Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:Karpacz (ujednoznacznienie).| miasto igmina | |||
 Świątynia Wang | |||
| |||
| Dewiza: Miasto pod Śnieżką | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Prawa miejskie | 1960 | ||
| Burmistrz | Radosław Jęcek | ||
| Powierzchnia | 37,99[1] km² | ||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 75 | ||
| Kod pocztowy | 58-540 | ||
| Tablice rejestracyjne | DJE | ||
Położenie na mapie powiatu karkonoskiego  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||
 50°46′28″N 15°45′17″E/50,774444 15,754722[3] | |||
| TERC (TERYT) | 0206011 | ||
| SIMC | 0936032 | ||
Urząd miejski ul. Konstytucji 3 Maja 5458-540 Karpacz | |||
| |||
| |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Karpacz (do 1945 r.niem. Krummhübel) –miasto wwojewództwie dolnośląskim, wpowiecie karkonoskim. Położone wSudetach Zachodnich, w dolinie rzekiŁomnicy. Prawa miejskie posiada od 1 stycznia 1960 r.
Historycznie leży naDolnym Śląsku. W latach 1945–1954 siedzibawiejskiej gminy Karpacz.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa jeleniogórskiego.
Według danychGUS z 31 grudnia 2023 r. miasto liczyło 4208 mieszkańców[4].
Według danych z roku 2007 Karpacz ma obszar 37,99 km² (118. lokata w kraju), w tym: użytki rolne 11%, użytki leśne 63%[5].
Według danych z 1 stycznia 2023 r. powierzchnia miasta wynosi 37,99 km²[2] (124. miejsce w kraju). Miasto stanowi 6,04% powierzchni powiatu.
Sąsiednie gminy:Kowary,Podgórzyn. Na południu gmina sąsiaduje zCzechami.
Miasto jest położone wKarkonoszach, u stópŚnieżki (1602 m n.p.m.), której polska część znajduje się w granicach miasta, w dolinie rzekiŁomnicy oraz potoków, będących jej dopływami[6].
Urzędowo wyróżnia się następująceczęści miasta[7]:
Osiedla, niewyróżniane urzędowo:
Dane z 31 grudnia 2007[9]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 4 997 | 100 | 2702 | 54,07 | 2295 | 45,93 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 131,5 | 71,1 | 60,4 | |||
Piramida wieku mieszkańców Karpacza w 2014 roku[10].
Osada poszukiwaczy złota powstała w XII wieku. Pierwsze zapiski o Karpaczu pojawiły się w „Księgach Walońskich” z końcem XIV wieku. Dzielnicę Płóczki po raz pierwszy wymieniono w dokumencie z dnia 21 maja 1418 roku, na przełomie XV i XVI wieku działały tu kopalnie srebra i ołowiu[11]. Podczaswojny trzydziestoletniej (1618–1648) na terenie Karpacza osiedlili się uciekinierzy religijni z Czech, którzy zapoczątkowali trwający prawie 200 lat okres ludowego zielarstwa i ziołolecznictwa. Miejscowość stała się ośrodkiem działalności tzw. laborantów, których leki i kuracje były znane daleko poza granicamiŚląska, kres ich działalności przypadł na XIX w., gdy wydane zostały zakazy administracyjne i konkurencja farmakologii chemicznej. Po wybudowaniu kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce (poświęconej 10 sierpnia 1681 roku przezcysterskiego opataBernarda Rosę), Karpacz znalazł się na szlaku tzw. turystyki pielgrzymkowej. Od XVII w. rozwijało się tkactwo i związana z nim hodowla owiec, powstały liczne szałasy i budy pasterskie m.in. Wilcza Poręba i Karpacz Górny, w następnym stuleciu hodowla upadła ze względu na niedobór paszy i trudne warunki bytowe. W 1772 roku założono szkołę ewangelicką. Poświęcony 28 lipca 1844 r. drewniany kościółek ewangelicki, sprowadzony znorweskiego miasteczkaVang przez królaPrusFryderyka Wilhelma IV, stał się atrakcją turystyczną Karpacza – znaną obecnie jakoŚwiątynia Wang. W związku z napływem turystów w II połowie XIX wieku nastąpił rozwój osady: powstały hotele, zajazdy i gospody. W górnej części miasta (ówcześnieBrückenberg) w 1914 r. znajdowało się 12 hoteli i 54 pensjonaty, dysponujące łącznie około tysiącem miejsc noclegowych[12].
