Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia tej nazwy.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||
 Fragment centrum | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie | 1334–1870, 2023 | ||
| Burmistrz | Mariusz Guzicki | ||
| Powierzchnia | 12,56 km² | ||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | 46 | ||
| Kod pocztowy | 95-047[2] | ||
| Tablice rejestracyjne | EBR | ||
Położenie na mapie gminy Jeżów  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||
Położenie na mapie powiatu brzezińskiego  | |||
 51°48′48″N 19°58′08″E/51,813333 19,968889[3] | |||
| TERC (TERYT) | 1021044 | ||
| SIMC | 0728658 | ||
Urząd miejski ul. Kwiatowa 195-047 Jeżów | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
_02.jpg)
Jeżów – miasto wPolsce wwojewództwie łódzkim, wpowiecie brzezińskim, wgminie Jeżów. Siedzibagminy Jeżów.
Jeżów leży na historycznymMazowszu, w dawnejziemi rawskiej[4]. Dawniej miasto duchowne, założone w 1334 roku, położone było w ziemi rawskiejwojewództwa rawskiego[5][6]. Zdegradowany do rangi wsi 31 maja 1870 roku i włączony dogminy Popień jako jej nowa siedziba[7]. 21 września 1953 stał się siedzibągminy Jeżów[8], a w latach 1954–1972gromady Jeżów[9]. Od 1973 ponownie w reaktywowanej gminie Jeżów[10].W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie dowojewództwa skierniewickiego. Status miasta odzyskał 1 stycznia 2023[11].
Najstarsze dzieje Jeżowa wiążą się zprepozyturą klasztorubenedyktynów wLubiniu wWielkopolsce. Przypuszczalnie prepozytura jeżowska została ufundowana za panowaniaBolesława Krzywoustego, czyli w latach 1107–1138. WedługJana Długosza, kościół jeżowski pod wezwaniemśw. Andrzeja został zbudowany z inicjatywyPiotra Włostowica, od roku1117palatyna księcia Bolesława. Benedyktyni administrowali obszerną parafią, obejmującą także wsieGóra,Mikulin,Jasienin,Krosnowa. Za czasówbiskupa krakowskiegoGedki (czyli w latach 1166–1185) w konwencie jeżowskim odbył się synod archidiecezji gnieźnieńskiej z udziałem legata papieskiego Reginalda. Do końca XIII wieku Jeżów staje się jedną ze znaczniejszych osad w tym rejonie. DokumentKonrada I Mazowieckiego z roku 1239 sygnalizuje, że w osadzie Jeżów było targowisko i komora celna (usytuowana na drodze handlowej z Pomorza doSandomierza). W roku1257 książęSiemowit I uwolnił częściowo ludność Jeżowa od powinności na rzecz panującego, a w roku 1298Bolesław II uczynił to całkowicie.
W roku 1334 za zgodą księciaSiemowita II Jeżów uzyskał prawa miejskie. Powstała miejscowa szkoła parafialna, pozostająca pod opiekąprepozyta jeżowskiego. Z tej szkoły wywodzili się liczni studenciAkademii Krakowskiej. Już w roku 1406 w annałach tej uczelni został odnotowany niejaki Spytko, syn Stanisława, z Jeżowa (Spitko Stanislai de Jeszow). W latach 1462–1500 studiowało trzech żaków z Jeżowa, w latach 1500–1600 kolejnych trzynastu.W roku 1462 po śmierciWładysława II, księcia płockiego,Ziemia rawska wraz z Jeżowem została przyłączona do Korony. Miasto rozwijało się i wysyłało osadników. Maciej, syn Macieja, z Jeżowa został w roku 1459 założycielem miastaSkierniewic. W mieście istniałałaźnia, z której raz w tygodniu zakonnicy i uczniowie szkoły parafialnej mogli korzystać bezpłatnie. Wcześnie powstały cechykowali,stelmachów iszewców. Za czasów królaZygmunta I Starego Jeżów nabył prawo do organizowania 9jarmarków rocznie. Jego mieszkańcy byli zwolnieni z obowiązku dostarczaniapodwód dla wojska (dekrety z r. 1519 i 1546).
W roku 1494 miasto zostało zniszczone przez pożar. Zniszczeniu uległ także kościół pw. Św. Andrzeja. Odbudowę tego kościoła prowadziłopat Piotr w latach 1494–1505. Po odbudowie Jeżów należał do grona najpiękniejszych miasteczek Polski. Gościł tu król Zygmunt I Stary (4 czerwca 1513 r.) i jego synZygmunt II August (10 maja 1552 r.).
W czasie „potopu szwedzkiego” (1655–1657) miasto zostało dwukrotnie doszczętnie złupione i zniszczone (po raz pierwszy w kwietniu 1655, po raz drugi w czerwcu 1657 r.). Po raz trzeci miasto dotkliwie ucierpiało podczasrokoszuLubomirskiego w r. 1665, kiedy dokonano gwałtu na mieszczanach Jeżowa. Dwa lata później (1667) Jeżów (pomijając zakonników) liczył tylko 33 mieszkańców. Dla upamiętnienia pomordowanych i zmarłych podczas zarazy w drugiej połowie XVII w. wzniesiono kościół cmentarny pod wezwaniem św. Leonarda.Mimo usilnych starań prepozytorów jeżowskich miasto odbudowywało się wolno. W roku 1777 Jeżów posiadał 91 domów mieszkalnych i 546 mieszkańców i miał prawo do 4 jarmarków. W roku następnym królStanisław August Poniatowski dodał do istniejących cztery nowe jarmarki.
