 | Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoJeziorany |
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||
.jpg) Rynek ikościół św. Bartłomieja | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie | |||
| Burmistrz | Łukasz Szpara | ||
| Powierzchnia | 3,41[1] km² | ||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | +48 89 | ||
| Kod pocztowy | 11-320 | ||
| Tablice rejestracyjne | NOL | ||
Położenie na mapie gminy Jeziorany  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |||
 53°58′43″N 20°44′47″E/53,978611 20,746389 | |||
| TERC (TERYT) | 2814064 | ||
| SIMC | 0964703 | ||
Urząd miejski pl. Zamkowy 411-320 Jeziorany | |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Jeziorany (dawniejZybork,niem. Seeburg) –miasto wwoj. warmińsko-mazurskim, wpowiecie olsztyńskim, nad rzekąSymsarną, siedzibagminy miejsko-wiejskiej Jeziorany.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało dowoj. olsztyńskiego.
Jeziorany leżą na historycznejWarmii[2], na obszarze dawnegopruskiego terytorium plemiennegoBarcji[3]. Uzyskałylokację miejską w 1338 roku[4].
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Jeziorany liczyły 2943 mieszkańców[1].
W okolicy znajduje się kilka jezior. Największe z nich toJezioro Luterskie – 691,1 ha, głębokość do 20,7 m (ośrodek wypoczynkowy w miejscowościLutry), Blanki, Ławki i Pierścień. Ciekawy punkt widokowy na serpentynie drogowej w rejonie wsiRadostowo. W rejonie wioskiUstnik zlokalizowane są rozlewiska rzekiSymsarny z rezerwatem dzikiego ptactwa, o powierzchni 32 hektarów (miejsce lęgowe i wypoczynkowe dla około 50 gatunków ptaków, takich jak:perkoz zausznik,bekas dubelt,biegus mały,rycyk).
W pobliżu Jezioran, koło wsiKrokowo, znajdowały się osady pruskie. Prawdopodobnie na wzgórzu, zwanym Świętą Górą (179 mn.p.m.), w czasach Prusów miały miejsce obrzędy religijne.
Założycielem Jezioran byłbiskup warmińskiHerman z Pragi, który położył duże zasługi przy uregulowaniu granicbiskupstwa idominium warmińskiego oraz zasiedleniu południowejWarmii. W zastępstwie biskupaprzywilej lokacyjny na prawie chełmińskim wystawił w 1338 rokukanonikbraniewski Mikołaj iwójtbiskupiHenryk von Luter.Zasadźcą został Henryk Wandepfaffe. Miastu przydzielono 110włók ziemi, z tego 11 włók należało dosołtysa, 6 stanowiło uposażeniekościoła, jedną zarezerwowano jako pastwisko na potrzebyzamku, jedną przeznaczono na zabudowę miasta. Murowanyzamek biskupów warmińskich wybudowano po 1350 r. Była to budowla siostrzana dozamku w Reszlu, dwuskrzydłowa z narożną wieżą typubergfried, poprzedzona od wschodu małym przedzamczem. W 1414 miasto zostało spalone przez wojska polskie.
W 1454 na prośbęZwiązku Pruskiego królKazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu z miastem doKorony Polskiej, po czym wybuchławojna trzynastoletnia. Jeszcze w tym samym roku wojska biskupie wierne Zakonowi Krzyżackiemu wyparły z Jezioran oddziały Związku Pruskiego. Rok później miał miejsce bunt mieszczan przeciwko biskupowi, miasto poddaje się Kazimierzowi Jagiellończykowi. W 1461 po długim oblężeniu miasto zostaje zdobyte przez wojska biskupie, w 1462 nieudana próba zdobycia miasta przez wojska krzyżackie. Ostatecznie na mocypokoju toruńskiego w 1466 potwierdzono przynależność Warmii, w tym Jezioran, do Polski. W I poł. XVI w. nastąpił szybki rozwój gospodarczy, w 1587 ludność zostaje zdziesiątkowana przez epidemię dżumy. W 1656 miasto zostaje opanowane i zniszczone przez elektora Fryderyka Wilhelma. W latach 1703–1716 miasto jest okupowane przez Szwedów.
PoI rozbiorze Polski w 1772 miasto znalazło się wzaborze pruskim. W 1783 uderzenie pioruna w główną wieżę zamku wywołuje pożar budowli, a następnie większej części zabudowy miejskiej. Odbudowano ją z użyciem cegły pozyskiwanej ze spalonego zamku, zachowała się jedynie dolna część głównego skrzydła zachodniego ze sklepionymi piwnicami. Mury obronne miały trzy bramy: Mostową, Młyńska i reszelską, zostały wzniesione po 1360 r. Skala odbudowy była na tyle imponująca, że wspominał nawet o tym biskupIgnacy Krasicki. W 1807 miały miejsce długotrwałe walki o miasto pomiędzy wojskami napoleońskimi a rosyjskimi[5]. Szyldy sklepowe na fotografiach sprzedII wojny światowej świadczą o polskim pochodzeniu części mieszkańców Jezioran, jednak w czasie plebiscytu nie odnotowano głosów za Polską.
1 lutego 1945 roku siły niemieckie zostały wyparte z miasta przez jednostki 50 armii II Frontu Białoruskiego[6]. W wyniki powojennych zmian granic państwowych Jeziorany zostały ponownie włączone do Polski. Początkowo przynależały administracyjnie dookręgu mazurskiego, a w 1946 zostały włączone do nowo powstałegowojewództwa olsztyńskiego. Więcej zniszczeń niż uszkodzenia wojenne przyniosły późniejsze zaniedbania, w wyniku których rozebrano znaczną część jego historycznej zabudowy. Jeziorany do 1954 roku były siedzibągminy Radostowo. W czasach Polski Ludowej powstały zakłady mleczarskie, wyłuszczarnia nasion, elewator zbożowy i wylęgarnia drobiu[7].W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do tzw.małego województwa olsztyńskiego. 19 lipca 1985 roku na placu Jedności Narodowej odsłonięto obelisk ku czci jednostek radzieckich, które w 1945 roku zajęły miasto[6].
W średniowieczu miasto posiadało trzy bramy wjazdowe. Na stokach Wzgórza zamkowego znajdowały się ogrody w stylu włoskim.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przez miasto przechodzą drogi:
Miłakowo –Dobre Miasto – Jeziorany –Reszel
Jeziorany –BarczewoOk. 9 km na wschód od miasta funkcjonujelądowisko Kikity.
W mieście znajduje sięstacja kolejowa na rozebranej w 2013/2014 roku linii kolejowejCzerwonka – Корнево (224).
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Jezioranami.| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (do 1958→) | |
| Gminy wiejskie (1945–54) |
|
| Gromady (1954–58→) |
|
| Przynależność wojewódzka | |
|---|---|
| Miasta (← od 1959) | |
| Gromady (← 1959–72) |
|
| Gminy wiejskie (1973–75) |
