Rozszerzenie pojęcia katedra (początkowo jako miejsce do siadania) nastąpiło wraz z ustanowieniemświęta katedry św. Piotra (354 r.). W modlitwie skierowanej do św. Piotra, a związanej z tym świętem oznaczała ona kierowanie kościołem[3]. Od X wieku rozpowszechniła się jako nazwa kościoła biskupiego – przedtem stosowano terminyecclesia matrix iecclesia mater.
Początkowo, na wzórbazyliki laterańskiej (IV w.), kościoły biskupie nosiły wezwanieSalwatora. W 896 r. sama katedra laterańska otrzymała wezwanie św. Jana, dopiero później zaczęto nadawać katedrom wezwania maryjne i świętych[potrzebny przypis].
Według zwyczaju w swojej katedrze chowany jest biskup. Datę ustanowienia katedry obchodzi się jako święto danej diecezji[3].
Widocznym i charakterystycznym elementem katedry jesttron biskupi, z którego biskup zwraca się do wiernych[2]. Początkowo zwany katedrą, a od X w., kiedy to katedrą zaczęto nazywać kościół biskupi, tronem[3]. Tron biskupi może być umieszczony czasowo w dowolnym kościele danej diecezji, katedrą w ścisłym sensie jest jednak jedynie ten kościół, w którym jest on umieszczony na stałe. Początkowo tron biskupi znajdował się wabsydzie, przedołtarzem, posoborze trydenckim tron umieszczano z boku ołtarza, odsoboru watykańskiego II tron umieszcza się bliżejnawy[2]. Tradycyjny tron biskupi znajduje się na trzech stopniach i okryty jestbaldachimem, w nowszych katedrach zwyczaj ten nie jest już jednak praktykowany[3].
Kościół katedralny i tron biskupi od początków dziejów Kościoła stanowią symbol autorytetu i władzy biskupa[3]. Funkcje katedry jako symbolu władzy biskupiej rozpatrywali już Ojcowie Kościoła:św. Cyprian [De Unitate 4; 6] widział w katedrze symbol autorytetu biskupiego i jedności Kościoła lokalnego.Św. Augustyn tłumaczył usytuowanie katedry w absydzie potrzebą rozpoznawalności biskupa wśród wiernych oraz obowiązkiem czuwania, który nad nim ciąży [Enarratio in Ps. 126;Sermo 91,5].
Statusprawnokanoniczny katedry nie zależy od jej wielkości ani formy architektonicznej. Podniesiony do godności katedry może zostać bez żadnych zmian w wyglądzie dowolny kościół w danej diecezji. Tylko biskup miejsca może ustanowić katedrę, nie mogą tego uczynić biskupi tytularni. Przeważnie erygowanie katedry wraz z utworzeniem diecezji zatwierdzaStolica Apostolska za pomocą wydanego specjalnie w tym celuListu Apostolskiego. Są jednak wyjątki od tej zasady, wStanach Zjednoczonych na mocy postanowień III Synodu w Baltimore biskupi wybierają swoje katedry samodzielnie[potrzebny przypis].
Mimo że do godności katedry może zostać podniesiony dowolny kościół w obrębie danej diecezji, zazwyczaj w każdej jest tylko jedna katedra. Niemal zawsze kościół taki znajduje się w tym samym mieście, w którym rezyduje biskup. Dwie katedry w jednej diecezji mogą istnieć, gdy dwie starsze diecezje zostały połączoneaeque principaliter – nazywają się wtedykonkatedrami. Kościół pełniący funkcje katedry jedynie czasowo nazywa się natomiastprokatedrą.
↑abcCastelfranchiC.LianaCastelfranchiC.,Crippa MariaC.M.AntoniettaCrippa MariaC.M.,Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2013, s. 414–418,ISBN 978-83-7442-051-8,OCLC843555212 [dostęp 2021-01-15].
↑abcdeBogusławB.NadolskiBogusławB.,Leksykon symboli liturgicznych. Per visibilia an invisibilia, Kraków: Wydawnictwo Salwator, 2010, s. 148,ISBN 978-83-7580-157-6,OCLC750783069 [dostęp 2021-01-15].
.JPG)
