 James Whitmore (1955) | |
| Imię i nazwisko | James Allen Whitmore Jr. |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 1 października 1921 |
| Data i miejsce śmierci | 6 lutego 2009 |
| Zawód | aktor |
| Współmałżonek | Nancy Mygatt(1947–1971; rozwód) |
| Lata aktywności | 1946–2007 |
James Allen Whitmore Jr. (ur.1 października1921 wWhite Plains, zm.6 lutego2009 wMalibu) –amerykańskiaktor charakterystyczny. Laureat nagrodyZłotego Globu[1],Grammy[2],Emmy[1] iTony Award[1], był dwukrotnie nominowany doOscara[3].
8 lutego 1960 otrzymał własnągwiazdę wAlei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6611Hollywood Boulevard[4][5].
Urodził się w White Plains w stanieNowy Jork jako syn Florence Belle (z domu Crane) i Jamesa Allena Whitmore’a Sr., urzędnika komisji parkowej[6]. Przez trzy lata uczęszczał do Amherst Central High School wAmherst, po czym przeniósł się do Choate School wWallingford wConnecticut na stypendium piłkarskie. Kontynuował studia naUniwersytecie Yale, ale musiał porzucić grę wpiłkę nożną po poważnej kontuzji kolanaj[7]. W Yale był członkiemCzaszka i Kości i jednym z założycieli stacji radiowej Yale[8]. Początkowo planował zostaćprawnikiem i ukończył studia na kierunku rządowym na Uniwersytecie Yale. Po wybuchuII wojny światowej w 1942 zaciągnął się do Rezerwy Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych, kończąc studia w 1944[9]. W piechocie morskiej szkolił się w Parris Island iQuantico wWirginii oraz w Officers Candidate School i został mianowany podporucznikiem. Po dalszym szkoleniu został przydzielony do 4. Dywizji Piechoty Morskiej naSaipanie w lipcu 1944. Podczas pobytu wTinian zachorował napełzakowicę i trafił do szpitala. Po hospitalizacji pełnił wartę wStrefie Kanału Panamskiego aż do zwolnienia w marcu 1946[10]. Po wojnie studiował aktorstwo w American Theatre Wing iActors Studio wNowym Jorku.
W 1947 trafił naBroadway w roli sierżanta technicznego Harolda Evansa w sztuceDecyzja dowództwa[11], za którą otrzymał nagrodę Theatre World iTony Award[12]. Na ekranie debiutował w roli George’a Pappasa w dramacie kryminalnymnoirCzłowiek pod przykrywką (The Undercover Man, 1949) u bokuGlenna Forda. Za kreację zmęczonego walką dowódcy plutonu w sensacyjnym dramacie historycznymWilliama A. WellmanaPole bitwy (Battleground, 1949) był nominowany doOscara. bohaterski policjant stanowy walczący z gigantycznymi mrówkami w filmie science-fiction. Stał się rozpoznawalny dzięki charakterystycznym rolom drugoplanowym, w tym garbusa, właściciela restauracji i kiedyś przestępcę w dramacie sensacyjnymJohna HustonaAsfaltowa dżungla (1950), bandyty, który wraz zKeenanem Wynnem tańczy i śpiewa „Brush Up Your Shakespeare” w musicaluPocałuj mnie, Kasiu (1953), dziennikarza, który przebiera się za czarnego mężczyznę w dramacieCzarny jak ja (Black Like Me, 1964), inspektora policji w dramacie kryminalnymDona SiegelaMadigan (1968), admirałaWilliama F. Halseya w dramacie wojennymRicharda FleischeraTora! Tora! Tora! (1970) oraz starszego skazańca i bibliotekarza więziennego w dramacie kryminalnymFranka DarabontaSkazani na Shawshank (1994)[13].
W horrorze fantastycznonaukowymOne! (Them!, 1954) został obsadzony w roli bohaterskiego policjanta stanowego walczącego z gigantycznymi mrówkami. W komediodramacieTeda PostaSzkoła kochania (The Harrad Experiment, 1973) zDonem Johnsonem iTippi Hedren o dojrzewaniu zagrał profesora Philipa Tenhausena Harrad College, w której uczniowie uczą się seksualności i eksperymentują ze sobą[14]. Wystąpił jako komisarz Aldo Scavino we włosko–hiszpańskim dramacie kryminalnymPolicja oskarża, prawo uniewinnia (La Polizia incrimina la legge assolve, 1973) u bokuFranca Nera iFernanda Reya[15].
