Kapetyngowie – przyjęta w historiografii nazwa francuskiego rodu królewskiego panującego weFrancji od 987 roku do 1848, z krótką przerwą w okresie rewolucji francuskiej i I Cesarstwa. Ponadto linie boczne królów francuskich zasiadały na tronach wielu krajów europejskich, a także Brazylii. Współcześnie panującymi członkami rodu są król HiszpaniiFilip VI orazWilhelm, wielki książę Luksemburga.
Obecnie głową rodu jestLudwik Alfons Burbon (Luis Alfonso de Borbón) (ur. 1974), prawnuk króla HiszpaniiAlfonsa XIII. Oficjalna nazwa rodu nigdy nie brzmiała „Kapetyngowie”, mimo iż jest ogólnie przyjęta w historiografii ogólnoświatowej. Oficjalna nazwa brzmiała w przeszłościmaison de France (dom francuski). Nazwa Kapetyngowie została zaś utworzona od protoplasty roduHugona Kapeta. Historyk niemieckiKarl Ferdinand Werner jest zdania, że Kapetyngowie stanowią najstarszą na świecie dynastię panującą, w której sukcesja przechodzi na męskiego potomka[1].
Dynastia ta została zapoczątkowana przezHugona Kapeta, synaHugona Wielkiego i prawnukaRoberta Mocnego protoplasty roduRobertynów. Kapetyngowie są bezpośrednią w linii męskiej kontynuacją Robertynów, jednak przyjęło się uważać, że w momencie elekcji na króla Francji (987) Hugo Kapeta, zapoczątkował on nowy ród.
Hugo Kapet i Robertynowie byli jednymi z największych feudałówkrólestwa zachodniofrankijskiego. Po bezpotomnej śmierci ostatniego władcy karolińskiegoLudwika V zgromadzenie notabli świeckich i duchownych wybrało go na króla. Został on wyświęcony na króla 3 lipca 987. W ten sposób Hugo rozpoczął panowanie nowej dynastii.
Przez pierwsze dwa wieki władza królów kapetyńskich ograniczała się do obszaru domeny, obejmującej zasadniczo okolice Paryża i Orleanu, a także kilka hrabstw, opactw i biskupstw rozrzuconych po terenie północnej Francji. Mimo to Francja Kapetyngów posiadała stosunkowo dobre warunki do rozwoju. Główne siły bowiem, które mogłyby zagrozić Kapetyngom, były od nich stosunkowo daleko. Prężnie rozwijające sięŚwięte Cesarstwo Rzymskie mogło tylko sporadycznie sięgać wpływami aż tak daleko na zachód. Także najazdywikingów docierały przeważnie tylko do północnych rejonów nadmorskichFrancji.
Dynastia Kapetyngów była w XI wieku już dość poważana, o czym świadczy chociażby mariażHenryka I z księżniczkąkijowskąAnną, córką jednego z największych ówcześnie władców EuropyJarosława Mądrego.
Szansa na znaczne powiększenie domeny królewskiej nadeszła wraz z zaślubinamiLudwika VII z dziedziczką księstw Akwitanii i GaskoniiEleonorą Akwitańską (1137). Jednak w wyniku, nie do końca jasnego, rozwiązłego zachowania się królowej w czasiekrucjaty, Ludwik zdecydował się na rozwód. Po rozstaniu z mężem poślubiła onaHenryka II Plantageneta, księcia Andegawenii, który wkrótce odziedziczył również królestwo Anglii i Normandię (1154), co wraz z dobrami jego żony stworzyły kompleks dóbr ciągnący się od Pirenejów do granic Szkocji. Na zachodzie Francji powstał więc pas terytorium potencjalnie wrogiego. Stanowiło to śmiertelne niebezpieczeństwo dla Kapetyngów, gdyż stosunki francusko-angielskie od jakiegoś czasu były coraz bardziej napięte. Niebezpieczeństwo to uśmierzyć udało się dopiero synowi LudwikaFilipowi II.
