 Janina Altman (2006) | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data śmierci | |
| doktor nauk chemicznych | |
| Alma Mater | |
| Instytut | |
Janina Altman,hebr. אלטמן, ינינה z d.Hescheles (ur.2 stycznia1931 weLwowie, zm.24 lipca2022[1]) – polsko-żydowska autorka,izraelska pisarka i chemiczka.
Pochodziła z rodziny polskich Żydów. Jej ojciec,Henryk Hescheles, stryj[2]Mariana Hemara, był w latach 1920 redaktorem polskojęzycznej gazety syjonistycznejChwila, jednego z najważniejszychperiodyków przedwojennego Lwowa. Został zamordowany w pierwszych dniach niemieckiej okupacji Lwowa, w lipcu 1941, w czasiepogromu lwowskiego zwanego„akcja więzienna”. Kuzynem ojca byłStanisław Lem. Jej matka, Amalia z d. Blumenthal, przed 1939 pracowała jako nauczycielkahebrajskiego, a także w redakcjiChwili. W 1941 popełniła samobójstwo zażywająccyjanek wobozie janowskim wraz z grupą pracowników obozowego szpitala, która położyła się w kręgu[3].
Osierocona Janka po nieudanych próbach znalezienia schronienia wśród ludności nieżydowskiej przedostała się do obozu janowskiego. Wiersze, które układała i recytowała współwięźniom, stały się jej przepustką na konspiracyjne zebrania literackie organizowane przezMichała Borwicza. Przyjaciele Borwicza zPPS, działający wRadzie Pomocy Żydom (kryptonim „Żegota”), pomogli mu w ucieczce z obozu. Na jego prośbę, w październiku 1943, wydostali także osieroconą Jankę. Po ucieczce znalazła się w Krakowie, gdzie kilkakrotnie zmieniała mieszkania. Ostatecznie trafiła do sierocińca prowadzonego przezJadwigę Strzałecką i tam pozostała. Mieszkała najpierw wPoroninie, później aż do matury w 1949 wSopocie.
Na prośbę Marii Hochberg-Mariańskiej i Borwicza spisała w ukryciu swoje wspomnienia ze Lwowa. Zostały one wydane w 1946 roku przezCentralny Komitet Żydów Polskich pod tytułemOczyma dwunastoletniej dziewczyny. Pamiętnik otwiera relacja z „pogromu więziennego” 1 lipca 1941 roku we Lwowie. Po wycofaniu sięNKWD ze Lwowa w więzieniach odkryto zwłoki rozstrzelanych przez sowiecką bezpiekę ukraińskich działaczy niepodległościowych. Niemcy wykorzystali antysemickie nastroje Ukraińców i podburzyli ich do aktów przemocy. Żydów wyciągano z domów, przymuszano do mycia i grzebania odnalezionych w kazamatach NKWD ciał. Bito ich i rozstrzeliwano.„Na ulicy pełno było chłopców, bijących miotłami, trzepaczkami, kamieniami Żydów. […] Widziałam chłopców 6-letnich, wyrywających kobietom z głowy włosy, starcom brody. Krzyki i płacz, coraz silniejszy.” – wspominała Janka Hescheles. Jej pamiętnik został wydany ponownie w 2015 roku przezŻydowski Instytut Historyczny w Warszawie oraz przetłumaczony i wydany w języku niemieckim, hiszpańskim, katalońskim, fińskim i ukraińskim.
Maria Magdalena Smoleńska, która zamieszkała obok sierocińca Strzałeckiej w Poroninie wspominała:„Była jedna starsza dziewczynka ode mnie, która stale siedziała i pisała coś. To było lato, już przynajmniej wiosna ciepła, otwarte okna i kartki papieru sfrunęły na dół. Ten popłoch i strach, który się malował na twarzy tej dziewczynki, jak ona zbiegła zbierać te kartki. To było zadziwiające, wtedy chyba nawet nie wiedziałam, że ona jest Żydówką. Dopiero później uświadomiono [mi], kim były te dzieci. One nie wszystkie były Żydami; sierotami polskimi też. Tak że dopiero potem [pomyślałam]: „Ach, to musiała być Żydówka” – wtedy jak ona te notatki swoje w takim panicznym strachu i tempie zbierała na dole.”[4]
W 1950 roku Janina wyjechała doIzraela. Studiowała chemię wInstytucie Technologii Technion wHajfie. Pod koniec studiów założyła rodzinę. Po obronie rozprawyAcylation in the benzimidazoles and purines series w Instytucie Technologii Technion uzyskała w 1962 roku stopień doktora nauk chemicznych[5]. Janina Altman uczestniczyła w pracach naukowych w Instytucie Technion,Instytucie Weizmana wRechowot oraz wMuzeum Bojowników Getta. Przez trzy lata przebywała naUniwersytecie Technicznym w Monachium.
Jest autorką wydanych w języku hebrajskim książekOni jeszcze żyją (1967),Co będzie jutro? (1972),Złoto. Z wnętrza Ziemi w przestrzeń międzyplanetarną (1977) orazZłotowłosa (1991), które napisała pod pseudonimem „Zvia Eitan”[6].
Mieszkała z mężem w Hajfie, miała dwóch synów, Eitana i Zvi – obaj zostali matematykami i przenieśli się do Francji. Była członkiniąKomunistycznej Partii Izraela (Maki), do jej zaniku w 1973 roku. Po przejściu na emeryturę wróciła do pisania. W 2007 wydałamonografięBiała Róża. O studentach i intelektualistach przed i po dojściu Hitlera do władzy, która została przetłumaczona na język angielski i niemiecki[7]. Zaangażowała się także w ruchKobiety w Czerni przeciw łamaniu praw Palestyńczyków w Izraelu[1]. W 2014 r. podpisała się pod listem ocalałych i ich potomków potępiającym masakrę Palestyńczyków w Gazie i manipulację Holocaustem dla celów politycznych przezElie Wiesela[8].
Powracam w wyobraźni doLwowa, miasta mojego urodzenia, miasta mojego dzieciństwa. Ale mój Lwów jest dzisiaj wszędzie tam, gdzie życie ulega destabilizacji, gdzie ludzie są zmuszeni opuścić swoją rodziną wieś czy miasto, gdzie w okrutnych okolicznościach tracą rodziny.
Janina Altman[3]