Często występował gościnnie w serialach telewizyjnych, w tymABCNajeźdźcy z kosmosu (The Invaders, 1967)Larry’ego Cohena zRoyem Thinnesem,NBCTarzan (1967) zRonem Ely czy NBCUlubiony syn (Favorite Son, 1988) o intrygach politycznych zHarrym Hamlinem. Zajmował się także dubbingiem. Użyczył swojego głosuMojżeszowi w serialu animowanymHanna-BarberaNajwiększa przygoda: historie z Biblii (The Greatest Adventure: Stories from the Bible: Moses, 1985)[16] i biblijnym filmie animowanym wideoMojżesz (Moses, 1986)[17] orazMarkowi Twainowi w filmie animowano–lalkowymPrzygody Marka Twaina (The Adventures of Mark Twain, 1985)[18] w reż.Willa Vintona.
Przez całą swoją karierę intensywnie pracował na scenie, w tym miał solowe występy jakoWill Rogers,Harry S. Truman iTheodore Roosevelt, co przyniosło mu przydomek „Król teatru jednego aktora”[19]. W 1975 na scenie zagrał zdeklarowanego prezydenta USAHarry’ego Trumana w spektakluGive ’em Hell, Harry!. Przedstawienie zostało sfilmowane, a Whitmore zdobył swoją drugą nominację do Oscara, tym razem dla najlepszego aktora w filmie biograficznymGive ’em Hell, Harry! (1975). W 1977 w broadwayowskim spektakluBully zagrałTheodore’a Roosevelta, człowieka, którego w tamtym czasie określił jako „najbardziej zaniedbanego ważnego prezydenta w naszej historii”[13]. W 1983 wystąpił na scenieoff-Broadwayu w roli Dona w przedstawieniuElba[20].
9 sierpnia 1947 zawarł związek małżeński z Nancy Richmond Mygatt, z którą miał trzech synów – Daniela, Stevena i Jamesa Allena[13]. 2 grudnia 1970 doszło do rozwodu[6]. Od lipca 1971 do 16 marca 1979 trwało jego drugie małżeństwo z aktorką Audrą Lindley[6]. 24 marca 1979 poślubił Nancy Richmond Mygatt[6]. Rozwiedli się 28 października 1982[6]. 7 sierpnia 2001 ożenił się z aktorką Noreen Nash[6].
Zmarł 6 lutego 2009 w swoim domu wMalibu naraka płuca w wieku 87 lat[21][22].
| Rok | Nagroda | Kategoria | Tytuł | Rezultat |
|---|---|---|---|---|
| 1948 | Tony Award | Znakomity występ nowicjusza[1] | Decyzja dowództwa (1947) | Wygrana |
| 1950 | Złoty Glob | Najlepszy aktor drugoplanowy[1] | Pole bitwy (1949) | Wygrana |
| Nagroda Akademii Filmowej[1] | Najlepszy aktor drugoplanowy | Nominacja | ||
| 1971 | Nagroda Grammy | Najlepsza książka audio, nagranie narracji i opowiadania historii[2] | Will Rogers' USA (1970) | Nominacja |
| 1975 | Give ’em Hell, Harry! (1975) | Wygrana | ||
| Złoty Glob | Najlepszy aktor w filmie dramatycznym[1] | Give ’em Hell, Harry! (1975) | Nominacja | |
| Nagroda Akademii Filmowej | Najlepszy aktor[1] | Nominacja | ||
| 2000 | Nagroda Emmy | Najlepszy gościnny występ w serialu dramatycznym[1] | Kancelaria adwokacka (1999) | Wygrana |
| 2001 | Nagroda Genie | Najlepszy występ aktora w roli pierwszoplanowej[1] | Odrobina szaleństwa (2000) | Nominacja |
| 2003 | Nagroda Emmy | Najlepszy gościnny występ w serialu dramatycznym[1] | Mister Sterling (2002) | Nominacja |