W 1205 r. król francuskiFilip II August odebrał Anglikom Andegawenię. Odtąd kolejnedynastie andegaweńskie to boczne linie francuskich dynastii panujących. W 1246 r. Andegawenię nadał królLudwik IX Święty swemu najmłodszemu bratuKarolowi I Andegaweńskiemu jakoapanaż. W tym samym roku przejąłProwansję jako mąż dziedziczki tej ziemie Beatrycze. Karol II oddał w 1290 r. Andegawenię królom Francji. Jego potomkowie podzieli się na gałęzie.
Kapetyngowie w XIII wieku zasłynęli także zaangażowaniem w walkę przeciwko herezjom szerzącym się na terenie Francji. Głośnym echem odbił się udział w krucjatach przeciwkoalbigensom na terenieLangwedocji. Udziałem w wojnach z albigensami i zdobyciem całej Langwedocji dla Francji zasłynąłLudwik VIII Lew.
Słynnym przedstawicielem rodu był takżeLudwik IX Święty, ostatni władca europejski czynnie angażujący się w ideę krucjat. W 1270 zakończył życie podczas nieudanej wyprawy krzyżowej doTunisu.
Za czasów panowania Kapetyngów postępował proces wzmacniania władzy królewskiej i scalania ziem francuskich, przeprowadzano także reformy administracyjne i ustrojowe (między innymi w roku 1302 utworzonoStany Generalne). Za sprawąFilipa IV Pięknego ostatnich z dynastii Kapetyngów określa siękrólami przeklętymi, stało się tak, ponieważ Filip IV Piękny uwięził papieżaBonifacego VIII i rozkazał spalić na stosie wielkiego mistrzazakonu templariuszy –Jakuba de Molay, który rzucił na Filipa i jego potomstwo klątwę, należy dodać, iż wszyscy czterej synowie władcy zmarli nie pozostawiając po sobie żyjących męskich potomków. Mieli oni kilka córek, które zgodnie z nowym prawem nie mogły dziedziczyć tronu[potrzebny przypis].
ŚmierćKarola IV Pięknego spowodowała koniec rządów głównej linii Kapetyngów we Francji, które trwały ponad 300 lat. Wywołała także najdłuższą w historii wojnę o sukcesję, gdyż rozpoczęta w 1337wojna stuletnia międzyAnglią i Francją była swoistą wojną o schedę po Kapetyngach.
Adnotacje:
=Królowie Francji po imieniu data wstąpienia na tron
=Królowie Anglii
- Hugo Kapet (940–996),król Franków 987–996
- Robert II Pobożny (972–1031),król Franków 996–1031,książę Burgundii 1004–1016
- Henryk I (1008–1030),król Franków 1031–1060, książę Burgundii 1016–1032
- Filip I (1052–1108),król Franków 1060–1108
- Ludwik VI Gruby (1081–1137),król Franków 1108–1137
- Ludwik VII Młody (1120–1180),król Franków 1137–1180
- Filip II August (1165–1223),król Franków/Francji 1180–1223
- Ludwik VIII Lew (1187–1226),król Francji 1223–1226
- Ludwik IX Święty (1214–1270),król Francji 1226–1270
- Filip III Śmiały (1245–1285),król Francji 1270–1285
linia Bourbon (1268–obecnie) – od:Robert z Clermont;książęta Burbonii 1327–1521 (od:Ludwik Burbon)- linia Bourbon-Montpensier (I) (1443–1527) – od:Ludwik I de Burbon-Montpensier;książę Burbonii 1505–1527 (Karol III de Burbon-Montpensier)
- linia Bourbon-La Marche (1356–obecnie) – od:Jakub I de Burbon-La Marche
- linia Bourbon-Vendôme (1393–obecnie) – od:Ludwik I de Burbon-Vendôme; książęta Vendôme 1514–1607 (od:Karol IV de Burbon-Vendôme),królowie Francji 1589–1792, 1814–1815, 1815–1830 (od:Henryk IV Burbon);książęta Orleanu 1607–1611, 1626–1660;książęta Montpensier 1627–1693 (Anna Maria Ludwika d’Orléans)
