 | |
| książę Geldrii | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec | |
| Matka | Katarzyna Burbon |
| Żona | Elżbieta z Brunszwiku |
Karol z Egmond (ur. 9/10 listopada1467 wGrave, zm.30 czerwca1538 wArnhem) – książęGeldrii i hrabiaZutphen od 1492 r. Jeden z najważniejszych książątniderlandzkich swoich czasów, główny oponentHabsburgów na tym terenie, z którymi toczył liczne wojny.
Karol był synemksięcia GeldriiAdolfa z Egmond oraz Katarzyny (zmarłej w 1469 r.), córki księciaBurbonii iOwerniiKarola I. W okresie jego dzieciństwa jego ojciec toczył walki z dziademArnoldem z Egmond o władzę w Burgundii. Ich efektem było uwięzienie Adolfa przezksięcia BurgundiiKarola Zuchwałego oraz zastawienie księstwa Geldrii przez Arnolda na rzecz władcy Burgundii i faktyczna utrata kontroli nad księstwem. W 1473 r. zmarł Arnold, a w 1477 r. Karol Zuchwały. Ojciec Karola odzyskał wolność, ale zginął kilka miesięcy po odzyskaniu wolności nie odzyskawszy geldryjskiego dziedzictwa.
Od uwięzienia ojca mały Karol wraz z siostrą Filipą był wychowywany wGandawie, na dworze Karola Zuchwałego, a następnie jego córkiMarii Burgundzkiej oraz jej mężaMaksymiliana Habsburga. Z czasem Karol musiał uczestniczyć w wyprawach wojennych Maksymiliana przeciwko Francji podczas wojny o dziedzictwo po Karolu Zuchwałym. W ich trakcie, w lipcu 1487 r. Karol został podBéthune wzięty do francuskiej niewoli, w której pozostał aż do 1492 r. Wówczas wykupiły go z niewolistanyGeldrii, które pragnęły powołać go na księcia jako dziedzica swego ojca i dziada, oraz wyzwolić się spod dominacjiHabsburgów.
W ciągu roku Karol sprzymierzony z Francją zdołał odzyskać Geldrię, jednak musiał toczyć nieustające walki z Habsburgami. Już w 1494 r. rada elektorówRzeszy uznała Karola za uzurpatora. Jednak ten, wspierany przez Francję, opierał się habsburskim próbom przejęcia Geldrii. Opieka francuska skończyła się w 1498 r. wraz z zawarciem traktatu pokojowego pomiędzy synem Maksymiliana HabsburgaFilipem I Pięknym i nowym królem FrancjiLudwikiem XII. Przez kilka lat trwało zawarte w 1499 r. zawieszenie broni między Karolem i Habsburgami, ale w 1503 r. Habsburgowie pewni zwycięstwa zaatakowali znacznymi siłami Geldrię. Z czterech prowincji Geldrii jedynie hrabstwoZutphen zdołało się obronić, pozostałe trzy (Nijmegen,Arnhem iRoermond) znalazły się w mocy Filipa Pięknego. Karol został sprowadzony doAntwerpii.
Wkrótce potem Karol zdołał jednak uciec do Geldrii i ponownie nawiązać kontakty z Francją, która zagrożona przez Habsburgów ponownie zaczęła szukać sojuszników. W 1506 r. wojna zaczęła się na nowo i Karol zaczął odnosić sukcesy – nie tylko w Geldrii, ale zaczął ekspansję w opanowanych przez Habsburgów księstwieBrabancji i hrabstwieHolandii. Kolejna zmiana sytuacji politycznej nastąpiła w 1508 r. wraz z zawarciemLigi z Cambrai, która zjednoczyła nie tylko Francję i Habsburgów, ale także innych europejskich władców. Namiestniczka Niderlandów, córka Maksymiliana i siostra Filipa PięknegoMałgorzata Habsburg postanowiła wykorzystać sytuację, aby przejąć Geldrię od pozbawionego sojusznika Karola. Ten jednak przeciwstawił się zbrojnie i nie tylko oparł się Małgorzacie, ale także odzyskał część utraconych w 1503 r. terenów. Na dodatek Liga z Cambrai rozpadła się już w 1509 r. i Ludwik XII ponownie sprzymierzył się z Karolem.
W 1514 r. Karol zdołał odzyskać prowincję Arnhem, jego zwierzchnictwo uznałofryzyjskieGroningen. W 1515 r. Karol wyruszył z sześciotysięcznym wojskiem wesprzeć nowego króla francuskiegoFranciszka I podczas jego wyprawy do Italii. Nie wziął osobiście udziału w walkach (powrócił do kraju, pozostawiając wojsko Franciszkowi), ale spożytkował ten czas na poszukiwanie nowych sojuszników, którzy mogliby pomóc mu w utrzymaniu panowania w Geldrii; werbował przy tym wielu najemników o złej sławie. Wojna w Geldrii rozgorzała na nowo w 1516 r.
W 1525 r. król Franciszek został wzięty do niewoli przez Habsburgów wbitwie pod Pawią. Został zwolniony z niej w 1526 r. za cenę podpisania pokoju. Dla Karola zdarzenia te oznaczały ogromny problem – jego oddziały zostały pobite wraz z wojskami Franciszka oraz stracił wsparcie króla francuskiego. 3 października 1528 r. zawarł wGorinchem układ zcesarzemKarolem V Habsburgiem, w którym uznał się za habsburskiego lennika, wyrzekł się sojuszu z Francją oraz zgodził się na ustanowienie sukcesji w Geldrii na rzeczksiążąt Kleve w przypadku braku potomków.
W 1534 r. Karol ponownie podjął próbę przeciwstawienia się Habsburgom i zawarł tajny układ z królem Franciszkiem, w którym uznał się jego lennikiem. Bez skutku próbował opanowaćGroningen. Ujawniony w 1537 r. plan, aby uznać Franciszka za następcę 70-letniego już i wciąż bezdzietnego Karola, został przez wyczerpane nieustannymi wojnami stany geldryjskie odrzucony. Karol został zmuszony do uznania za swego następcęWilhelma, syna i dziedzicaksięcia Kleve, Jülich, Bergu i hrabiego MarkJana. Już w styczniu 1538 r. Wilhelm miał przejąć faktyczne rządy. Franciszek chciał nagrodzić swego dawnego sojusznikaksięstwem Burbonii, ale już wkrótce Karol zmarł; został pochowany wkościele św. Euzebiusza wArnhem. Następca Karola, Wilhelm, już po kilku latach został zmuszony do odstąpienia Geldrii Habsburgom.
Żoną Karola była Elżbieta (ur. 1494, zm. 1572), córkaksięcia Brunszwiku na CelleHenryka II Średniego. Nie doczekali się potomstwa, Karol miał jedynie nieślubne dzieci.
| Dynastia Wassenberg |
|
|---|---|
| Dynastia Jülich-Hengebach | |
| Dynastia Egmond | |
| Walezjusze, linia burgundzka |
|
| Habsburgowie |
|
| Dynastia Egmond |
|
| Dynastia kliwijska |
|
| Habsburgowie |
