Hendrik Johannes Cruijff urodził się 25 kwietnia 1947 roku o godzinie 13 na przedmieściachAmsterdamu, przy ulicy Weidestraat, pół kilometra od stadionuDe Meer, na którym grał stołecznyAjax Amsterdam. Dorastał w mieszczańskiej rodzinie, ojciec Hermanus Cornelis Cruijff był właścicielem sklepu spożywczego, zaś matka – Petronella Bernarda Draaijer pomagała w prowadzeniu rodzinnego interesu. Od najmłodszych lat Jopie, jak zwykła wołać na niego matka, spędzał całe dnie na grze w uliczną piłkę nożną i robił to na tyle intensywnie, że tygodniowo zużywał jedną parę butów. W wieku 10 lat został wyłowiony przez skautów Ajaksu spośród dużej grupy młodych piłkarzy. Gdy miał 12 lat, 8 lipca 1959 jego ojciec zmarł naatak serca. Chłopiec mocno przeżył śmierć ojca i twierdził, że wciąż czuje jego obecność. Rodzina była zmuszona sprzedać sklep i poszukać nowych źródeł dochodu – matka Johana podjęła pracę w charakterze sprzątaczki w Ajaksie. Dwa lata później człowiek odpowiadający za utrzymanie w murawy amsterdamskiego stadionu przyjął młodego Cruijffa do pomocy. Jego zadaniem było sypanie piasku na boisku po ulewnym deszczu oraz zatykanie chorągiewek w jego rogach. W wolnych chwilach cały czas grał w piłkę, głównie ze starszymi od siebie zawodnikami. W wieku 14–15 lat za partnerów miał 18-letnich i starszych piłkarzy, co powodowało, że przewadze fizycznej rywali przeciwstawiał coraz lepszą technikę.
W 1962 roku czytelnicy klubowego pisma Ajaksu dowiedzieli się, że w klubie rośnie talent, który warto obserwować podczas meczów. 24 października 1964 roku trenerVic Buckingham pozwolił siedemnastolatkowi zagrać w towarzyskim spotkaniu zHelmondia '55. Jednak prawdziwy debiut nastąpił 14 listopada tego roku podczas występu przeciwko drużynieFC Groningen. Ajax przegrał 1:3, ale Cruijff strzelił swoją pierwszą bramkę na trzy minuty przed końcem spotkania. Sezon 1964/65Joden skończyli na najniższym miejscu w historii, tj. trzynastym w Eredivisie, która liczyła wówczas 16 zespołów[3].O młodym zawodniku zaczęło być głośno w kolejnym sezonie. Miejsce w podstawowym składzie wywalczył po strzeleniu dwóch bramek w meczu przeciwkoDoor Wilskracht Sterk rozegranym 24 listopada 1965. W siedmiu meczach strzelił 8 bramek, a w marcu 1966 zdobył 3 gole w wygranym 6-2 spotkaniu z Telstar. Cztery dni później, w pucharowym pojedynku z BV Veendam, napastnik czterokrotnie trafił do siatki rywali, co w całym sezonie udało mu się 25 razy (w 23 meczach). Ajax zdobył mistrzostwo, a Cruijff został zauważony przez selekcjonerareprezentacji Holandii,George Kesslera. Zawodnik wyróżniał siędryblingiem, szybkością oraz nieszablonową wizją gry. Debiut w meczu międzypaństwowym miał miejsce 7 września wRotterdamie w meczu zWęgrami, a Cruijff w końcówce spotkania strzelił wyrównującą bramkę. 6 listopada, w swoim drugim meczu w kadrze, przeciwkoCzechosłowacji naStadionie Olimpijskim w Amsterdamie, Cruijff jako pierwszy w historii reprezentant Holandii musiał zejść z boiska po otrzymaniu czerwonej kartki. Poirytowany skutecznymi interwencjami Hrovatha i Popluhara, Cruijff rzucił się na tego drugiego z pięściami, za co został ukarany przez sędziego Glöcknera zNRD. W związku z dyskwalifikacją przez krajową federację następny raz zagrał w reprezentacji dopiero 13 września 1967, strzelając jedynego gola w meczu zNRD. Wcześniej, 7 grudnia 1966 w ćwierćfinalePucharu Europy Ajax wygrał u siebie zLiverpoolem aż 5:1. Choć drużyna z Amsterdamu poległa w następnej rundzie, to drużyna z Holandii została dostrzeżona na europejskiej arenie. W sezonie 1966/67 Ajax ponownie okazał się najlepszy w kraju zdobywając dublet, a młody napastnik został królem strzelców strzelając 33 gole. Kolejny rok to wygrana stołecznego zespołu w lidze i wyróżnienie Cruijffa jako najlepszego holenderskiego piłkarza. 28 maja 1969 Ajax zagrał w finale Pucharu Europy, w którym przegrał zwłoskimA.C. Milan 1-4.
W wieku 20 lat strzelił 6 goli w jednym meczu. Pechowy bramkarz,Gerrit Vooys wspominając ten mecz z listopada 1967 powiedziałGdyby to był ktoś inny byłoby to straszne, ale jeśli chodzi o Cruijffa poczytuje to sobie za szczególny, choć negatywny zaszczyt.
Pierwszy raz z numerem „14” zagrał 30 listopada 1970. Po kontuzji pachwiny przez którą stracił początek sezonu, powrócił na mecz zPSV Eindhoven. Jego dotychczasowy numer – dziewiątkę przejął wtedyGerrie Mühren, a po dobrym występie Cruijffa gazety pisały, że jedyną rzeczą której mu brakowało była poprzednia koszulka. Jednak Cruijff został przy nowym numerze i dla wielu kibiców stał się jego synonimem. W Ajaksie i reprezentacji Holandii grał z nim do końca kariery. Podczasmundialu w Niemczech tylkoEl Salvador mógł wybrać numer, a w wyniku decyzji selekcjonera Michelsa, reszta zawodników otrzymała trykoty zgodnie z kolejnością alfabetyczną.