- linia Bourbon-Montpensier (II) (1477–1608) – od:Ludwik I de Burbon-La Roche;książęta Montpensier 1522/1539–1627 (od:Ludwika de Burbon-Montpensier)
- linia Bourbon-Condé (1557–1830) – od:Ludwik I Burbon-Condé –książęta Condé 1546–1830
- linia Bourbon-Espagne (1700–obecnie) – od:Filip V Hiszpański;królowie Hiszpanii 1700–1808, 1813–1868, 1874–1931, 1975–obecnie;królowie Neapolu 1700–1713, 1735–1806, 1815–1816 ikrólowie Sycylii 1700–1713, 1735–1816 orazkrólowie Obojga Sycylii 1816–1861;książęta Parmy 1731–1735, 1748–1802, 1847–1859,książęta Luksemburga 1700–1713
- linia Bourbon-Orléans (1661–obecnie) – od:Filip I Burbon-Orleański –książęta Orleanu 1661–1926,książęta Montpensier 1693–1793;król Francji 1830–1848 (Ludwik Filip I)
linia Artois (1237–1472) – od:Robert I d’Artois
linia Anjou (1247–1414) – od:Karol I Andegaweński –król Sycylii (z Neapolem) 1266–1282,król Jerozolimy 1277–1285 orazkrólowie Albanii 1272–1301,królowie Neapolu 1282–1309 iksiążęta Achai
linia Dreux (1137–1345) – od:Robert I de Dreux
linia Courtenay (1150–1727) – od:Piotr I z Courtenay;cesarze łacińscy 1217–1261 (od:Piotr II de Courtenay)
linia Vermandois (1085–1212) – od:Hugo de Vermandois
linia Bourgogne (1032–1361) – od:Robert I Burgundzki –książęta Burgundii 1032–1361
- ↑Karl Ferdinand Werner, Avant les Capétiens – L'élection du chef de l'Etat en France de Hugues Capet à nos jours, Paryż 1988, s.13.
- Edmond Faral: Życie codzienne we Francji w czasach Ludwika Świętego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
- Dynastie Europy, p. red. A. Mączaka, Wrocław Warszawa Kraków 2003 (wyd. II)
- Ingmar Krause:Konflikt und Ritual im Herrschaftsbereich der frühen Capetinger – Untersuchungen zur Darstellung und Funktion symbolischen Verhaltens. Rhema-Verlag, Münster 2006,ISBN 978-3-930454-62-4
- Jonathan Sumption, „The Albigensian Crusade”, London-New York 1999,ISBN 0-571-11064-9.
- Jan Baszkiewicz: Historia Francji. Ossolineum, 1978.
- Judith Everard: Francja w czasach Kapteryngów 987–1328. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.ISBN 83-01-14861-6
- Karl Ferdinand Werner, Avant les Capétiens – L'élection du chef de l'Etat en France de Hugues Capet à nos jours, Paryż 1988
Genealogia Kapetyngów i wszystkich linii bocznych (włącznie z rodami Walezjuszów, Burbonów, Andegawenów, Aviz, Braganca, itd.):
Genealogia linii panujących:
| Angielskie | |
|---|
| Armeńskie | |
|---|
| Bizantyńskie | |
|---|
| Bośniackie | |
|---|
| Bułgarskie | |
|---|
| Chorwackie | |
|---|
| Czeskie i morawskie | |
|---|
| Duńskie | |
|---|
| Frankijskie i francuskie | |
|---|
| Gruzińskie | |
|---|
| Hiszpańskie | |
|---|
| Litewskie | |
|---|
| Niemieckie | |
|---|
| Polskie, pomorskie i połabskie | |
|---|
| Portugalskie | |
|---|
| Ruskie i rosyjskie | |
|---|
| Rumuńskie – mołdawskie i wołoskie | |
|---|
| Rzymskie (starożytne) | |
|---|
| Serbskie i czarnogórskie | |
|---|
| Szkockie | |
|---|
| Szwedzkie | |
|---|
| Węgierskie | |
|---|
| Włoskie | |
|---|
- Dynastie pogrupowane są pod względem rodzimego kraju, w ramach nich alfabetycznie; w nawiasach boczne linie będące samodzielnymi dynastiami.
- Dynastie pogrupowano według kraju pochodzenia, jeśli dynastia rządziła w wielu krajach znajduje się jedynie w spisie rodów swojego oryginalnego kraju panowania.
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)