Karmaci – jeden z prądówismailizmu, uznającyIsmaila Ibn Dżafara za siódmego i ostatniegoimamaszyickiego. Nazwa wzięła się prawdopodobnie odaramejskiego słowakarmat, znaczącego ‘tajemny nauczyciel’. Ruch zaczął działać w południowym Iraku, gdzie aramejski był nadal w powszechnym użyciu[1]. Karmaci określani są czasem jako 'bolszewicy islamu', ponieważ głosili równość wszystkich stanów i kast, czym zdobyli szerokie poparcie wśród najbiedniejszej części społeczeństwa[2].
Ruch karmatów zapoczątkowałAbd Allah Ibn Majmun al-Kaddah, syn okulisty (arab. ‘kaddah’) zChuzestanu, wtajemniczony przez ojca w wiedzę ezoteryczną. Do realizacji swoich celów politycznych imam Abd Allah zorganizował rozległą sieć konspiracyjną. ZdaniemJózefa Bielawskiego karmatyzm starał się zadowolić każdą grupę opozycyjną w kalifacie: „dla szyitów był to spisek szyicki przeciw sunnitom, dla charydżytów przyjmował zabarwienie demokracji społecznej, dla perskich nacjonalistów był to spisek antyarabski, dla wolnomyślicieli – obietnica zupełnego liberalizmu”[3]. Wśród adeptów podważano wiarę w islam sunnicki na rzecz ślepego posłuszeństwa wobec imama, podczas gdy sam imam był sceptykiem w sprawach religii[4].
Idee karmatów usiłował jako pierwszy wcielić w życie chłop irackiHamdan, zwany Karmatem[1], uczeń imama Abd Allada Ibn Majmuna. Około890 Hamdan Karmat zbudował dla przywódców sekty siedzibę, zwanąDar al-Hidżra, kołoAl-Kufy. W900 Zikrawajh ad-Dindani, jeden z przywódców ruchu, podburzył przeciwwładzom w Bagdadzie szczep arabski Ulajs, koczujący na Pustyni Syryjskiej. Celem ruchu karmatów było obalenie kalifatu abbasydzkiego. Jeden z synów Zikrawajha, Al-Husajn o przydomku Sahib al-Chal (arab. ‘człowiek z pieprzykiem’) albo Sahib asz-Szama (arab. ‘człowiek ze znamieniem’), nadał sobie imię Ahmad oraz tytułyAl-Mahdi i amir al-muminin (arab. ‘książę wiernych’), sugerujące wyraźnie, że zamierza przejąć władzę po obaleniu kalifatu Abbasydów.
Ruch karmatów objął swoją działalnością wywrotową południe Iraku, Syrię, Półwysep Arabski, a nawet część Iranu i Azji Środkowej. Tu jednak stanęła im w sposób zdecydowany na drodze dynastia Samanidów. Po śmierci kalifaAl-Mutadida (892–902) władzę objął jego syn,Al-Muktafi (902–908). W bitwie podHamą w903 wojska rządowe rozbiły oddziały dowodzone przez samego „Człowieka ze znamieniem” – pseudo-Mahdiego – i wzięły go do niewoli. Stracono go wraz z przeszło 300 innymi jeńcami w Bagdadzie, kalecząc uprzednio haniebnie, a jego ciało wystawiono na widok publiczny przy jednej z bram miejskich[5].
Ruch karmatów odrodził się z odłamu, który założył niejakiAbu Said al-Dżannabi, z Dżannaba w prowincji Faris, misjonarz karmacki w południowym Iranie, a od około900 przywódca aktywnie działający na terenie Półwyspu Arabskiego oraz na południu Iraku. Ten odłam karmatów założył swą bazę wAl-Bahrajnie, wyspie na wodach Zatoki Perskiej. Po jego zabójstwie najbardziej wpływową postacią w ruchu stał się jeden z jego licznych synów,Abu Tahir Sulajman al-Dżannabi – postrachsunnitów irackich. Najbardziej zuchwałymi aktami z jego strony byłanapaść na pielgrzymów wracających zMekki w924 i uprowadzenie emirahamdanidzkiego Abu al-Hajdży Abd Allaha Ibn Hamdana (zwolniono go później po wydaniu karmatom spornych terytoriów)[1], zuchwałe natarcie na Bagdad w928 znad rzeki Zab, około 15 km od stolicy kalifatu, które udało się odeprzeć armii pod wodząMunisa al-Muzaffara[1], oraz najazd naMekkę w930, ze zbezczeszczeniemharamu mekkańskiego, wymordowaniem ponad 1700 pielgrzymów, złupieniem Al-Kaby i słynnego czarnego kamienia. Nawet imam fatymidzki,Ubajd Allah al-Mahdi, potępił ten ostatni wyczyn Abu Tahira[1]. Odtąd współpraca karmatów z Fatymidami ustała.
W930 roku karmaci zBahrajnu zdobyliMekkę i wywieźliCzarny Kamień (zwrócili go dopiero w950 lub951).
Zaniknęli prawdopodobnie pod koniecXI wieku.
Działalność karmatów wyprzedziła nieznacznie pojawienie się innej sekty ismailickiej, jeszcze bardziej od niej aktywnej, Ubajdytów, zwanych równieżFatymidami[1]. Oni również mieli swojegomahdiego[1], a w 928–929 przyjęli tytuł kalifacki.
 | Zobacz kolekcję cytatówo karmatach w Wikicytatach |