Z Cruijffem w składzie Ajax osiągnął bezprecedensową serię sukcesów zdobywając najważniejsze trofea w klubowej piłce nożnej. Holendrzy trzykrotnie zdobywaliPuchar Europy (1971–1973), razPucharu Interkontynentalny (1972), a ich widowiskowy styl stał się wizytówką futbolu totalnego.
W 1971 roku Ajax dotarł do finału Pucharu Europy i 2 czerwca zwyciężył w finale naWembley zgreckimPanathinaikosem Ateny 2:0, a Cruijff zdobył swoją pierwszą Złotą Piłkę.
13 sierpnia 1973 roku zawodnik podpisał kontrakt zFC Barcelona. Transfer był skomplikowany, a Barça po raz pierwszy wykazała zainteresowanie zawodnikiem w 1970 roku. Ajax zażądał za piłkarza 24 mln peset, co było w tamtych czasach ceną bardzo wysoką, ale możliwą do zaakceptowania przezKatalończyków. Na przeszkodzie stanął obowiązujący wHiszpanii od 1969 roku zakaz zatrudniania zagranicznych piłkarzy. Ówczesny prezydentDumy Katalonii,Agustí Montal Costa, ze względu na transfer Holendra bez skutku próbował zmienić decyzję władz hiszpańskiej federacji. W głosowaniu, które odbyło się 9 marca 1970 roku przedstawiciele klubów zadecydowali, że zakaz sprowadzania zawodników z zagranicy będzie utrzymany. Zniesiono go dopiero trzy lata później iBlaugrana od razu wznowiła starania o pozyskanie Cruijffa. Tym razem na przeszkodzie próbował stanąć prezydent Ajaksu, van Praag, który nie chciał stracić najlepszego zawodnika. Cruijff jednak odmówił dalszej gry w barwach dotychczasowej drużyny zapowiadając, że jeśli nie dostanie zgody na transfer, to zakończy karierę. Negocjacje przeciągały się, a włodarze katalońskiego klubu zaczęli się zastanawiać nad transferem niemieckiego napastnika –Gerda Müllera. Ostatecznie prezydent van Praag, który zgodził się przybyć doLa Coruñy, gdzie przy okazji pobytu Ajaksu na turnieju Trofeo Teresa Herrera spotkał się z działaczami z Katalonii. Za najlepszego gracza zespołu zażądał 3 mln dolarów (po milionie za każdy rok kontraktu), co było kwotą bardzo wysoką. Po długich negocjacjach w których uczestniczył również nowy trener Barçy, Rinus Michels, w końcu sfinalizowano umowę[4].
Kwota transferu wyniosła 65 mln 283 tys. peset, czyli 1,3 mln dolarów, co było ówczesnym rekordem świata. Menadżerem piłkarza był teść zawodnika, amsterdamski jubiler Cor Coster. Indywidualny kontrakt to 1 mln dolarów (500 tys. w ciągu piętnastu dni od podpisania umowy, a kolejne 500 tys. w miesięcznych ratach przez okres obowiązywania kontraktu). Ostatnim spotkaniem Cruijffa w Ajaksie był drugi mecz sezonu 1973/74 19 sierpnia zFC Amsterdam (6-1).
W swoim pierwszym sezonie Holender zmienił oblicze drużyny. Z powodu kłopotów transferowych, zadebiutował dopiero w ósmej kolejce ligowej, kiedy Katalończycy okupowali dolną strefę tabeli z jedynie 4 punktami na koncie. Debiut przypadł na 28 października, kiedy Barça wygrała 4-0 z Granadą, a zawodnik strzelił 2 bramki. Od chwili pierwszego występu Holendra zespół nie zanotował ani jednej porażki przez 26 spotkań. FC Barcelona zdobyła pierwsze od 14 lat mistrzostwo Hiszpanii. Zawodnik szybko zdobył sercaculés mówiąc publicznie, że nie mógłby zagrać wRealu Madryt, klubie związanym zFranco.
Do historii przeszedł strzelony w powietrzu w ekwilibrystyczny sposób gol w meczu zAtlético Madryt, który nazywanoLe but d’Imposible de Cruyff (Niemożliwy gol Cruyffa) iPhantom Gol[5].
Kolejny sezon w Barcelonie był mniej udany, piłkarz notował słabsze występy. W pamięci kibiców został incydent z meczu zMalagą, kiedy pochodzący z Nawarry arbiter Orrantia ukarał go pierwszą podczas kariery w Hiszpanii czerwoną kartką. Niemogący pogodzić się karą zawodnik odmówił opuszczenia murawy i musiano siłą usunąć go z boiska.
Wkrótce Michels rozstał się z klubem, zaś wybrany na jego następcęHennes Weisweiler wprowadził w drużynie żelazną dyscyplinę. W ligowym meczu zSevillą, Niemiec postanowił zdjąć największą gwiazdę klubu i wpuścić zamiast niego Fortesa. Cruijff poczuł się urażony, co stało się powodem konfliktu z trenerem. Holender oznajmił, że klub musi wybrać między nim a szkoleniowcem. Ostatecznie Niemiec zrezygnował i zastąpił goLaureano Ruiz, a wkrótce potem trenerem został ponownie Michels. Piłkarz wywołał jednak kolejny skandal, ponownie w meczu zMalagą. Znowu ukarany czerwoną kartką Holender, dopuścił się obrazy sędziego Melero, czego konsekwencją było odsunięcie piłkarza od 3 spotkań ligowych. Próby tłumaczenia, jakoby arbiter błędnie zinterpretował słowa skierowane do kolegi z drużyny –Manilo Claresa niewiele pomogły. Osłabiona Barca zakończyła sezon na drugim miejscu w lidze.
