.jpg) | |
| Cesarz rzymski | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data śmierci | |
| Moneta | |
 | |
Jan (Ioannes, zm. 425) –cesarz zachodniorzymski od 20 listopada 423 do maja lub czerwca 425 roku. Znany jako uzurpator.
Jan był wysokim urzędnikiem rzymskim o nieznanym pochodzeniu. W roku 409 pełnił funkcję kierownika administracji (magister officiorum) uzurpatora,Pryskusa Attalusa[1], od 6 czerwca 412 do 12 czerwca 413 oraz 11 lipca 422 był prefektempretorii Italii (prefect pretorio Italiae)[2]. W 423 roku (roku śmiercicesarza Cesarstwa Zachodniego —Honoriusza) Jan był pierwszymnotariuszem dworu (primicerius notariorum) i naczelnikiem sekretariatu cesarza[3][4]. Po kilku miesiącach, w czasie których wydawało się, że cesarz WschoduTeodozjusz II zamierza rządzić samodzielnie, wysocy funkcjonariusze rzymscy wybrali prawdopodobnie 20 listopada Jana na cesarza Zachodu[4].
Oprócz poparcia wysokich urzędników Jan zyskał sobie przychylność części senatorów, w tym wpływowej rodzinyAnicjuszy. Po jego stronie opowiedział się dowódcaKastynus wyznaczony na konsula w 424. Poparcia nowemu władcy nie udzieliłBonifacjusz, który był komesem Afryki, co miało duże znaczenie dla dostaw zboża do Italii i spowodowało odsunięcie się senatorów od Jana. Skłoniło to Jana do wysłania w 424 wojsk do Afryki w celu podporządkowania sobie Bonifacjusza i zapewnienia ciągłości dostaw zaopatrzenia. Wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. Tymczasem w Galii doszło do walk między zwolennikami i przeciwnikami Jana[3][5].
Teodozjusz II nie uznał wyboru Jana na władcę zachodniej części imperium. Posłów przysłanych przez Jana doKonstantynopola uwięził i zaczął organizować pod koniec 424 wyprawę zbrojną przeciw uzurpatorowi. Na czele znacznych wojsk skierowanych do Italii stanęliArdabur iAspar. Jan wysłał z dużą ilością złota młodego wtedy oficeraAecjusza, który pełnił służbę na jego dworze (jakocura palatinii, czyli odpowiedzialny za utrzymanie i naprawy budynków pałacowych lub urząd o charakterze wojskowymtribunus et cura palatini w oddziałach pałacowych), po pomoc doHunów[6][7]. Jednakże oddziały Hunów wysłanych przez Rugę, ich wodza, przybyły wraz z Aecjuszem zbyt późno[8]. Jan przegrał walkę zdradzony przez oficerów, którzy wpuścili wojska Aspara doRawenny. Po schwytaniu i publicznym upokorzeniu stracono Jana w Akwilei w maju lub czerwcu 425 roku[3][9][10].
Zwolennicy Jana w większości uniknęli represji. Na wygnanie skazano Kastynusa, a rodzina Anicjuszy na kilka lat została odsunięta od zaszczytów i stanowisk. Aecjusz uzyskał przebaczenie i uratował rangę komesa, dzięki użyciu oddziałów Hunów, którzy starli się z oddziałami Aspara. To skłoniło cesarzowąGallę Placydię do porozumienia z Aecjuszem. Na łaskę mogli też liczyć urzędnicy, którzy zdradzili Jana[11].
