykańskie, a granice Korei dzielił szeroki na cztery i długi na 238 kilometrów pas niezamieszkanej ziemi –strefa zdemilitaryzowana. Jej środkiem biegłalinia demarkacyjna. W 1968 doszło do wzajemnych starć między siłami KRLD a Koreą Południową i Stanami Zjednoczonymi, w wyniku których po obu stronach poległo kilkuset żołnierzy[42].
W ciągu dekady lat 80. ożywił prowadzone od 1971 negocjacje z Koreą Południową i podpisał z Koreą Południową układ o pojednaniu i nieagresji. 10 października 1980 podczas VI KongresuPartii Pracy Korei zaproponował nawet formułę zjednoczenia obu Korei polegającą na utworzeniu na terenie całegoPółwyspu Koreańskiego Demokratycznej Federalnej Republiki Korei, mającej funkcjonować jako federacja obu państw, z zachowaniem odrębnych rządów, a tym samym systemów politycznych[43][44]. Idea jest często wykorzystywana przez aparat propagandy Korei Północnej, jednak nie wywołała dużego odzewu za granicą[45].
W latach 60. i 70., przy pomocy centralnie sterowanej ekonomii, Korei Północnej udawało się utrzymać względnie wysoki wzrost gospodarczy. Gospodarka północnokoreańska do późnych lat 70. była uznawana za silniejszą od południowokoreańskiej. Na początku lat 80. rozpoczął dążenia do utworzenia własnego programu atomowego. W tym celu zakupił wIranie technologie potrzebne do jego budowy[46]. Poważne kłopoty gospodarcze zaczęły się w latach 90., kiedy silnym ciosem dla KRLD okazał się upadek ZSRR i związane z tym zerwanie strategicznych umów handlowych[47]. Rozwiązanie ZSRR skłoniło KRLD do pewnej liberalizacji gospodarki. W 1991 z inicjatywy Kima powstałaSpecjalna Strefa Ekonomiczna Rajin-Sonbong znajdująca się przy granicy z Chinami iRosją. Równocześnie Kim stale rozwijał armię która w 1992 liczyła już milion żołnierzy[48]. Po śmierci jego ciało zostałozmumifikowane (zabalsamowane). Przywódcą Korei Północnej został po jego śmierci syn,Kim Dzong Il.
W Korei Północnej znajduje się ponad 500 pomników Kim Ir Sena[49]. W Pjongjangu znajduje sięUniwersytet im. Kim Ir Sena,Stadion im. Kim Ir Sena,Plac Kim Ir Sena, a także wzniesiony na jego cześć oraz ideologiidżucze 170-metrowy monument –Wieża Idei Dżucze. Portret Kim Ir Sena widnieje na wielubanknotach północnokoreańskich. W okresie od 1940 do 2000 Kim Ir Sen został odznaczony ponad 230 orderami, medalami, nagrodami i zaszczytnymi tytułami pochodzącymi z ponad 70 krajów i od więcej niż 10 organizacji międzynarodowych[50] (m.in. w 1956 otrzymałOrder Odrodzenia Polski I klasy[51]). Stworzony przez niego kult jednostki, widoczny na każdym kroku, ukazał m.in.Andrzej Fidyk w filmie dokumentalnymDefilada.
Kim Man Il (kor. 김만일, ur. 1944, zm. 1947) – był drugim synem Kim Ir Sena i jego pierwszej żony,Kim Dzong Suk. Młodszy bratKim Dzong Ila. W 1941 we wsiWiatskoje, gdzie wówczas przebywali Kim Ir Sen i jego żona, urodził się Kim Dzong Il. Wewnątrz rodziny, był nazywanySzura[52][53][54]. Oficjalne źródła państwowe Korei Północnej podają, że Kim Man Il i jego starszy brat Kim Dzong Il rozumieli się bardzo dobrze, bawili się razem. Latem 1947, Kim Man Il i jego brat bawili się w stawie znajdującym się wPjongjangu. W pewnym momencieSzura utonął. Nie udało się do tej pory wyjaśnić przyczyny utonięcia, jednak przypuszcza się, że za śmiercią Kim Man Ila mógł stać Kim Dzong Il[52][53][54].
↑Od 1972 do śmierci w 1994 formalną głową państwa był Kim Ir Sen jako prezydent, któremu w 1998 roku nadano tytuł Wiecznego Prezydenta Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. Zgodnie z prawem do 2019 roku tylko jemu przysługiwał tytuł głowy państwa. Uznał ten fakt prezydent ArmeniiSerż Sarkisjan, kiedy przesłał kondolencje Kim Ir Senowi z powodu śmierci Kim Dzong IlaArmenian President condoles with the deceased – newspaper. Jego syn i następca, Kim Dzong Il (zm. 17 grudnia 2011), nie przyjął tytułu prezydenta kraju, a jedynie urząd Przewodniczącego Narodowej Komisji Obrony, który jednak sprawuje faktycznie najwyższą władzę w kraju.
↑Zimna wojna Mao. Chiny kontra Związek Sowiecki (tytuł oryg.Mao’s cold war. China vs the Soviet Union), produced by Beach House Pictures for Discovery Networks Asia-Pacific.
↑abJoannaJ.RurarzJoannaJ.,Historia Korei, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2005, s. 365,ISBN 83-89899-28-0,OCLC69284694.
↑Oberdorfer, Don, The Two Koreas: A Contemporary History, Basic Books, 2001,ISBN 0-465-05162-6, s. 10–11.
↑No, Kum-Sok and J. Roger Osterholm,A MiG-15 to Freedom: Memoir of the Wartime North Korean Defector who First Delivered the Secret Fighter Jet to the Americans in 1953, McFarland, 1996,ISBN 0-7864-0210-5.
↑Adam Burakowski: Geniusz Karpat. Dyktatura Nicolae Ceaușescu 1965-1989. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Wydawnictwo Trio, 2008, s. 148–149.ISBN 978-83-7436-169-9.
↑Oberdorfer, Don; Carlin, Robert (2014).The Two Koreas: A Contemporary History. Basic Books. s. 76, 113.ISBN 978-0-465-03123-8.
↑Szalontai, Balázs (2014).Political and Economic Relations between Communist States. w: Smith, Stephen Anthony.Oxford Handbook in the History of Communism. Oxford: Oxford University Press. s. 316.
↑Bolger, Daniel (1991).Scenes from an Unfinished War: Low intensity conflict in Korea 1966–1969. Diane Publishing Co.ISBN 978-0-7881-1208-9.
JasperJ.BeckerJasperJ.,Rogue Regime: Kim Jong Il and the Looming Threat of North Korea, Oxford: Oxford University Press, 2005,ISBN 0-19-803810-0,OCLC64701278. Brak numerów stron w książce
Lankov, Andrei (2002).From Stalin to Kim Il Song: The Formation of North Korea, 1945–1960. C. Hurst & Co. Publishers.ISBN 1-85065-563-4.
Lee, Chong-sik (maj 1982).Evolution of the Korean Workers’ Party and the Rise of Kim Chŏng-il. Asian Survey (University of California Press)
