Kalifornia Dolna (hiszp. Baja California[a]) –stan w północno-zachodnimMeksyku położony naPółwyspie Kalifornijskim. Graniczy ze stanamiKalifornia Dolna Południowa,Sonora oraz zeStanami Zjednoczonymi (stanyKalifornia iArizona). Na zachodzie oblewają ją wodyPacyfiku, a na wschodzieZatoki Kalifornijskiej. Stolicą stanu jest miastoMexicali.
Standzieli się na 7gmin: Ensenada, Mexicali, Rosarito, Tecate, Tijuana, Saint Quentin (od 2020 r.) i San Felipe (od 2021 r.)
Mimo tego, że Kalifornia Dolna jest terenem zamieszkanym od bardzo długiego okresu, osadnictwo ma charakter bardzo rozproszony.
W 1887 r. Kalifornia Dolna została dystryktem federalnym, ze stolicą w mieścieEnsenada, którą później przeniesiono do Mexicali.
W 1931 r. z Kalifornii Dolnej wydzielono terytorium Kalifornia Dolna Południowa. Kalifornia Dolna stanem została w 1952 r.
W 1974 r. nazwę stanu zmieniono naBaja California Norte (Kalifornia Dolna Północna) w celu odróżnienia go od nowo utworzonego na południu stanuBaja California Sur (Kalifornia Dolna Południowa). W 1979 r. przywrócono oficjalnie jego dawną nazwęBaja California.
Krajobraz stanu został ukształtowany przezgranitowe pasma górskie:Sierra de Juárez iSierra San Pedro Mártir. Nadbrzeżne równiny są wąskie, z wyjątkiem północy, gdzie swoje ujście ma rzekaKolorado.
Panuje tu klimat pustynny z niewielką wysokością opadów. Temperatury wahają się od 20 °C w styczniu do 35 °C we wrześniu. Niekorzystne warunki klimatyczne sprawiają, że w rolnictwie na tym terenie niezbędne jest wykorzystanie na szeroką skalęnawadniania.
Jednym z ważniejszych zajęć mieszkańców stanu jestrybołówstwo, szczególnie w ruchliwym porcie w Ensenadzie. Tijuana i Mexicali stanowią natomiast ważne ośrodki przemysłowe. Mexicali jest ponadto ważnym ośrodkiem rolniczym. W Tecate znajduje się silnie rozwiniętyprzemysł piwowarski. Rosarito to natomiast słynny ośrodek turystyczny, który cieszy się popularnością ze względu na swoje plaże.
Bliskość rynku Stanów Zjednoczonych spowodowała rozwój licznych montowni (tzw.maquiladoras), które swoją produkcję kierują na eksport. Głównymi gałęziami gospodarki stanu są rolnictwo i przemysł, które zgłaszają duże zapotrzebowanie na pracowników, co spowodowało liczną imigrację na ten obszar z innych części kraju. Podpisanie porozumienia o wolnym handlu ze Stanami Zjednoczonymi w 1992 r. (tzw.NAFTA) doprowadziło do większego zacieśnienia więzów gospodarczych stanu z USA i Kanadą (jedna trzecia z wszystkichmaquiladoras w Meksyku w 2000 r. działała tutaj). Główne branże przemysłu to: przemysłelektroniczny,włókienniczy, chemiczny, drzewny i samochodowy. Dużą rolę odgrywa także turystyka.
Brak dogodnego połączenia z resztą kraju od wieków prowadził do izolacji Kalifornii Dolnej. Jednak od lat 60. rozpoczęto tu realizację programu budowy infrastruktury drogowej i kolejowej, która połączyła ważniejsze miasta. Główna droga stanu bierze swój początek w Tijuanie i biegnie na południe na długości 1 708 km. Międzynarodowe porty lotnicze znajdują się wMexicali i wTijuanie.
Ensenada
Islas Coronado
Ensenada
- ↑Czasami spotyka się też nazwęBaja California Norte. W polskim nazewnictwie do niedawna funkcjonował też egzonimKalifornia Dolna Północna.
