 Kara Mustafa jako wielki wezyr (1696) | |||
| Data i miejsce urodzenia | 1620 lub 1634/1635 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 25 grudnia 1683 | ||
| Wielki wezyrImperium Osmańskiego | |||
| Okres | od 1676 | ||
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| |||
| |||
Kara Mustafa (tur.Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, ur.1620 lub1634/1635 wMerzifon, zm.25 grudnia1683 wBelgradzie) –wielki wezyrImperium Osmańskiego, protegowanysułtanaMehmeda IV, uczestniczył w kilku zwycięskich wyprawach wojsk tureckich, przyczynił się do ekspansji tureckiej w kierunkuEuropy Środkowo-Wschodniej[1].
Kara Mustafa był synem oficeraspahisów. Jego wychowaniem i wykształceniem zajął się znajomy ojca, przyszły wielki wezyrMehmed Köprülü, który z czasem zaczął powierzać mu stanowiska w swojej własnej administracji. Kiedy 1656 Köprülü został wielkim wezyrem, mianował Kara Mustafę na stanowisko posłańca pośredniczącego w korespondencji między sułtanem Mehmedem IV a wielkim wezyrem. W 1660 został wysłany jakobejlerbej doSylistrii (obecnie wBułgarii), z zadaniem uspokojenia niedawno spacyfikowanego regionu i utrzymania u władzy osób wyznaczonych przezWysoką Portę. W 1661 zmarł wielki wezyr Mehmed Köprülü, którego zastąpił na tym stanowisku jego synAhmed Köprülü, przyjaciel Kara Mustafy. W 1662 zostałkapudanem paszą (admirałem) floty tureckiej i zastępcąkajmakama (kajmakam zastępował wielkiego wezyra w czasie jego nieobecności wKonstantynopolu). Dzięki tym stanowiskom Kara Mustafa odpowiadał za prowadzenie bieżącej administracji i za zaopatrzenie osmańskich wojsk naKrecie, gdzie trwałooblężenie bronionej przez WenecjanKandii. Jednocześnie, zastępując Ahmeda Köprülü w stolicy, nawiązał kontakty z europejskimi dyplomatami przy Wysokiej Porcie, co miało wpływ na jego dalszą karierę[2].
Kara Mustafa służył sułtanowi jako generał wojsk wwojnie przeciwkoPolsce w roku 1672, negocjowałpokój wBuczaczu po zdobyciuPodola. W 1676 został wielkim wezyrem, zastępując na tym stanowisku zmarłego Ahmeda Köprülü. Po nieudanejwojnie zRosją, Turcy przyjęli w 1681pokój wBakczysaraju. W roku 1683 Kara Mustafa rozpoczął kampanię austriacką, popierając antyhabsburskiepowstanie Thökölyego[1]. Zebrał armię 140–300 tysięcy żołnierzy i oblegałWiedeń, broniony przez 18 tysięcy ludzi (13 tysięcy żołnierzy i 5 tysięcy członków straży miejskiej). Jednak 12 września 1683 wojska koalicji antytureckiej pod wodzą królaJana III Sobieskiego odniosły zwycięstwo wbitwie pod Wiedniem, w której główną rolę odegrał potężny atak polskiejhusarii na flankę sił tureckich.
Klęska wielkiego wezyra pod Wiedniem ipod Parkanami ostatecznie pogrzebała szanse Imperium Osmańskiego na podbój Europy Środkowo-Wschodniej i jego karierę. Kara Mustafa cofnął się do Belgradu w celu zorganizowania nowej armii i wyjaśnienia sułtanowi Mehmedowi IV okoliczności klęski. Sułtan opuścił Belgrad przed przybyciem Mustafy, co przypieczętowało los wielkiego wezyra. 25 grudnia 1683 z rozkazu Mehmeda IV Kara Mustafa został uduszony jedwabną cięciwą łuku[3].
WSkarbcu Katedralnym naWawelu wKrakowie znajduje sięstrzemię wielkiego wezyra Kara Mustafy, ofiarowane przez króla Jana III Sobieskiego na pamiątkę zwycięstwa pod Wiedniem[4].
Według tradycji szablę zdobytą pod Wiedniem Jan III Sobieski złożył wLoreto w r. 1687 jako wotum za zwycięstwo nad Turkami. Pozbawiona kosztownej oprawy głownia podarowana została w r. 1798 generałowiJanowi Henrykowi Dąbrowskiemu przez konsula Rzymu Liboria Angelucciego. DowódcaLegionów Polskich przesłał jąTadeuszowi Kościuszce, który podarował ją w r. 1817Annie Jadwidze z Zamoyskich Sapieżynie z przeznaczeniem dla jej synaLeona Sapiehy. Do r. 1939 eksponowana była nazamku w Krasiczynie, później przechowywana wpałacu biskupim w Krakowie, od 23 kwietnia 1954 jako depozyt wZamku Królewskim na Wawelu, 22 lipca 1998 podarowana przezMichała Sapiehę.
Głownia zakrzywiona, jednosieczna, o przekroju klinowym, z płaskim trzpieniem do montowania rękojeści. Złamana i połączona na zakładkę nitami. Wzdłuż tylca trzy szpary (jedna wypełniona kulkami ołowianymi), w których pierwotnie osadzone były zapewne perły. Między szparami nabijane złotem napisy (fragmenty Koranu) w owalnych medalionach, kończysty medalion z napisem przy nasadzie. Napis na tylcu: Po oswobodzeniu Wiednia Przez Jana III Boga Rodzicy w LORECIE Poświęcony R.P. MDCLXXXVII. W połowie długości z obu stron rytowane ornamenty roślinno-geometryczne[5].