Johan Cruijff, 1978
Sezon 1977/1978 przyniósłFC BarceloniePuchar Króla, trzeciewicemistrzostwo Hiszpanii z rzędu i zmianę prezydenta klubu.Josep Lluís Núñez pokonał w wyborach dotychczasowego sternika – Montala. Borykający się z poważnymi problemami finansowymi Cruijff (za radą nieuczciwego wspólnika zainwestował w chybiony interes wLleidzie, przez co stanął na skraju bankructwa) zdecydował się przenieść doUSA i przyjąć lukratywną propozycję jednego z klubów tamtejszej ligi.El Flaco odszedł po pięciu latach i rozegraniu 227 spotkań w barwach klubowych (139 w La Liga, 7 w Pucharze Europy, 8 w Pucharze Hiszpanii, 26 w rozgrywkach UEFA, 47 w towarzyskich) i zdobyciu w nich 88 goli (47 w lidze, 1 w Pucharze Hiszpanii, 12 w UEFA i 28 w towarzyskich).
Kuszony przezNew York Cosmos (gdzie grali m.in.Pelé iFranz Beckenbauer), w barwach którego zagrał kilka spotkań towarzyskich, Cruijff trafił doLos Angeles Aztecs. W debiucie 23 maja 1979 zdobył 2 bramki w wygranym 3-0 spotkaniu. W swoim pierwszym sezonie za oceanem Holender strzelił 16 bramek w 27 meczach i został uhonorowany wyróżnieniem dla najbardziej wartościowego zawodnika North American Soccer League (NASL).
Po sezonie gry w Washington Diplomats i kolejnej nagrodzie dla najlepszego piłkarza ligi, piłkarz zdecydował się na powrót do Europy. W marcu 1981 na krótko trafił doLevante UD, gdzie zagrał 10 spotkań i strzelił 2 gole, ale szybko odszedł z powodu nieosiągnięcia finansowego porozumienia z klubem[6]. Następnie na krótko powrócił do Washington Diplomats (5 meczów, 2 bramki), a wieku 34 lat podpisał dwuletni kontrakt z Ajaksem.
Sezon 1981/82 rozpoczął od zdobycia kilku wyjątkowych bramek (m.in. przelobowanieEdwarda Metgoda 6 grudnia[7]), a zakończył go z dorobkiem 14 trafień. Dużym wydarzeniem było niekonwencjonalne wykonanie rzutu karnego w meczu z Helmond Sport w 1982 roku. Zamiast strzelić z 11 metrów do bramki Holender podał w bok, do kolegi z drużyny Jespera Olsena, który oddał ją z powrotem, a Cruijff strzelił do bramki obokOtto Verfelda[8].
W kwietniu 1983 roku, w meczu zNEC Nijmegen Cruijff został zmieniony przez debiutanta, niespełna 18-letniegoMarco van Bastena.
Choć w ciągu dwóch lat w Ajaksie, Cruijff zdobył dwa mistrzostwa kraju, klub nie zdecydował się na przedłużenie kontraktu. Włodarze klubu stwierdzili, że czas holenderskiego internacjonała minął bezpowrotnie, a prezydentTon Harmsen publicznie stwierdził, że gracz jest już za stary. Urażony piłkarz podpisał kontrakt z odwiecznym rywalem Ajaksu –Feyenoordem. 36-latek, wygrywając z Ajaksem wszystkie możliwe rozgrywki (8 mistrzostw kraju, tyleż samo pucharów, 3 Pucharu Europy, Puchar Interkontynentalny i Superpuchar Europy) postanowił powiększyć swój dorobek z zespołem odwiecznego rywala. Po jego przyjściu niemogący przełamać supremacji Ajaksu klub z portowego miasta zdobył pierwsze od 9 lat mistrzostwo, do którego dołożył puchar kraju. Cruijff do końca odgrywał w drużynie pierwszoplanową rolę, a po sezonie zakończył karierę. W wieku 37 lat na pożegnanie powiedziałJestem profesjonalistą. Nie mogę mówić, że jestem stary, zmęczony i prosić o wystawienie mnie na pół meczu. Wszystko, albo nic...
Cruijff był czołowym zawodnikiemreprezentacji Holandii podczasmistrzostw Europy 1976 wJugosławii, na którePomarańczowi awansowali pokonując w eliminacjach m.in.:reprezentację Polski, wygrywając decydujący mecz 3:0 rozegrany 15 października 1975 roku naStadionie Olimpijskim wAmsterdamie. Na tym turnieju drużyna selekcjoneraGeorge'a Knobela przegrała w półfinale 3:1 po dogrywce zreprezentacją Czechosłowacji, natomiast w meczu o 3. miejsce wygrała 3:2 po dogrywce zreprezentacją Jugosławii i ostatecznie zdobyła brązowy medal, co wobec wysokich oczekiwań przyjęto dość chłodno. Niektórzy zawodnicy, jak np.Ruud Geels, publicznie protestowali przeciwko ustalaniu składu przez gwiazdęFC Barcelony. Po półfinałowym meczu zreprezentacją Czechosłowacji Cruijff obraził się i opuścił zgrupowanie. Kibice i dziennikarze zbojkotowali mecz o 3. miejsce w proteście przeciw konfliktowości zawodników oraz przedkładaniu indywidualnych interesów ponad dobro drużyny (chodziło głównie o Cruijffa).
