Kazuistyka (łac.casus, przypadek) – rozstrzyganie, w poszczególnym wypadku (casus) i przy danych okolicznościach, moralnych lub prawnych wątpliwości, jakie się nasuwają przy zbiegu (kolizji) sprzecznych obowiązków. Stąd rozróżnia się kazuistykę moralną (teologiczną) i prawniczą[1].
Filozof niemiecki z końca XVIII w.,Immanuel Kant, nazwał kazuistykę „Dialektyką sumienia”. Początki kazuistyki znajdujemy już ustoików (szkoły filozoficznej w starożytnej Grecji i Rzymie) i u talmudystów[1].
Potocznie: krytyczne określenie przebiegłego, ale pokrętnego argumentowania uzasadniającego zwłaszcza moralne tezy, jak usofistów.
Wmedycynie (choć nie tylko) kazuistyką jest omówienie problemu przez wyliczenia znanych przypadków czy przykładów, np. istnieje książka Jerzego Sochy i Józefa Ryżko pod tytułemKazuistyka gastroenterologiczna u dzieci, albo książka Janusza Krzyżowskiego pt.Kazuistyka psychiatryczna.
Wprawie mianem kazuistyki określa się jedną z metod formułowania zasad i przepisów, polegająca w większym stopniu na przewidywaniu szczegółowych przypadków niż na wyznaczaniu i wytyczaniu uniwersalnych zasad.
Kazuistyka stanowiła metodę postępowania obecną wkatolicyzmie, rozpowszechnioną przezjezuitów i nazywaną takżegradacją grzechów. Kazuiści chcieli wyznaczyć ścisłą granicę pomiędzygrzechem ciężkim agrzechem lekkim, z którego nie trzeba sięspowiadać.
Z uwagi na częste usprawiedliwianie poszczególnych przypadków i czynienie wyjątków od twardych zasad, kazuistykę nazywa się czasem teologiąłatwego chrześcijaństwa, czyszerokich bram raju. W opozycji do kazuistów pozostawalipotępieni przezWatykanjanseniści (zjadliweProwincjałkiPascala). Kazuistyka pozostaje zasadniczo oficjalną nauką Kościoła.
| ogólne |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| szczegółowe |
| ||||||||||||||||
| powiązane dyscypliny |
|
