Jeden z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych papieży. Był centralną postacią wysokiego renesansu, pozostawiając po sobie znaczące dziedzictwo kulturowe i polityczne[3]. W wyniku jego polityki, podczas wojen włoskichPaństwo Kościelne pozostało niezależne i scentralizowane, zachowując wpływy dyplomatyczne i polityczne przez cały XVI wiek zarówno weWłoszech, jak i całejEuropie.
Po okresie dzieciństwa spędzonym w miejscu urodzenia wstąpił dozakonu franciszkanów[6], którego generałem był wtedy jego stryjFrancesco della Rovere, ostatecznie jednak nie złożył ślubów zakonnych[1]. Rozpoczął studia prawnicze w Perugii. Kiedy stryj został papieżem, przyjmując imię Sykstus IV (1471–1484) Giuliano zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej[6]. Sprawował wiele urzędów kościelnych; był m.in.:biskupemCarpentras (1471–1472), biskupemLozanny (1472–1476), biskupemKatanii (1473–1474),Awinionu (1474–1503; od 1475 arcybiskupem), biskupemCoutances (1476–1477), biskupemViviers (1477–1478), biskupemMende (1478–1483), biskupemBolonii (1483–1502), biskupemLodeve (1488–1489), biskupem Savony (1499–1502), biskupem Vercelli (1502–1503)[4].
W 1472 otrzymał (jako komendatariusz) opactwo Grottaferrata w diecezji tuskulańskiej. W latach 1473–1486 był opatemGorze wLotaryngii. W latach 1471–1479 byłkardynałem prezbiterem z tytułemśw. Piotra w Okowach[1], 1479–1483 kardynałem biskupem Sabiny i 1483–1503 kardynałem biskupem Ostia e Velletri[4]. W latach 1476–1503 sprawował funkcjęlegata w Awinionie. W latach 1480–1482 pełnił funkcjęlegata we Francji, gdzie był rozjemcą pomiędzy arcyksięciemMaksymilianem I a królemLudwikiem XI[1]. Ponadto w 1479 sprawował funkcjękamerlinga Świętego Kolegium Kardynalskiego[4]. W czasach gdy della Rovere był jednym z bardziej wpływowych kardynałów, za jego protekcją wybrano papieżaInnocentego VIII[1]. Był zagorzałym wrogiemAleksandra VI, po którego elekcji uciekł do Francji i ukrywał się niemal przez cały czas jego pontyfikatu[1].
Po śmierci Aleksandra VI nie został wybrany della Rovere, leczPius III, który po 26 dniach pontyfikatu zmarł[1].Drugie konklawe z 1503 obradowało zaledwie jeden dzień, po którym wybrało kardynała Giuliano della Rovere nowym papieżem[6]. Juliusz II zapewnił sobie elekcję dziękisymonii[6], którą następnie surowo potępiał[7].
Juliusz II dążył do poszerzenia i umocnienia granic Państwa Kościelnego, osłabionego pod rządamiBorgiów[1]. Po śmierci zagrażającego muCezara Borgii, papież przystąpił do prób odbiciaRomanii[1]. Dzięki sojuszowi z Niemcami i Francją udało mu się osiągnąć ten cel niemal całkowicie w 1504 (nie odzyskał jedynieFaenzy iRimini)[1]. Dwa lata później zająłPerugię iBolonię, a w marcu 1509 przyłączył się do antyweneckiej koalicji,Ligi z Cambrai[1]. W kwietniu Juliusz nałożył naWenecję ekskomunikę, a w maju ją sobie podporządkował – nie chciał jednak nadmiernie jej osłabiać, w perspektywie ewentualnej wojny z Turkami[1]. Wkrótce potem oddał w lennoFerdynandowi AragońskiemuNeapol, aby zawrzeć pokój, niezbędny do możliwej wojny z Francją[1].
Następnym krokiem papieża było osłabienie Francuzów i w tym celu zaatakował onFerrarę (1510), której ostatecznie nie udało mu się jednak zdobyć, choć zdołał podbićModenę[1]. W odpowiedzi, król Ludwik XII, w porozumieniu ze zbuntowanymi kardynałami zwołał sobór wPizie (1 września 1511), który zebrał się w październiku i podjął decyzję o usunięciu papieża z urzędu[1]. Juliusz, obawiając się suspensy, na 19 kwietnia 1512 zwołałsobór laterański V[6]. Jednak jeszcze zanim to nastąpiło, zawiązał w 1511Ligę Świętą wraz z Wenecją, Hiszpanią i Anglią[1]. Wprawdzie wojska Ligi poniosły klęskę w bitwie pod Rawenną w kwietniu 1512, ale po przybyciu posiłków ze Szwajcarii Francuzi musieli na stałe wycofać się z Włoch, a papież przyłączył do Państwa KościelnegoParmę[1].
W sprawach kościelnych sprzeciwiał się symonii, pomimo że sam został wybrany w ten sposób[6]. W 1504 wydał bullęCum tam divino ustanawiającą z automatu nieważność wyboru papieża dokonanego przy użyciu przekupstwa[8][6]. Utworzył także pierwsze biskupstwa w Ameryce Południowej, a na soborze laterańskim potępił schizmatyków z Pizy[1]. W 1506, w czasie wojen o panowanie we Włoszech sprowadził najemników ze Szwajcarii, z których potem uformowała sięGwardia Szwajcarska[9].
