Kagju (wymowa tybetańskakagjü,tyb.: བཀའ་བརྒྱུད་པ,wylie:bka’ brgyud pa,ZWPY:Gagyü-pa) – jedna z czterech głównych tradycjibuddyzmu tybetańskiego. Dzieli się na kilka podszkół o wspólnym rodowodzie i zbliżonych naukach, z których największą stanowi obecniekarma kagju, na czele której stojąkarmapowie.
Nazwa „kagju” jest skrótemtybetańskich słów „kabag shiji gju” (transliteracja Wyliego. bka' babs bzhi brgyud), które oznaczają „linię czterech przekazów instrukcji”[1].
„Linia czterech przekazów instrukcji” odnosi się to do głównychtantrycznych instrukcji zebranych przezmahasiddhęTilopę[2]:
Ponadto Tilopa uzyskał „bezpośredni przekaz” od buddy Wadżradhary.
MahasiddhaNaropa instrukcje te w formie „Sześciu Dharm Naropy” przekazał mistrzowi tybetańskiemuMarpa (1012–1097), założycielowi kagju w Tybecie. Unikatowy „bezpośredni przekaz” Naropy od buddy Wadżrajogini zwany Naro Kacziö (tyb. ནཱ་རོ་མཁའ་སྤྱོད, wylie. na ro mkha' spyod) nie dotarł do Marpy lecz jest wsakja igelug. Marpa odbył trzy podróże do Indii i otrzymał również przekazmahamudry od mahasiddhyMaitripy (1007–1077) choć przekazy mahamudry od Maitripy do Tybetu dotarły głównie za sprawą mistrzów Dampa Kor Nirupa[3] (1062–1102; Tybetańczyk od praktyki purapraveśa wykonanej przez Nirupę - ucznia Maitripy), Vajrapaniego zNepalu - innego ucznia Maitripy, który w1074 nauczał w centralnym Tybecie oraz nepalskiego mistrza Asu, który nauczał Reczungpę (1084–1161). Kolejnym dzierżawcą przekazu kagju Marpy w Tybecie został sławny jogin i poetaMilarepa (1052–1135), a po nim mnichGampopa, zwanym również „Lekarzem z Dagpo” (1079–1153), który połączył przekaz z naukamikadam oraz wprowadziłmonastycyzm. Od mistrza mają swój rodowód wszystkie podszkoły kagju, które określa się wspólną nazwą dakpo kagju, które są opisane poniżej[4]. Głównymijidamami kagju tych mistrzów byliGuhjasamadża,Czakrasamwara,Hewadżra, iWadżrawarahi Marpy, czyGjalła Gjamtso Reczungpy.
Ponadto w ramach tradycji karma kagju istnieje przekaz tybetańskiego mahasiddhy Orgjen Rinchen Pal (Orgjenpa, 1230-1309), twórcy jednego spośródOśmiu wielkich systemów praktyk buddyzmu tybetańskiego, systemu zwanego njendrub (tyb. Dorje Sumgyi Nyendrub,ang. the Approach and Accomplishment of the Three Vajras). Dzierżawcami tych nauk byli III KarmapaRangdziung Dordże (1284-1339) i IV KarmapaRolpe Dordże (1340-1383)[5].