18 października 1908 lekarz Ernst Brucauff założył w Karpaczu Ochotniczą Kolumnę Sanitarną Niemieckiego Czerwonego Krzyża (niem.Freiwillige Sanitätskolonne Krummhübel des DRK) - pierwsze pogotowie górskie na obecnym terytorium Polski. Posiadało ono sekcje narciarską, wysokogórską, sanitarną, transportową i grabarską[13][14].
W 1945 r. miejscowość została wcielona do Polski. Przez kilka pierwszych tygodni używano nazwySzterlingowo, dla uczczenia dowódcy patrolu wojskowego, który jako pierwszy zdobył szczyt Śnieżki[15]. Używano również nazwyKrzywa Góra (m.in. dla stacji kolejowej). Z kolei na początku 1946 r.Komisja Ustalania Nazw Miejscowości przyjęła nazwęDrogosławice, która wywołała protesty miejscowych mieszkańców[16]. Ostatecznie Komisja zmieniła zdanie i w maju 1946 r. przyjęto obowiązującą do dziś nazwęKarpacz[17] (nazwa ta pojawiła się już pod koniec 1945 r., czasem jakoKarbacz). Pozostałą niemiecką ludność wysiedlono do Niemiec.
W 1954 r. utworzono osiedle Karpacz[18]. W 1960 r. z obszaru osiedla Karpacz ustanowiono miasto Karpacz[19].
W 2012 zakończono realizację tunelu pod stokiem „Kolorowa”, który umożliwił wyprowadzenie ruchu samochodowego z głównego ciągu komunikacyjnego miasta i przekształcenie go w deptak. Wykonany w technice odkrywkowej tunel o stalowej konstrukcji nośnej znajduje się na wysokości 637,75 m n.p.m., składa się z 854 segmentów, połączonych za pomocą 18 000 śrub i posiada wymiary: długość – 100 metrów, szerokość – 11 metrów, wysokość w najwyższym punkcie – 5,8 metra[20]. Przez tunel przeprowadzono jezdnię o 2 pasach ruchu o szerokości 3,5 m każdy; nie posiada on natomiast chodników dla pieszych. Koszt budowy trasy wyniósł 22 218 337,71 zł, natomiast zakończona rok wcześniej przebudowa ul. Parkowej (dojazdu do tunelu) – 8 mln zł[21], a jej wykonawcą była firmaSkanska. Tunel został otwarty 18 grudnia 2012. Wraz z otwarciem obwodnicy ulica Konstytucji 3 Maja stała się ulicą jednokierunkową, na której ruch odbywa się według zasad właściwych dla strefy zamieszkania.
29 października 2012 r. dotychczasowa przychodnia zdrowia została zamknięta, a w jej miejscu rozpoczęto budowę nowej, której uroczyste otwarcie nastąpiło 22.10.2014, a oddanie do użytku pięć dni później.W roku 2013 nastąpiło połączenie miejscowej szkoły podstawowej i gimnazjum w zespół szkół. Zawarto również na 30 lat umowę na dzierżawę stadionu miejskiego, w której dzierżawca zobowiązał się do budowy w jego miejscu Górskiego Wysokościowego Centrum Piłkarskiego – zadaszonego, pełnowymiarowego boiska ze sztuczną trawą, hotelu oraz podziemnego parkingu na 160 pojazdów[22]. Ponieważ dzierżawca nie wywiązywał się z umowy, stadion wrócił w posiadanie miasta, które zamierza zmodernizować go dla potrzeb lekkiej atletyki.
Aktualnie planowana jest przebudowa deptaka przy ul. Konstytucji 3 Maja (podgrzewany granitowy chodnik, nowoczesne latarnie, oryginalne elementy małej architektury)[23].
W latach 2009–2012 gmina pozyskała fundusze unijne w wysokości 3794,27 zł na jednego mieszkańca.
W wojewódzkim rejestrze zabytków na liście zabytków wpisane są obiekty[24]:
Transport publiczny do Karpacza oferująprzewoźnicy drogowi:PKS „Tour” Jelenia Góra (linie regionalne)[26],Flixbus (linie międzymiastowe)[27], KarpaczBus (linie międzynarodowe)[28].
Osobny artykuł:Karpacz (stacja kolejowa).Jednotorowa linia kolejowa zMysłakowic do Karpacza została otwarta 29 czerwca 1895 roku[29]. Otwarcie tego 6,9 km odcinka doprowadziło do zwiększenia ruchu turystycznego na przełomie XIX i XX wieku[30]. W 1925 roku zakończono budowę obecnego dworca kolejowego. 19 czerwca 1934 zakończono elektryfikację tej linii napięciem przemiennym 15kV o częstotliwości 16⅔Hz. Sieć trakcyjna została zlikwidowana zaraz po zakończeniu II wojny światowej. Połączenia pasażerskie były realizowane do 2 kwietnia 2000 roku, kiedy odjechał z Karpacza ostatni regularny pociąg osobowy[31]. Całkowite zawieszenie ruchu kolejowego na całej trasie nastąpiło zarządzeniem z dnia 23 listopada 2000 roku[29]. W 2008 roku dworzec kolejowy przejął zarząd miasta, który przystąpił do remontu zabytku. Od czerwca 2012 w budynku działa Muzeum Zabawek[32]. W sezonie letnim uruchomiane były przejazdy ręcznymi drezynami kolejowymi[33]. Tor drezyny znajduje się przy dworcu kolejowym w Karpaczu[34].
Regularne połączenia pasażerskie z Jeleniej Góry do Karpacza obsługiwane przezkoleje dolnośląskie powróciły 15 czerwca 2025 roku[35]. Dzień wcześniej na trasie Jelenia-Góra - Karpacz kursował pociąg retro prowadzony lokomotywą SP42-001 - tą samą, która w 2000 roku prowadziła ostatni pociąg pasażerski przed zawieszeniem linii[36].
Komunikację miejską na terenie miasta realizuje firma KarpaczBus. Trasalinii rozpoczyna się na Skalnym Osiedlu naprzystanku zlokalizowanym przy skrzyżowaniu ulic Skalnej i Granitowej. Kolejnym przystankiem jestskrzyżowanie ulic Skalnej i Kościuszki. Następnym jest Orlik przyulicy Skalnej. Kolejnymi są Hotel Relaks przy ulicy Skalnej, Hotel Artus przy ulicy Wilczej, Hotel Green Mountins przy ulicy Sarniej, Hotel Mercure przy ulicy Obrońców Pokoju, Bachus przy ulicy Parkowej, Ośrodek Zdrowia orazRondoBiały Jar. W ciągu dnia są cztery kursy podczas których na trasie do Hotelu Pegaz wjeżdża się na przystanek przy Morskim Oku, pozostałymi kursami wjeżdża się na przystanek przy wyciągu naKopę. Kolejnym przystankiem jest Kościół Wang. Trasa kończy się napętli autobusowej. Droga powrotna jest taka sama (na pięciu kursach wjeżdża się na przystanek przy Morskim Oku, również na pięciu kursach wjeżdża się na przystanki przy ulicy Wilczej i Sarniej). W ciągu dnia odbywa się 11 kursów w każdą stronę.