Po udanycheliminacjach do mistrzostw świata 1978 w Cruijff odmówił wyjazdu naturniej wArgentynie, tłumacząc decyzję rządamijunty wojskowej w kraju gospodarza turnieju. W 2008 roku, w wypowiedzi dla radia Catalunya powiedział, że w 1977 roku miała miejsce próba porwania, podczas której grożono mu bronią i był związany, podobnie jak jego żona. Przez 4 miesiące po tym zdarzeniu jego dom oraz rodzina byli pod ochroną[9]. Holender powiedział, żeżeby zagrać na mundialu trzeba być gotowym na 200% isą momenty w życiu kiedy ważne są inne wartości. Ostatecznie w latach 1966–1977 Johan Cruijff w reprezentacji Holandii rozegrał 48 meczów (w tym 34 w rolikapitana), w których strzelił 33 gole.
Nawiązując do koncepcji „trenera stulecia” wedługFIFA –Rinusa Michelsa,Boskiego Johana można nazwać piłkarzem totalnym[10][11].
Podczas kariery powszechnie nazywano go piłkarzem 2000. roku, bo tak zdaniem wielu wyprzedzał swoje czasy. Głównymi walorami piłkarza był wizja gry, przewidywanie zdarzeń na boisku, a także szybkość, drybling i elegancja na boisku.
Gdy śledziłeś ruchy jego ciała, a nie piłki, to już byłeś przegrany
wspominał były kolega z Ajaksu,Wim Suurbier. Cruijff był urodzonym przywódcą, a koledzy słuchali jego uwag – przez większość kariery był kapitanem drużyn w których występował.Koncepcja Rinusa Michelsa oparta była na wymienności pozycji, gdzie każdy zawodnik mógł być w odpowiednim momencie zarówno napastnikiem, jak i obrońcą, zmieniła piłkę nożną. Najwybitniejszym zawodnikiem futbolu totalnego był właśnie Cruijff, który odgrywał kluczową rolę zarówno w klubie, jak i w reprezentacji[12]. Michels określił go tak:
To geniusz, który z sobie tylko wiadomych powodów nie wykorzystał do końca swojego wielkiego potencjału. Bał się odpowiedzialności. Popisy indywidualne zbyt często przedkładał ponad dobro drużyny[13]
.Po śmierci trenera stulecia w 2005, Cruijff powiedział:
Futbol stracił jedną z najważniejszych postaci a on osobiście stracił człowieka, który nauczył go wszystkiegozarówno będąc piłkarzem, jak i trenerem. Zawsze podziwiałem jego metody szkoleniowe. Michels zawsze jasno określał to, czego chciał. I by to osiągnąć potrafił zmotywować. (...) Jako piłkarza i trenera nikt nie nauczył mnie więcej niż on podczas całej mojej kariery w futbolu[14].
Dziennikarz sportowy David Miller określił zawodnika mianemPitagorasa w futbolowych butach, chwaląc tym samym precyzję podań, strzałów i matematyczny wręcz przegląd pola gry. Wadą piłkarza był natomiast wybuchowy temperament i liczne polemiki z sędziami[12].
Johan Cruijff umiał zrobić rzeczy nieosiągalne z piłką dla większości graczy, dlatego obwołano go 1 z 4 najlepszych piłkarzy wszech czasów symbolizując jego numer 14 z którym najczęściej grał. Poza numerem 14 nosił również pseudonim:Boski Johan ze względu na uwielbianie go wśród kibiców. Starając się udowodnić, że na zaszczyty, które na niego spadły w pełni zasłużył w jednym z wywiadów stwierdził nieskromnieMyślę, ze byłem najbardziej kompletnym na świecie piłkarzem[15]
Po zakończeniu kariery zawodniczej Holender szybko powrócił do futbolu. Na początku rozpoczął pracę w Ajaksie na stanowisku dyrektora technicznego (trenerem byłLeo Beenhakker), a rok później, w 1985 objął funkcję szkoleniowca pierwszej drużyny. Ajax pod jego wodzą zdobył dwa razy Puchar Holandii, i odniósł sukcesy na arenie europejskiej: w 1987 roku drużyna w której grali m.in.van Basten iBergkamp zdobyła Puchar Zdobywców Pucharów (w finale 1:0 zLokomotivem Lipsk), a rok później dotarła do finału tych rozgrywek (1:2 zKV Mechelen). Van Basten o swoich relacjach z Cruijffem zarówno jako piłkarzem, jak i trenerem, powiedziałSzczególnie cenne były jego wskazówki odnośnie taktyki. Uzmysłowił mi jak powinienem postępować na boisku, jak się ustawiać. Podzielam jego zdanie, że futbol to nie tylko instynkt i przeczucie. Nietuzinkowi piłkarze to tacy, którzy myślą na boisku.Niektórzy twierdzą, że cieniem na ich relacje kładzie się rzekome ignorowanie przez trenera kłopotów z kostką prawej nogi napastnika[16].Dennis Bergkamp pytany o wpływ najlepszego holenderskiego piłkarza na swoją karierę, stwierdziłGdy miałem 12 lat, zacząłem trenować 3 razy w tygodniu. Wtedy grał jeszcze Johan Cruyff. Kiedy trafiłem do pierwszego zespołu, Cruyff był już jego trenerem. Miał na mnie wielki wpływ, zawsze pomagał młodym zawodnikom piąć się do góry[17].
W 1987 szkoleniowiec pokłócił się z jednym z najlepszych piłkarzy drużyny,Frankiem Rijkaardem, który po awanturze na treningu powiedział dziennikarzom, że nigdy nie zagra w Ajaksie prowadzonym przez Cruijffa[18]. Holenderski pomocnik został w lutym 1988 wypożyczony doRealu Saragossa, a po udanych dla niego mistrzostwach Europy, trafił do A.C. Milan. Pomimo tego wydarzenia, Cruijff rekomendował Rijkaarda na stanowisko selekcjonera reprezentacji Holandii, a potem trenera FC Barcelona i należał do grona jego obrońców na tym stanowisku.