Współcześnie tradycje kagju zawierają również przekazyningma, takie jakjidamy Wadżrakilaja i Hajagriwa,dzogczen od III KarmapyRangdziung Dordże przekazu karma nintik, ucznia Kumaradzy orazLongczenpy, czy dzogczen tertona zdrikung kagju Gjalłang Rinczen Phuntsog (1509-1557), twórcy unikatowego systemu Jang Zab „Praktyk Bardzo Dogłębnych Wizji”, czy tertonaKarma Czagme (1613-1678) odkrywcy przekazów sadhan oraz praktyki poła „przeniesienia świadomości” zebranych w systemie Namcie (transliteracja Wyliego. gnam-chos). W liniitaklung kagju przekazydzogczen pochodzą od tertona Czokgjur Deczen Lingpa (1829-1870), współzałożyciela ruchurime, który odkryłtermy zebrane w zbiorze Chokling Tersar np. unikatowy przekaz dzogczen kategorii longde w termie Dzogchen Desum. Ponadto w kagju istnieją inne przekazysarma, takie jakKalaczakra z tradycjidzionang, naukikadam, Biały Mahakala szkołyszangpa kagju. Terton Drogon Tsangpa Gyare (1161–1211)) zdrukpa kagju odkrył unikatowy przekaz mahamudry „Sześciu Wskazówek Jedynego Smaku” ukryty przez Reczungpę (1083-1161), ucznia Milarepy, który również podczas wizyt w Indiach uzyskał unikatowe przekazy od tamtejszych mahasiddhów.
Instrukcje kagju (bka' babs bzhi brgyud) związane z mahasiddhą Tilopa w buddyzmie tybetańskim dzieli na dwa odrębne linie przekazów: od Marpy Tłumacza (transliteracja Wyliego. mar pa, mar pa chos kyi blo gros; 1012-1097) i odKhjungpo Naldzior (transliteracja Wyliego. khyung po rnal 'byor; 1050-1140 lub 990-1139). Khjungpo Naldzior był joginem przekazówNiguma (którą była partnerką Naropy i mahasiddhinią przekazu kagju Tilopy) oraz dodatkowo przekazów mahasidhiniSukhasiddhi (którą była partnerką mahasiddhy Wirupa) oraz innych mahasiddhów, takich jakMaitripa, Rahula i Wadżrasanapa. Przekaz kagju od Khjungpo Naldzior zachował się do czasów obecnych głównie w szkoleszangpa kagju. Przekazy od Marpy Tłumacza zwie się umowną nazwą „marpa kagju”. Milarepa przekazał nauki Marpy dwóm głównym uczniom: Gampopie i Reczungpie. Przekazy od Reczungpy zwane są „reczung kagju”. Szkoły kagju pochodzące od mistrzaGampopy zwane sądagpo kagju. Dagpo kagju historycznie podzieliło się na „cztery główne szkoły” oraz „osiem pomniejszych podszkół” wymienionych poniżej[6].
Jedynymi dzisiaj istniejącymi szkołami dagpo kagju, które znacząco wpływają na obecnybuddyzm są karma oraz drukpa, drikung, taklung, martsang i barom (przekaz pozostałych podszkół pagdru kagju został wchłonięty głównie przez tradycjęningma igelug lub zanikł z powodu najazdówmongolskich lub pobudek politycznych[8]).
Tradycja kagju posiada wiele unikatowych i kompletnych dzieł nad studiami buddyjskich doktryn filozoficznych. Znaczące jest to, że głównymi autorami tych dzieł bylikarmapowie. W szczególności VIII karmapaMikjo Dordże (1507-1554) jest autorem obowiązującej wykładnimadhjamaki w tej tradycji. W swym głównym dziele „Pojazd Siddhów Dagpo Kagju” definiuje madhjamakę jako wolną od wszelkich skrajności, takich jaknihilizm czyeternalizm. Poddaje przy tym analizie dziełaNagardżuny a krytyce poglądy zarówno nie-buddyjskie jak i buddyjskie, np. takich mistrzów jakTsongkhapa, Dolpopa Sherab Gyaltsen (1292-1361), Gorampa Sonam Senge (1429-1489). Podział madhjamaki na poglądyswatantrika orazprasangika określa jako jedynie dydaktyczny (w stopniowych etapach medytacji nasiunjatę) i udowadnia, że wolność od wszelkich skrajności oraz punktów odniesienia (ang. reference points)madhjamików nie stoi im w sprzeczności z przekazemjogaczara nauk onaturze buddy, choć przekaz ten był w Tybecie niewłaściwie porównywany z czittamatrą, doktryną „Tylko Umysłu”[9].
Główne dzieła karmapów studiów buddyjskich: