 | |||
| feldmarszałek | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Przebieg służby | |||
| Lata służby | 1772–1815 | ||
| Główne wojny i bitwy | |||
| Odznaczenia | |||
       | |||
| |||
Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg (ur. 26 września1759 wPoczdamie, zm. 4 października1830 wOleśnicy Małej) –pruskifeldmarszałek (niem.Generalfeldmarschall), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przezKrólestwo Pruskie sojuszu zCesarstwem Francuskim i zawiązaniu przymierza zImperium Rosyjskim podczas wojnyVI koalicji zNapoleonem. Stał się założycielem niemieckiego rodu hrabiowskiegoYorck von Wartenburg.Ludwig van Beethoven skomponował na jego cześć „Yorckscher Marsch”.
Ojciec Yorcka, David Jonathan von Yorck (1721–1784), pochodzący z rodzinyJarken-Gustkowskich (Gostkowskich), urodził się wRowach kołoUstki. Jark-Gustkowscy (Gostkowscy) byli drobnoszlacheckim rodemkaszubskim. Dziadek Johanna – Jan Jarka urodził się wGostkowie (stąd nazwisko Gostkowski) i byłpastorem w Rowach. Johann David Ludwig urodził się wPoczdamie jako nieślubne dziecko; jego matką była córka rzemieślnika, mieszczka Maria Sophia Pflug (Pftugin) (1730–1790). Jego rodzice wzięli ślub, gdy Johann miał cztery lata[1].
Yorck wstąpił do armii pruskiej w roku 1772, ale po siedmiu latach został zwolniony za niesubordynację i krytykowanie metod rekrutacyjnych swych przełożonych. Zaciągnął się następnie do armiiholenderskiej i przez trzy lata służył wIndiach Wschodnich w stopniukapitana. Gdy wrócił do Prus w roku 1785, został po śmierciFryderyka Wielkiego przywrócony do służby, by w roku 1794 wziąć udział w tłumieniuinsurekcji kościuszkowskiej wKrólestwie Polskim, odznaczając się szczególnie podczas bitwy podSzczekocinami.
W pięć lat później Yorck odznaczył się ponownie jako dowódca pułku piechoty lekkiej, będąc jednym z pierwszych w pruskiej armii szkoleniowców strzelców wyborowych. W 1805 został mianowany dowódcą brygady piechoty i w czasie przegranej bitwy podJeną wyróżnił się jako dowódca straży tylnej. W czasie ostatniej bitwy korpusuBlüchera podLubeką został poważnie ranny i dostał się do niewoli.
Yorck odegrał niepoślednią rolę w reorganizacji armii pruskiej po zawarciu pokoju wTylży, najpierw jakogenerał-major na czele Brygady Zachodniopruskiej, a następnie generalny inspektor piechoty lekkiej. Ostatecznie został mianowany zastępcą generałaGrawerta(inne języki), głównodowodzącego pruskim korpusem posiłkowym w czasie napoleońskiejinwazji na Rosję. Od samego początku obaj generałowie nie mogli się dogadać: Grawert był zdecydowanym zwolennikiem Francji i Napoleona, podczas gdy Yorck żarliwym pruskim patriotą i przeciwnikiem cesarza Francuzów. Wkrótce jednak Grawert odszedł ze służby, a Yorck objął jego stanowisko.
W marszu naRygę Yorck miał okazję wykazać się wysokim kunsztem w serii potyczek, które zmusiłyRosjan do schronienia się w murach miasta. W czasie całej kampanii rosyjscy generałowie wielokrotnie próbowali namówić go do przejścia na ich stronę; Yorck odrzucał te propozycje, ale coraz jaśniej dostrzegał, że francuskaWielka Armia wpadła w pułapkę bez wyjścia. W pewnym momencie marszałekMacdonald, jego bezpośredni francuski przełożony, wycofał się przed następującą armiąDybicza, zostawiając Yorcka samemu sobie. Żołnierski obowiązek nakazywał mu bić się do końca, próbując wyrwania się z matni, ale obudził się w nim pruski patriota. Miał do wyboru lojalność lub, ryzykując głową, przejście na stronę nieprzyjaciela. W końcu (20 grudnia), przekonany przez Dybicza, podjął ostateczną decyzję.
Podczas spotkania wTaurogach (30 grudnia) podpisał z Dybiczem zawieszenie broni, a Yorck – nie pytając o zgodę króla – ogłosił, że korpus pruski jest – w toczonej właśnie wojnie – „neutralny”. W Prusach wieść o tym przyjęta została z entuzjazmem, ale dwór nie mógł jeszcze zrzucić maski sprzymierzeńca Francuzów. Yorck został formalnie pozbawiony dowództwa i postawiony przed sądem polowym. Dybicz nie zezwolił na dostarczenie mu orzeczenia przez własne linie i ostatecznie Yorck został na stanowisku aż do zawarciatraktatu kaliskiego umiejscawiającego Prusy w szeregach koalicji. Czyn Yorcka był w tym sensie niejako punktem zwrotnym w historii Prus. Dopełnił formalności, wypowiadając wojnę Napoleonowi jako naczelny dowódca nowej pruskiej armii.
17 marca 1813 Yorck wkroczył doBerlina w atmosferze powszechnego uniesienia. Tego samego dnia król wypowiedział wojnę Francji. W czasie kampanii 1813-14 Yorck odniósł szereg dalszych sukcesów. Osłaniał odwrót Blüchera po przegranej podBudziszynem i odegrał kluczową rolę wbojach nad Kaczawą. Podczas marszu naLipsk jego korpus wygrał podWartenburgiem nad Łabą(inne języki) (3 października 1813) i wziął udział w zwycięskiej dla sił koalicjiBitwie Narodów. W kampanii francuskiej roku 1814 Yorck brał udział w bitwach podMontmirail iLaon.
Uderzenie naParyż było ostatnią bitwą, w jakiej brał udział. W czasie kampanii roku 1815, zgodnie z doktrynąGneisenaua, żaden ze starszych generałów nie został powołany w szeregi armii. Yorck został przeniesiony do korpusu rezerwowego w Prusach, po czym uważając, że nie jest już potrzebny, zgłosił chęć odejścia z wojska. Król nie przyjął jego rezygnacji i w roku 1821 mianował go feldmarszałkiem. W 1814 został także hrabiąYorck von Wartenburg. Resztę życia spędził wOleśnicy Małej naŚląsku, w posiadłości, którą otrzymał w darze od króla. Został pochowany w mauzoleum rodowym w Oleśnicy Małej. Jego pomnik, dłutaChristiana Daniela Raucha, wzniesiono w Berlinie w roku 1855. Nazwisko feldmarszałka nadano wielu ulicom –Yorckstraße.
Jego prapraprawnukiem byłPeter Yorck von Wartenburg – przeciwnikhitleryzmu.
W 1813 roku dedykowano mu Marsz Nr 1Beethovena, zwany od nazwiskaYorckscher Marsch.