Fundator Baszty Papieskiej w Twierdzy w Kamieńcu Podolskim (budowana w latach 1503-1513)[10].
Życie moralne i religijne Juliusza II nie odbiegało od standardów epokirenesansu. Miał co najmniej jedną córkę z Lukrezią Normanni[11]:
Felice della Rovere[9] (ur. ok. 1483, zm. 27 września 1536), od 1505 żona Gian Giordano Orsiniego (zm. 1517)[11]
Wielu autorów (Pastor, Kelly) twierdzi, że Juliusz II był ojcem jeszcze dwóch innych nieślubnych córek, Giulii i Clarice. Nie udało się jednak znaleźć potwierdzenia tej informacji w źródłach współczesnych. Jako pierwszy informację tę podał dziewiętnastowieczny historyk i genealog Pompeo Litta, który prawdopodobnie błędnie zidentyfikował wnuczki Juliusza II jako jego córki[12][13].
Wyczerpujące kampanie wojenne oddziaływały niekorzystnie na zdrowie papieża[14]. Po Bożym Narodzeniu 1512 nie był w stanie samodzielnie wstać z łóżka[14]. W wyniku uciążliwych gorączek i osłabień jego stan nie ulegał już znacznej poprawie[14]. Juliusz zmarł, w otoczeniu płaczących kardynałów i najbliższych współpracowników, 21 lutego 1513 z powodumalarii[1][14].
Przez historyków jest oceniany najczęściej jako papież silny i wybuchowy (nosił przydomek „Il terrible”)[1][6]. Był dobrym administratorem, który pozostawił po sobie pełny skarbiec papieski, podczas gdy zastał go niemal całkowicie opustoszałym[1]. Większość współczesnych mu historyków i kronikarzy uważała go za męża stanu, wyzwoliciela spod tyranii i obrońcę przed „francuskimi barbarzyńcami”[14].
Szwajcarski teolog i historyk chrześcijaństwaPhilip Schaff stwierdził, że nadszarpnięty za pontyfikatuAleksandra VI wizerunekStolicy Piotrowej został odbudowany przez Juliusza II dzięki uniknięciu skandali wewnętrznych (pomimo że papież miał co najmniej jedno nieślubne dziecko)[9]. Jako poważny błąd papieża uznał brak reformy kościelnej, a jedynie skupienie się na zjednoczeniu Państwa Kościelnego[9].
Związany zMedyceuszami, XV-wieczny historyk i polityk,Francesco Guicciardini twierdził, że Juliusz II nie ma nic wspólnego ze stanem duchownym, z wyjątkiem noszenia sutanny[14]. Badacz historii papiestwaLudwig von Pastor odrzucił tę teorię, jako niesprawiedliwą[14]. Pastor twierdził, że della Rovere, dopóki zdrowie mu na to pozwalało, dobrze wypełniał obowiązki kapłańskie[14]. Jego zdaniem papież był jednym z największych następców św. Piotra od czasówInnocentego III[14]. Pomimo podjęcia wielu przedsięwzięć, mających na celu zjednoczenie Państwa Kościelnego przy użyciu przemocy, Pastor uznał Juliusza za „zbawcę papiestwa”[14].
W podobnym do Pastora tonie wypowiadał sięFerdinand Gregorovius[15]. Uważał on, że Juliusz słusznie prowadził politykę wojskową, mającą na celu zjednoczenie Włoch, jednocześnie nie idąc drogą niemoralności i skandali (jakAleksander VI)[15]. Jego zdaniem, papież był indywidualistą i człowiekiem o wielkiej sile i charakterze[15].
↑abcdeThe Last Popes of the Middle Ages. 1447–1521. W: Philip Schaff: History of the Christian Church. T. VI: From Boniface VIII. to Martin Luther. A.D. 1294–1517. Christian Classics Ethereal Library. (ang.). Brak numerów stron w książce
↑Stanisław Sławomir.S.S.NiciejaStanisław Sławomir.S.S.,Twierdze kresowe Rzeczypospolitej : historia, legendy, biografie, Warszawa: Iskry, 2006, s. 67-88,ISBN 83-244-0024-9,OCLC191696849.
↑abCaroline P. Murphy: The Pope’s Daughter. Oxford University Press, 2005.ISBN 978-0-19-518268-2. Brak numerów stron w książce
↑por. Frederic Baumgarten,Julius II: prince, patron, pastor, w:James Corkery,Thomas Worcester: TThe Papacy Since 1500: From Italian Prince to Universal Pastor. Cambridge University Press, 210, s. 12.ISBN 978-0-521-50987-9.
Paweł Janowski,Stanisław Wilk,Laterański Sobór V, 18 sobór powszechny zwołany przez papieża Juliusza II, 1512-1517, [w:]Encyklopedia Katolicka, Lublin 2004, t. X, kol. 532-535 (pierwsze w języku polskim tak szerokie opracowanie tego Soboru).
Maciej Dębski. Tajemnice konklawe. „Zakazana Historia Nr 10 (62)”, 2018. FreeDomMedia Sp. z o.o. ISSN2300-5084.