Największe sukcesy jako trener Cruijff odniósł w Barcelonie. Prowadził drużynęBlaugrany w 306 spotkaniachLa Liga, z czego 183 okazało się zwycięskich, 69 zakończyło się remisem a 54 porażką.
Z Barceloną,El Flaco zaczął pracować w roku 1988, po osłabieniu klubu skandalem Hesperia Mutiny, kiedy to zawodnicy zażądali dymisji zarządu. Drugim trenerem został partner Cruijffa z boiska –Carles Rexach, który wcześniej przez rok był asystentemLuisa Aragonésa. Holender od początku wprowadził ofensywny styl, a wzorem Ajaxu nową taktykę wprowadzono również do drużyn rezerwowych, aby ułatwić adaptacje młodym graczom w pierwszej drużynie.
Holender przeprowadził kilka ryzykownych transferów – m.in. w 1989 kupił Michaela Laudrupa, który nie poradził sobie we Włoszech, a rok później młodego Bułgara zCSKA Sofia –Christo Stoiczkowa, który kosztował 4,5 mln dolarów. Obaj piłkarze stali się w Katalonii gwiazdami pierwszej wielkości.
W 1990 po zwycięstwie z Realem Madryt 2-0 drużyna z Katalonii sięgnęła po Puchar Króla.
27 stycznia 1991 roku, odkryto zmiany w organizmie Cruijffa, spowodowane paleniem 20 papierosów dziennie.Piłka dała mi wszystko, ale niewiele brakowało, żeby to wszystko zabrały mi papierosy – powiedział potem w namawiającej do rzucenia palenia reklamie. W telewizyjnym spocie Holender żonglował paczką i kopnął ją w dal. Od momentu operacji, dla rozładowania stresu w czasie meczów trener używał lizakówChupa Chups lub nasion słonecznika.El Salvador jak jest nazywany naCamp Nou Cruijff wrócił na ławkę trenerską i poprowadził klub do największych sukcesów w historii.
Dzięki tryumfowi na Wembley, Cruijff stał się trzecim piłkarzem, który zdobył Puchar Europy jako zawodnik i jako trener (po Miguelu Munozie i Giovannim Trapattonim), a Barca trzecim klubem po Juventusie Turyn i Ajaksie Amsterdam, który zdobył wszystkie trzy europejskie puchary.
13 grudnia 1992 wTokioDuma Katalonii przegrała zSão Paulo FC w meczu oPuchar Interkontynentalny. W dwumeczu o Superpuchar Europy Katalończycy pokonaliWerder Brema (1:1 na wyjeździe i 2:1 u siebie), a decydującego gola strzelił Stoiczkow.
W sezonie 1992/1993 piłkarzeBlaugrany ponownie wygrali rozgrywki ligowe w ostatniej kolejce. Bezpośredni rywal – Deportivo – nie wygrało ostatniego meczu, a przy stanie remisowym, w końcówce meczu rzutu karnego nie wykorzystałMiroslav Đukić.
W letnim okienku transferowym w 1993 Holender sprowadziłRomário zPSV Eindhoven. Cruijff uzasadniał ten transfer mówiąc, że dopiero gdy Stoiczkow będzie miał godnego siebie konkurenta do gry w ataku, to zacznie grać na 100%. Stoiczkow odpowiedziałTo głupota kupować czwartego obcokrajowca. A jeśli już kierownictwo klubu tak chce, powinno sprowadzić do Barcelony mojego rodakaLubo Penewa. Ile kosztował Brazylijczyk? 600 mln peset? Dodam 200 mln z własnych oszczędności i kupmy Lubo[20]. Ostatecznie Romario został najlepszym przyjacielem Stoiczkowa w Barcelonie, a w debiutanckim sezonie strzelił 30 bramek, które wcześniej obiecał kibicom.
Zgodnie z obowiązującymi wtedy wHiszpanii przepisami, na boisku mogło występować tylko trzech obcokrajowców.Brazylijczyk oraz Ronald Koeman grali regularnie, a wobec Stoiczkowa iMichaela Laudrupa Johan Cruijff stosował rotację. Z biegiem czasu coraz częściej na boisku pojawiał się Bułgar, a po sezonie Duńczyk odszedł do Realu Madryt.
Mistrzostwo w 1994 było czwartym z rzędu, ale cieniem na postawę drużyny położył się finałLigi Mistrzów wAtenach, gdzie Barca przegrała z Milanem 0:4.
Po znakomitych występach namundialu w USA Romario, Stoiczkowa iHagiego oraz czwartym mistrzostwie z rzędu, grająca efektowny futbol Barcelona była faworytem we wszystkich rozgrywkach. Ostatnie dwa sezony na ławce trenerskiej nie były jednak tak udane jak poprzednie, choć wielu kibiców wciąż mówiło o nimIntocable (Nietykalny)[21].
W marcu 1995 po przegranej z PSG w ćwierćfinale Pucharu Europy trenera publicznie skrytykował Stoiczkow mówiąc, że Holender pozbył się najlepszych zawodników – Romario, Laudrupa i Zubizarrety, a zastąpili ich fatalnie grający Lopetegui i Busquets. Bułgar stwierdził także, że trener foruje syna Jordiego, który nie jest gotowy do gry w pierwszym składzie. Holender wymógł na zarządzie Barcelony 15-dniową dyskwalifikację napastnika, który po sezonie odszedł doParmy[22].
