_Gryfita_rys._Alfons_Matuszkiewicz.jpg) | |||
| Data śmierci | 11/12 marca po 1167 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce pochówku | bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie | ||
| Biskup wrocławski | |||
| Okres sprawowania | 1146–1149 | ||
| Arcybiskup gnieźnieński | |||
| Okres sprawowania | 1149 – po 1167 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Nominacja biskupia | 1146 | ||
| Sakra biskupia | brak danych | ||
| |||
Jan,Janik alboJanisław z roduGryfitów (zm. 11/12 marca po1167, być może1176) –arcybiskup gnieźnieński od 1149, a wcześniejbiskup wrocławski od 1146 do 1149.
Był synem Klemensa z Brzeźnicy, jednego z protoplastów możnowładczego roduGryfitów-Świebodziców. Wiosną 1146 został biskupem wrocławskim z nominacjiWładysława II, jednak jeszcze w tym samym roku poparł młodszych synówBolesława Krzywoustego. W 1149 (po 22 czerwca) został arcybiskupem gnieźnieńskim.
Karol Maleczyński przypuszczał, że przed nominacją biskupią mógł pełnić urząd kanclerzaBolesława Kędzierzawego, jednak w świetle nowszych badań hipoteza ta okazała się błędna[1].
Wraz ze swoim bratem Klemensem był współfundatoremopactwa cystersów w Jędrzejowie. Przypisywana mu jest fundacjaDrzwi Gnieźnieńskich. Zakładał wielekapitułkolegiackich (np.św. Pawła w Kaliszu). Podczas zjazdu wŁęczycy w maju 1161 poświęciłkolegiatę w Tumie.
Jego duża pieczęć z podobizną metropolity i napisemarchiepiscopus Polonie (arcybiskup Polski) z dokumentu z 1153, wystawionego przez arcybiskupa Jana w imieniuZbyluta, fundatoraopactwa cysterskiego w Łeknie, jest najstarszą zachowaną w Polsce pieczęcią biskupią.
W 1160 roku wraz z księciemBolesławem Kędzierzawym uznałantypapieża Wiktora IV[2].
W nekrologachopactwa lubińskiego orazopactwa św. Wincentego we Wrocławiu jego zgon zarejestrowano pod datą dzienną odpowiednio 11 i 12 marca, ale bez podania roku. Po raz ostatni jest on poświadczony jako uczestnik zjazdu jędrzejowskiego pod koniec 1167 roku, na którym wraz z biskupem krakowskimGedką wydał przywilej dla opactwa w Jędrzejowie[3]. Jego następcaZdzisław pojawia się w źródłach po raz pierwszy dopiero na wiecu w Gnieźnie w kwietniu 1177. Jako data śmierci Jana wchodzą więc w grę lata od 1168 aż do 1176/7.Wincenty Kadłubek w swej kronice czyni go jednym z komentatorów historii Polski aż do śmierci Bolesława Kędzierzawego w 1173, co może wskazywać, że Jan przeżył tego księcia. Ponadto, z uwagi na udokumentowane powiązania Jana z cystersami, przy jednoczesnym braku dowodów na takie powiązania arcybiskupa Zdzisława,Józef Dobosz przyjął, że fundacjacysterskiego opactwa w Sulejowie w 1176 odbyła się jeszcze przy współudziale arcybiskupa Jana[4].
Jan Gryfita jest jednym z narratorówKroniki Wincentego Kadłubka, dzieła napisanego w formie dialogu.
