.png)
Jansenizm – ruch teologiczno-duchowy zapoczątkowany przezbiskupaYpres,Corneliusa Jansena (1585–1638), którego dziełoAugustinus stało się podstawą tej nauki. Rozwój jansenizmu przypadł na przełom XVII i XVIII wieku. Zyskał on znaczne uznanie weFrancji i wNiderlandach stając się przyczyną kryzysuKościoła katolickiego w tych państwach.
Jansenizm, powołując się naśw. Augustyna, kładł nacisk na zepsucie natury ludzkiej[1], niezbędność i wystarczający charakterłaski Bożej do przestrzegania przykazań, co zbliżało ją dokalwińskiej teoriipredestynacji. Jednym z zaleceń tej nauki było rzadkie i starannie przygotowane przystępowanie doKomunii, ponieważ uważano, że grzesznicy nie są jej godni. Wyznawano również surową, nieortodoksyjną doktrynę etyczną –tucjoryzm. Między innymi te stwierdzenia spowodowały potępienie jansenizmu przezpapieżyInnocentego X iKlemensa XI. Na potępienie wpływ miała również postawajezuitów, którzy promowali odmienną doktrynę o łasce (molinizm) i moralności (probabilizm), a także zaniepokojenie dworu francuskiego religijnymi namiętnościami (jansenizm był najpopularniejszy we Francji; jego zwolennikami byliJean Racine iBlaise Pascal).
W XVII wieku jansenistyczny ruch pobożnościowy zyskał rzesze zwolenników wśród propagatorówgallikanizmu, a także w surowychklauzurowych zakonach Francji. Najsławniejszym ośrodkiem tej formy życia religijnego był klasztorcystersekPort-Royal-des-Champs w dolinieChevreuse podParyżem, który popadł w ostry konflikt z francuskim dworem królewskim i w konsekwencji został rozwiązany i zburzony w 1709 roku.
W rozwoju doktryny jansenistycznej wyróżnić można cztery etapy, które charakteryzowały się następującymi wydarzeniami:
W 1640 wydany zostajeAugustinus, który wywołuje negatywne reakcjeSorbony.Innocenty X w 1653 wKonstytucjiCum occasione potępia pięć zdań dzieła.Antoine Arnauld przystępuje do obrony. W 1655Pascal wydajeProwincjałki. W tym samym rokuepiskopat francuski pod wpływemLudwika XIV, który obawiał się zrodzenia wśród jansenistów opozycji politycznej, wydał projektformularza przewidzianego dla wszystkichduchownych, w którym mieli wyrzec się jansenizmu. Ponieważ kler uchylał się od podpisaniaformularzaAleksander VII wbulliAd sacram beati Petri sedem (1656) wznawia potępienie dla pięciu zdańAugustinusa i nakazuje swym autorytetem, by dokument został podpisany.
Za pontyfikatuKlemensa IX (lata 1667–1669) nastał tzw.Pokój klementyński. Sprawa jansenizmu ucichła, ponieważ traktowano go tylko jakogłos w dyskusji o łasce a podpisów podformularzem nie egzekwowano surowo. Z tego też powodu mniszki i duchowni związani zPort-Royal unikali podporządkowania się wcześniejszym decyzjom. Spór ponownie wywołałoŚwięte Oficjum wydając w 1690 wLowanium dekret przeciwko jansenistom, który potwierdzony został w tym samym roku przezAleksandra VIII potępiającego 31 zdańAugustinusa.
Spory wzmogły się w 1693 po wydaniu przezPaschazego QuesnelaLes réflexion morales. Powtarza on w dziele naukiBajusa iJanseniusza oraz dodaje kilka swoich teorii o niemożliwości przeciwstawienia sięłasce. W 1713Klemens XI wydałbullęUnigenitus, w którejin globo odrzuca teorieQuesnela, a tym samym jansenizm ibajanizm.
Janseniści bezskutecznie apelowali dopapieży o anulowanie bulliUnigenitus oraz prosili o zwołaniesoboru w ich sprawie. W 1786 wielki książęToskaniiLeopold II Habsburg, który był sympatykiem jansenizmu, zwołał doPistoisynod krajowy. Nasynod przybyło trzech z siedemnastubiskupów oraz 234prezbiterów.Akta synodalne z 1788 stają się wykładnią doktryny jansenistycznej.Pius VI, nie chcąc konfliktu z cesarzemJózefem II, któregoLeopold był bratem, dopiero po śmierciLeopolda wydał w 1794KonstytucjęAuctorem fidei, w której potępiłsynod, jego dokumenty i naukę. To był ostateczny cios zadany jansenizmowi doktrynalnemu.
Janseniści przetrwali wHolandii, gdzie doszło (za sprawą ich działalności i konfliktu zjezuitami) doschizmyRzymskokatolickiego Kościoła Starobiskupiego Kleru, zwanego Kościołem Utrechtu, który w XIX wieku przyłączył się doUnii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich. Kościół ten działa pod nazwą Kościoła Starokatolickiego w Holandii.
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Jansenizm |
| przedmiot | |
|---|---|
| doktryny | |
| spory | |
| twórcydoktryn |