W wyniku II rozbioru Polski (1793) Jeżów znalazł się we władzyPrus. Prusacy założyli w mieście garnizon wojskowy i sporządzili dokładny opis miasta (88 drewnianych domów, 393 mieszkańców, w tym osób głównych 93). W mieście było 27 rzemieślników, pozostali mieszkańcy utrzymywali się z rolnictwa (dysponując 44 końmi i 180 wołami pociągowymi) i z hodowli (spis niemiecki rejestruje ogółem: 97 krów, 61 owiec, 96 świń). W mieście był szpital-przytułek, w którym przebywało 8 starców lub kalek. Władzę w mieście sprawował burmistrz (Józef Szwaciński) przy pomocy 6 radnych. Sekularyzacja dóbr kościelnych w roku1796 spowodowała likwidację prepozytury benedyktyńskiej. Dobra kościelne przeszły pod administrację króla pruskiego, a Jeżów stał się miastem królewskim. Tym samym miasto utraciło zamożnego patrona w postaci zakonu benedyktynów. W roku1798 liczyło 98 domów i 526 mieszkańców. Dość znaczny wzrost ludności wiązał się z osiedlaniem się w Jeżowie kupców i rzemieślników żydowskich, którzy wcześniej nie mogli mieszkać w posiadłościach kościelnych.
W latach 1807–1815 Jeżów wchodził w składKsięstwa Warszawskiego. Jednak okres wojen napoleońskich nie był korzystny dla rozwoju miasta.6 lipca1807 roku rozgorzał wielki pożar, który strawił większość domów. W roku 1809 wybuchła epidemiacholery, która zdziesiątkowała ludność. W mieście przestały funkcjonować targi, szkoła elementarna została zamknięta. Funkcjonował w dalszym ciągu jedynie szpital-przytułek.
Wraz z utworzeniem Królestwa Polskiego pojawiły się symptomy rozwoju miasta. W roku 1815 wybrukowano rynek miejski, a w roku 1837 dwie główne ulice – Piotrkowską i Tylną. W roku 1826 wytyczono rewir dla Żydów, których liczba znacząco wzrastała. W roku 1830 miasto liczyło 102 domy i 798 mieszkańców, w tym 67 Żydów.
Według spisu z roku 1860 Jeżów posiadał 2 kościoły (jeden murowany, drugi cmentarny drewniany) i 125 domów (2 murowane). Miał 1217 mieszkańców, w tym 335 Żydów i 16 Niemców. W mieście były 2 zajazdy i 9 karczem. Handlem zajmowało się 60 osób, rzemiosłem 97, reszta mieszczan trudniła się hodowlą i rolnictwem.
W roku 1869 na mocyukazu carskiego Jeżów utracił prawa miejskie, a w roku następnym decyzjągubernatora piotrkowskiego został włączony dogminy Popień (z siedzibą wPopieniu). Mimo degradacji Jeżów pozostał głównym ośrodkiem w gminie. Tu była jedyna w całej gminie szkoła początkowa, do której uczęszczało prawie dwustu uczniów (w drugiej istniejącej szkole w Katarzynowie, stworzonej przez kolonistów niemieckich, uczono wyłącznie w języku niemieckim i rosyjskim). Dobrze rozwijało się w Jeżowie szkolnictwo zawodowe.
Podczasokupacji niemieckiej, w 1940, Niemcy utworzyligetto dlażydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1600 Żydów. W marcu 1941 zostali wywiezieni dogetta w Warszawie, a stamtąd doobozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[12].
29 grudnia 2021 rada gminy Jeżów podjęła uchwałę w sprawie odzyskania praw miejskich przez Jeżów. Według wójta Mariusza Guzickiego chodzi o sprawiedliwość dziejową. Większość mieszkańców, z którymi rozmawiałoRadio Łódź, przychylnie patrzy na starania władz samorządowych o przywrócenie praw miejskich[13]. Termin przeprowadzenia konsultacji społecznych były dni 2-23 lutego 2022[14]. W konsultacjach wzięło udział 801 spośród 2711 osób uprawnionych do głosowania (frekwencja 29,55%). Za nadaniem statusu miasta głos oddało 731 osób (91,26%), przeciwko było 40 głosujących (4,99%), 27 osób wstrzymało się od głosu (3,37%), a 3 głosy były nieważne[15]. Dnia 25.03.2022 Rada Gminy Jeżów jednomyślnie, głosami 13 radnych przyjęła uchwałę XXXVI/258/2022 o wystąpieniu z wnioskiem o nadanie statusu miasta miejscowości Jeżów[16]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta[17].
Dane z 31 grudnia 2023[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 1254 | 100 | 613 | 48,88 | 641 | 51,12 |
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie urodzeni w Jeżowie..jpg)
.jpg)
Według rejestru zabytkówNID[18] na listę zabytków wpisane są obiekty:
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonie | |
| Osady | |
| Integralne części wsi |
|
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta | |
| Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