Barca nie zdobyła żadnego trofeum, a w ostatnim sezonie drużynie groziło, że po raz pierwszy w historii nie zakwalifikuje się do europejskich pucharów. Decydującą bramkę strzelił naSan MamésJordi Cruijff i drużynie udało się awansować doPucharu UEFA. Konflikt trenera z zarządem klubu sięgnął apogeum i ten pierwszy opuścił klub.
Cruijff odchodząc w 1996 z drużynyDumy Katalonii był skonfliktowany z prezydentemJosepem Lluísem Núñezem, czego wynikiem był podział kibiców na grupy:cruyffistas inuñistas.
Także jako trener Cruyff był karany za obraźliwe wypowiedzi wobec sędziów. Za obrazę sędziego w październiku 1995 w meczu z Valencią został ukarany grzywną i przez kolejnych 5 spotkań swoich zawodników musiał obserwować z trybun[23].
Cruijff konsekwentnie odrzucał kolejne oferty pracy jako trener. W 1996 media spekulowały o podjęciu przez Holendra pracy w Arsenalu, ale ostatecznie szkoleniowcem tej drużyny zostałArsène Wenger[24]. Wyjaśniając odrzucenie ofertyAthleticu Bilbao w 2001 roku powiedziałOdmawiam, bo mam inną wizję prowadzenia klubu niż te, które mi przedstawiano. Wiem, czego chcę, i nie zgodzę się na żaden kompromis. Poza tym bardzo mi się podoba życie, które teraz prowadzę[25].
Cruijff nigdy nie został selekcjonerem reprezentacji Holandii, choć kilkakrotnie był bliski objęcia tej funkcji. Na 10 tygodni przedMŚ we Włoszech z powodu konfliktu z zawodnikami odwołany został trenerThijs Libregts. Pomimo żeBoski Johan był wymieniany wśród faworytów do zajęcia jego stanowiska, to Rinus Michels zdecydował, że bardziej odpowiednią osobą byłLeo Beenhakker. Po nieudanych dla Holendrów mistrzostwach, Cruijff ponownie chciał zostać selekcjonerem, zastrzegając jednak, że z powodu kontraktu z Barçą, funkcję będzie mógł objąć dopiero krótko przedMistrzostwami Europy w 1992 roku. Rinus Michels ponownie odrzucił jego ofertę i ostatecznie sam został trenerem Oranjes.
Przed kolejnym wielkim turniejem, KNVB ustalił, żeDick Advocaat doprowadzi reprezentację doMŚ w USA, a przed imprezą jego miejsce zajmie Cruijff. Jednak negocjacje w sprawie objęcia przez niego posady selekcjonera zakończyły się niepowodzeniem. Prasa informowała o braku zgody na takie rozwiązanie dyrektora technicznego Michelsa oraz względy finansowe. Sam trener twierdzi, że kluczowa była sprawa sponsora reprezentacji z którymnie chciał mieć do czynienia[26].
W 2005 roku Cruijff był blisko objęcia funkcji selekcjonerareprezentacji Katalonii, która rozgrywa tylko mecze towarzyskie, zazwyczaj jeden rocznie. Ostatecznie na powrót na ławkę trenerską nie zgodziła się jego żona Danny Coster, mówiąc, że ze względu na swój stan zdrowia nie powinien narażać się na stres[27].
W lutym 2008 roku media podały, że były trener zostanie dyrektorem technicznym Ajaksu i będzie budował zespół razem z nowym szkoleniowcemMarco van Bastenem. 2 tygodnie później Cruijff ogłosił w oświadczeniu, że do współpracy nie dojdzie:Są profesjonalne różnice opinii. Nie ma konfliktu personalnego, ponieważ ja chciałem tylko przywrócić poprzedni poziom pracy wydziału szkolenia młodzieży.(...) Potrzebne są drastyczne metody działania. Stworzyłem klarowny plan, ale moja wizja zreformowania klubu nie jest podzielana przez tych, którzy powinni ją wykonywać[28].
Swoje metody trenerskie przedstawił w następujący sposób:„W piłce nożnej sprawa jest prosta. Albo jesteś na czas, albo spóźniasz się o ułamek sekundy. Jeśli się spóźniasz, musisz zrobić wszystko, by następnym razem być na czas. Piłkarze zawsze mają wiele wytłumaczeń: 'Ach, ja myślałem to.’, ‘Nie wiedziałem, że...’ albo 'było po prostu odrobinę za późno, żeby biec do piłki’. Sam byłem długo piłkarzem, więc nie muszą mi niczego tłumaczyć. Bardzo często sam wymyślałem takie usprawiedliwienia. Znam je wszystkie. Tłumaczenia się nie liczą. Po co powtarzać:, 'Dlaczego się spóźniłeś? Czy nie widziałeś...?' Albo 'Może byłeś za daleko, żeby dostrzec...?'. Piłka nożna to sport pomyłek. Jeśli piłka odskoczy od nogi, to nie błąd. Błąd popełnia ten, kto podbiega za późno. Ja potrafię wyłapać szczegóły, a ostatecznie właśnie szczegóły decydują o tym, czy ktoś się spóźni do piłki, czy nie[29].Gdziekolwiek pójdę, zawsze będę propagował futbol ofensywny, bez względu na sprzeciwy powiedział Holender.
Cruijff rozkazywał, a piłkarz musiał słuchać bez słowa. Na treningach często potrafił obrażać piłkarzy. Jednak jego wizja gry była wspaniała powiedział o pracy Holendra w Ajaksie Amsterdam Ronald Koeman, który był także jednym z filarów Barcelony[30].
Christo Stoiczkow dla którego Holender jest szczególnie bliską osobą, pytany czy kłócili się podczas pracy w Barcelonie powiedziałTo nie były kłótnie, bo z nim nie można tego robić. Z nim można tylko dyskutować. A ja czasami właśnie bardzo ostro dyskutowałem. Zrozumieliśmy to po latach, że każdy z nas miał... rację. On jako trener, a ja jako piłkarz[31].