W latach powojennych uruchomiono w Karpaczu (wys. 700 m n.p.m.,50°46′N 15°45′E/50,766667 15,750000) klimatologicznastację meteorologiczną. Jej poprzedniczka, na wys. 605 m n.p.m., istniała i prowadziła pomiary meteo już w 1891 r. Średnie roczne ciśnienie atmosferyczne, w latach 1954–1965, wyniosło 932,6 hPa. Nieco wyższe wartości odnotowywano zazwyczaj w cieplejszej połowie roku, od maja do października – średnie ciśnienie miesięczne wahało się w przedziale od 933,7 hPa (maj i lipiec) do 935,2 hPa (wrzesień). Ze względu na usytuowanie stacji meteo na pn.-wsch.stoku i przewagę wiatrów NW notuje się bardzo wysoką frekwencję cisz (58,8%). W Karpaczu prawie 28% wszystkich wiatrów towarzyszy zjawiskomfenowym. Średnio, przez 11 dni w roku (zazwyczaj jesienią i zimą) w Karpaczu występują silne wiatry o prędkości przekraczającej 15 m/s.[37]
Średnia temperatura roczna w latach 1931–1970 wyniosła +5,9 °C. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń ze średnią dobową wynoszącą –5,4 °C. W Karpaczu najcieplejsze bywają lipiec i sierpień ze średnimi temperaturami wynoszącymi odpowiednio: +14,9 °C i +14,3 °C. Rocznie notuje się tu zazwyczaj 93 dni ze średnią temperaturą dobową poniżej 0 °C (początek 7 XII, koniec 11 III), 195 dni ze średnią temperaturą powyżej +5 °C (od 13 IV do 26 X) i 132 dni z temperaturą dobową przekraczającą +10 °C. W środku lipca (od 12 do 24) – średnio przez 13 dni – średnia dobowa przekraczała w cieniu +15 °C[38].
Na terenie miasta działalność prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Karpacz zaliczany jest do znanych ośrodków turystycznych w Karkonoszach. Prócz popularnych tu możliwości zimowej turystyki sportowej, oferuje bogaty wachlarz turystyki górskiej, krajobrazowej. Posiada zasobną bazę noclegową (ok. 11 tys. miejsc noclegowych) i restauracyjno-wyżywieniową[40].
Wielką atrakcją Karpacza są pobliskieKarkonosze z najwyższym szczytemSudetów – Śnieżką.
Znajduje się tu równieżMuzeum Sportu i Turystyki.
Od września 2003 organizowany jest międzynarodowymarszobieg „Lawina” na trasie Śnieżka – schronisko Samotnia.
Od 2012 w Karpaczu odbywa się Festiwal Smaków Liczyrzepy[41].
Główny Szlak Sudecki:Świeradów-Zdrój – … –Przełęcz Karkonoska (Schronisko PTTK „Odrodzenie”) –Równia pod Śnieżką –Przełęcz pod Śnieżką (Schronisko „Dom Śląski”) –Schronisko PTTK „Nad Łomniczką” –Karpacz –Płóczki – stokiGrabowca –Głębock – … –Prudnik
Przełęcz Okraj (schronisko PTTK) –Wilcza Poręba –Karpacz – Przełęcz Karkonoska[42]
„Śląska Droga”:Karpacz – górna stacja wyciągu krzesełkowego naKopę – Przełęcz pod Śnieżką (Schronisko „Dom Śląski”)
Karpacz –Schronisko PTTK „Strzecha Akademicka” – dojście do Śląskiej Drogi
Karpacz –Karpacz Górny (Świątynia Wang) –Schronisko PTTK „Samotnia” – Schronisko PTTK „Strzecha Akademicka” – Przełęcz pod Śnieżką (Schronisko „Dom Śląski”) – trawersŚnieżki –Czarny Grzbiet –Czoło – Przełęcz OkrajZamek Chojnik (Jelenia Góra-Sobieszów) –Złoty Widok –Borowice – Karpacz Górny (Świątynia Wang) – Płóczki –Karpacz –Krzaczyna –KowaryKarpacz Górny (Świątynia Wang) –Kaplica św. Anny na Grabowcu –Sosnówka
W Karpaczu i jego pobliżu znajduje się kilkanaście ośrodków narciarskich, spośród których największymi są:
Ponadto istnieje wiele wyciągów położonych m.in. w dzielnicachWilcza Poręba,Płóczki,Skalne Osiedle oraz w Karpaczu Górnym. Są to[43]:
W Karpaczu istnieją również skocznie narciarskie:
Karpacz ma statusgminy miejskiej. Organem uchwałodawczym jest Rada Miejska Karpacza, składająca się z 15 radnych[46]. Organem wykonawczym samorządu jest Burmistrz Karpacza.
Burmistrzowie Karpacza:
Stan z lipca 2016[55].
 | Zobacz kolekcję cytatówo Karpaczu w Wikicytatach |
