Kastala – koło poetyckie działające w 1823 roku wWilnie, powiązane ze środowiskamifilomackimi. Na jego czele stałJan Czeczot.
Zimą 1823 rokuJan Czeczot zgromadził wokół siebie młodzież o ambicjach literackich. Między styczniem a kwietniem wyłonił się z tej grupy klub literacki pod nazwą Kastala. Swoją nazwą nawiązywał do legendarnego, znajdującego się naParnasie,źródła, które miało budzić poetyckie natchnienie. Uroczysta inauguracja grupy miała miejsce 18 kwietnia 1823 roku[1].
Według korespondencji pomiędzy Janem Czeczotem aAdamem Mickiewiczem spotkania związku początkowo odbywały się co tydzień. Na spotkaniach należący do koła przedstawiali innym stworzone przez siebie utwory; dyskutowano również o tematach literackich. W pierwszych tygodniach działalności koła Czeczot stawiał jego członkom następujące cele: dostarczanie materiałów doDziejów Dobroczynności, tłumaczenieód pobożnychSarbiewskiego, pisanie piosenek pobożnych i innych rzeczy moralnych. Następnie członkowie stowarzyszenia mieli zająć się zbieraniem materiałów do kalendarza i almanachu roku 1824[2].
Kastala działała do października 1823 roku, kiedy to rozpoczęły się aresztowania młodzieży wileńskiej będące skutkiem śledztwa prowadzonego przezNikołaja Nowosilcowa[1].
Koło miało charakter elitarny i zrzeszało wyłącznie poetów. Miało sprecyzowane zasady działalności[3] i ryt. Rozpoczynając posiedzenie koła przewodniczący pozdrawiał zebranych stałą formułą, która zawierała cele związku: „W imię Boże rozpoczynamy, o bracia Kastalu, prace nasze. Praca czyni nas użytecznymi społeczeństwu i sobie [...] Nauka rozjaśnia umysł, a umysł oświecony jest słońcem, które przyświeca sprawom ludzkim, a spłonąłby świat moralny, gdyby cnota tem słońcem nie kierowała [..] Cnota więc o bracia, jest naszApollo, miłość ojczyzny, dobro publiczne, przyjaźń, stałość, zgoda, pomoc braterska, zapał do pracy, nieugięta moc duszy, miłość bliźnich – są dziewięć sióstr, dziewięćmuz naszych. Ich natchnieniem opiewajmy dzieje przodków [...]”[4][1].
W ceremoniale przyjęcia nowego członka, na pytanie naczelnika, które dotyczyło powodów chęci przystąpienia do organizacji, kandydat odpowiadał „Czerpać mocniejszy zapał do cnoty, pracy, nauki, miłości ojczyzny i opiewania sławy narodowej”[1].
Sam Jan Czeczot nazywał związek mianem „birży poetyckiej” (czyli giełdy[2]) lub „hanzy” (w nawiązaniu dozwiązku miast handlowych)[2].
Koło stanowiło miejsce ścierania się mickiewiczowskich i czeczotowych poglądów na literaturę. Czeczot uważał się za sternika zgromadzonej w kole młodzieży i stawiał jej za cel tworzenie literatury charakteryzującej się wysokim dydaktyzmem i patriotyzmem, zawierającej treści narodowo-moralizatorskie; sam Czeczot tworzył wówczas śpiewy historyczne (zainteresowanie tą dziedziną poskutkowało stworzeniem późniejszychŚpiewek o dawnych Litwinach do roku 1434[4]). Znaczna część członków koła ignorowała jednak jego wskazówki, w swojej twórczości idąc w stronę literatury, którą tworzył Mickiewicz, co objawiało się między innymi poprzez wzmożoną skłonność do poetyzowania czy pierwsze próby tworzeniaballad[1].
Wytworzone w czasie działalności koła wzorce i upodobania literackie zostawiły swój ślad na późniejszej twórczości należących do stowarzyszenia poetów[1].
Liderem i przywódcą koła byłJan Czeczot[5][6]. Oprócz niego do Kastali należeli m.in.:Antoni Edward Odyniec,Aleksander Chodźko,Emeryk Staniewicz,Jan Zahorski,Julian Korsak,Józef Massalski iLudwik Spitznagel. Część członków była związana zfilaretami[1].