Bułgar powiedział takżeTo człowiek, który we mnie uwierzył bardziej, niż ktokolwiek inny. Cruyff był najlepszym trenerem na świecie, ale miał najtrudniejszy charakter z wszystkich ludzi, z którymi współpracowałem. Ja też jestem ekspresywny, przez co wiele razy dochodziło do spięć między nami. Zawsze powtarzałem: nigdy nie będzie dobrego trenera bez dobrych zawodników, ani też dobrych zawodników bez dobrego trenera. (...) Cruyff jest człowiekiem, który nauczył mnie grać w piłkę.
Po zakończeniu kariery był „szarą eminencją” Barçy, sytuację w klubie komentował na łamach dziennikaLa Vanguardia. Choć sam nie zajmował żadnych stanowisk, to jego opinia była zawsze ważna dla cules, a wypowiedzi na temat bieżącej polityki klubu były szeroko komentowane w mediach[32]. Poparcie Cruijffa pozwoliło zdobyć głosysociosJoanowi Laporcie, gdy ten w 2003 roku wygrał wybory na prezydenta klubu. Jego głos był decydujący przy zatrudnianiu Franka Rijkaarda na stanowisku szkoleniowca zespołu.
W świecie barcelonismo nie wszyscy byli zadowoleni z wpływów Cruijffa.Migueli, który 16-letnią karierę w Barcelonie zakończył w 1989, powiedział w 2007 roku, że Holender powinienzostawić Blaugranę w spokoju. Jeśli chce wyrażać swoje zdanie, niech lepiej nie robi tego publicznie. To destabilizuje klub i nie pomaga Barcelonie[33].
Były trener komentował także wyniki i przede wszystkim styl gry reprezentacji Holandii. Cruijff często zarzucał selekcjonerom drużyny Oranje zbyt defensywny styl i odejście od tradycji taktyki Rinusa Michelsa.
Po nieudanych eliminacjach domistrzostw świata 2002 drużyny Louisa van Gaala powiedziałKiedyś w erze futbolu totalnego graliśmy bardzo ofensywnie i przeprowadzaliśmy wiele ataków skrzydłami. Nasza drużyna była jedną z lepszych na świecie właśnie dzięki takiemu stylowi gry. Teraz kwestia gry skrzydłami powraca znowu. Dzisiejsi piłkarze zapomnieli o tradycjach naszego futbolu. Drużyna van Gaala przegrała eliminacje do MŚ przez złą taktykę trenera[34].
Pod koniec 2003 roku krytykując zespółDicka Advocaata stwierdziłWszystko, co powiedziałem, mówiłem z perspektywy napastnika. Zawsze grałem w drużynach, które grały futbol na najwyższym poziomie i stale atakowały. Nie oczekuję, że Advocaat podziela moją wizję piłki nożnej, bo nigdy nie grał na tym poziomie, co ja. Inny problem tej drużyny polega na tym, że pomocnicy nie biorą na siebie odpowiedzialności za grę. 9 na 10 piłek, które dostają napastnicy to długie podania. Zawodnicy w środku pola nie grają zespołowo, przez co liczba strat i kontrataków jest za duża[35].
PrzedEuro 2008 negatywnie oceniał taktykę van Bastena jako zbyt defensywną i nieprzystającą do holenderskiej tradycji. Twierdził, że Oranjes muszą grać taktyką 4-3-3 z szeroko ustawionymi skrzydłowymi, a taktyka 4-5-1 nie jest odpowiednia dla kraju z którego pochodzi idea futbolu totalnego[36]. Pomimo dobrych wyników w meczach grupowych, turniej zakończył się dla Holendrów niepowodzeniem, tj. porażką zRosją.
Johan Cruijff był żonaty z Danny Coster, którą poślubił 2 grudnia 1968 r. Jak sam twierdził małżeństwo z nią było najlepszym, co spotkało go w życiu. Johan i Danny mieli trójkę dzieci: Chantal (ur. 16 listopada 1970), Susila (27 stycznia 1972) iJordi (9 lutego 1974). Mieszkali wBarcelonie.
9 lutego 1974 roku urodził się syn Cruijffa, któremu nadano imięJordi. Nadaniekatalońskiego imienia wHiszpanii zarządzanej pod dyktaturągen. Francisca Franco było nielegalne, jednak formalności dokonano wHolandii. Manifestacja piłkarza po raz kolejny przyniosła mu uznanieculés, dla których „niderlandzkie niemowlę” było symbolem nacjonalizmu[22]. Jednak jak przyznał sam piłkarz, gdy wybierał imię dla syna, nie wiedział, że jest ono zakazane – razem z żoną kierował się tylko miłym brzmieniem. Wprowadzał swojego syna do pierwszej drużynyFC Barcelona.El Pais napisał o trenerze:Traktuje źle i arogancko wszystkich, z którymi ma do czynienia. Pomiata zawodnikami i dziennikarzami. Rozpieszcza tylko publiczność i syna. W drużynie Dumy Katalonii strzelił kilka ważnych bramek i wiązano z nim nadzieje, ale odszedł z drużyny w 1996 doManchesteru United[21] Na piłkarskiej koszulce syna, zamiast nazwiska umieszczone było jego imię.
W wywiadzie przeprowadzonym przezholenderski magazyn piłkarski „Voetbal International”, z okazji 50. urodzin piłkarza, mówił o swoim stylu życia:Jako piłkarz czy trener zespołów liczących się na arenie międzynarodowej nie miałem życia prywatnego. Teraz mam czas dla mojej żony, Danny, moich dzieci, Chantal, Susila i Jordi, i kilkorga wnucząt. Mam też czas na granie w golfa. Futbol nie ma już dla mnie tajemnic. Mam nadzieje, że ten piękny sport nie zostanie zniszczony przez agresywnych kibiców, działaczy, którzy potrafią myśleć wyłącznie o sobie, i piłkarzy, którzy w kłótniach z kolegami stosują argument pięści. Piłka nożna jest mi zbyt droga, bym mógł spokojnie na to patrzeć.
Jednym z wydarzeń związanych z 60. urodzinami zawodnika były przeprosiny, które złożyliKarl-Heinz Rummenigge iGerd Müller za swoją postawę podczas towarzyskiego meczu Ajaksu iBayernu Monachium w 1978 roku. Spotkanie mające na celu uhonorowanie Cruijffa potraktowali bardzo poważnie i wzięli rewanż za porażkę w 1972 roku. wygrywając aż 8-0[38].
W 1991 roku po wykryciu u niego choroby wieńcowej i po operacji serca Johan Cruijff rzucił palenie[40], w październiku 2015 roku wykryto u niegoraka płuc[40] Zmarł 24 marca 2016 roku wBarcelonie[41][42], następnego dnia jego ciało poddanokremacji wBarcelonie[43], a po czym odbył się pogrzeb[44]. 26 marca 2016 roku dla tysięcy fanów otwarto stadionCamp Nou[44].
Kiedy Cruijff zadebiutował, gazeta „De Sportkroniek” napisała jego nazwiskoKruyff, a „Het Parool” i „De Volkskrant”Kruijff.
Nico Scheepmaker w książceHendrik Johannes, Fenomeen rozwiał problemy związane pisownią nazwiska. Wątpliwości dotycząligatury „ij” zamienianej na „y”. Sam zawodnik w jednym z wywiadów powiedział nawet, że w prawidłowej wersji występuje „ÿ”. Jego ojciec w paszporcie wpisaną miał wersję z „y”, a matka pisała swoje nazwiskoCruijff-Draaijer. W amsterdamskich aktach urodzin i śmierci, pisownia jest jednoznaczna. 25 kwietnia 1947 urodził sięCruijff, Hendrik Johannes. W latach 70. zawodnik pisał swoje nazwisko Cruyff, tłumacząc to tym, że na angielskich i hiszpańskich maszynach do pisania nie ma ligatury 'ij'. Podobnie jest z nazwiskiem innego holenderskiego piłkarzaDirka Kuyta (właśc. Dirk Kuijt).
Johan Cruijff zajmuje 3. miejsce pod względem zdobyczy bramkowych w historii holenderskiej Eredivisie -w 408 spotkaniach strzelił 216 goli. Ustępuje jedynieRuudowi Geelsowi – 266 bramek w 328 meczach iWilly’emu van der Kuijlenowi – 311 goli w 528 spotkaniach.
Cruijff wielokrotnie trafiał do jedenastek najlepszych zawodników w historii FC Barcelona, m.in. w głosowaniu na stulecie klubu w 1999 roku oraz pod koniec 2006, kiedy plebiscyt odbywał się na internetowej stronie katalońskiego dziennika sportowego El Mundo Deportivo[48].
W listopadzie 2003, w ramach obchodów 50-lecia Europejskiej Unii PiłkarskiejKrólewski Holenderski Związek Piłki Nożnej wybrał Cruijffa najwybitniejszym holenderskim piłkarzem ostatnich 50 lat. Zawodnicy wybrani przez krajowe federacje noszą tytuł „Golden players”[49].
Oddając hołd piłkarzowi, holenderski minister kultury, Aad Nuis opublikował odę na jego cześć w jednym z czasopism piłkarskich.
Wymyślił trick nazywanyCruijff Turn (obrót Cruijffa). Ruch polega na zamarkowaniu kopnięcia piłki do przodu i zagarnięciu piłki wewnętrzną stroną stopy w drugą stronę, na wolne pole i bieg za nią. Przez 32 lata i 112 dni był jedynym wykonawcą zwodu który został nazwany imieniem bądź nazwiskiem, następnym przypadkiem byłRodrigo Taddei.
W plebiscycie na największego Holendra w historii zajął szóste miejsce.
Produkująca sprzęt sportowy firma Cruyff Classic, która należy do piłkarza, miała w Holandii znaczący udział w rynku. W butach tej marki grali m.in.Marco van Basten,Jordi Cruijff, a poza boiskiem obuwie tej firmy nosiłDennis Bergkamp[50].
Nagroda dla najlepszego młodego zawodnika Eredivisie nosi imię Johana Cruijffa. W 2006 roku, kiedy odebrał jąKlaas-Jan Huntelaar,Boski Johan odebrał nagrodę za osiągnięcia życia[51].
W 2004 powstałfilm dokumentalny o piłkarzu w reżyseriiRamóna Gielinga pt.Johan Cruijff – En un momento dado[52]. Film przedstawia głównie wywiady z kibicami FC Barcelona, którzy opowiadają jak Cruijff zmienił ich życie oraz inscenizują najsłynniejsze momenty z jego pobytu w Katalonii. Obraz kończy wywiad z bohaterem produkcji.
Z końcem sezonu 2007/2008 Ajax Amsterdam na stałe wycofał numer 14, którego symbolem był Cruijff, tłumacząc to jego nieocenionym wkładem w rozwój klubu. Ostatnim piłkarzem noszącym koszulkęJoden z tym numerem byłRoger García[53].
Johan Cruijff jest rekordzistą pod względem finałów europejskich pucharów w jakich brał udział. W ścisłych finałach pod egidąUEFA brał udział łącznie 13 razy.
.svg)
