 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 25 marca 1928 | ||
|---|---|---|---|
| Narodowość | amerykańska | ||
| Funkcja | pilot statku kosmicznego, dowódca misji | ||
| Łączny czas misji kosmicznych | 29 dni 18 godzin 24 minut | ||
| Misje | |||
| Stopień wojskowy | |||
| Odznaczenia | |||
              | |||
| |||
James „Jim” Arthur Lovell Jr. (ur.25 marca1928 wCleveland) −amerykańskiastronauta, pilot wojskowy,komandorUnited States Navy. Najstarszy żyjący astronauta.
W 1946 wMilwaukee w stanieWisconsin ukończył szkołę średnią (Juneau High School). Przez dwa lata studiował naUniwersytecie Wisconsin, a następnie przeniósł się doAmerykańskiej Akademii Marynarki Wojennej, którą ukończył w 1952, uzyskując licencjat z zakresu nauk ścisłych.
Lovell służył jako pilot wMarynarce Wojennej Stanów Zjednoczonych. Później trafił do szkoły Pilotów Doświadczalnych Marynarki Wojennej (Naval Air Test Center) wPatuxent River w stanieMaryland, gdzie w latach 1958–1962 był pilotem doświadczalnym odpowiadającym za program F4H Phantom.
W 1971 został absolwentem Harvard Business School, a później służył jako pilot-instruktor i inżynier bezpieczeństwa w 101. Eskadrze Myśliwskiej (Fighter Squadron 101) w bazie lotniczej Oceana wWirginii.
W marcu 1973 odszedł z Marynarki Wojennej USA.
W 1959 próbował zostać członkiem pierwszej grupy amerykańskich astronautówNASA (NASA-1), zwanej „Mercury Seven”. Po selekcji ponad 500 pilotów, którzy odpowiedzieli na propozycję NASA Lovell został jednym z 32 finalistów. Ostatecznie jednak nie został wówczas wybrany. W 1962 miał więcej szczęścia – ponowił swoje zgłoszenie i 17 września znalazł się wśród dziewięciu pilotów, których wybrano do drugiej grupy astronautów amerykańskich (NASA-2(inne języki)).
Opuścił korpus astronautów 1 marca 1973.
W czerwcu 1965 w ramach misjiGemini 4 był dublerem pilota, którym byłEdward White. White podczas lotu opuścił kabinę statku kosmicznego i jako pierwszy Amerykanin odbył pierwszy spacer w otwartej przestrzeni kosmicznej.
1 lipca 1965 Lovell został wyznaczony do składu podstawowej załogi statkuGemini 7. Dowódcą misji byłFrank Borman, a Lovell – pilotem. Lot zaplanowano na 14 dni. Astronauci, którzy wystartowali 4 grudnia 1965, mieli za zadanie – poza prowadzeniem eksperymentów naukowych – ustanowić również rekord długotrwałości przebywania człowieka w kosmosie. Podczas misji – 15 grudnia 1965 – w stronę Gemini 7 wyruszył kolejny statek załogowy –Gemini 6A pilotowany przezWaltera Schirrę iThomasa Stafforda. Oba pojazdy na ponad 5 godzin zbliżyły się do siebie, przy czym minimalna odległość pomiędzy nimi wyniosła 30 cm. Gemini 6A powrócił na Ziemię, a Borman i Lovell kontynuowali swoją wyprawę aż do 18 grudnia. Wodowali naOceanie Atlantyckim po blisko 14 dobowym locie. Ich rekord przetrwał do 1970. Pobili goAndrijan Nikołajew iWitalij Siewastjanow na statkuSojuz 9.
W styczniu 1966 Lovell został dublerem dowódcy misjiGemini 10.
Po tragicznej katastrofie lotniczej w lutym 1966, w której zginęliElliott See iCharles Bassett – podstawowa załoga statkuGemini 9, ekipy astronautów do kolejnych lotów w ramach tego programu zostały pozamieniane. Lovell wraz zEdwinem Aldrinem zostali załogą rezerwową do lotu Gemini 9A. W marcu i czerwcu 1966 astronauta utrzymywał w Centrum Kontroli Lotów wHouston łączność radiową (tzw. Capcom) z załogamiGemini 8 i Gemini 9A.
Wkrótce po wylądowaniu tego ostatniego statku Lovell otrzymał nominację do swojego drugiego lotu w kosmos. Został dowódcą misjiGemini 12 planowanej na listopad 1966. Pilotem misji został Edwin Aldrin. Start statku kosmicznego nastąpił 11 listopada 1966. Lovell w ten sposób znalazł się po raz drugi w kosmosie zanim upłynął rok od jego poprzedniej wyprawy. Zgodnie z planem lotu Gemini 12 połączył się z górnym stopniem rakiety nośnejAgena (obiekt GATV-12). Awaria pompy paliwowej GATV-12 nie pozwoliła jednak na przeprowadzenie planowanego podniesienia wysokości orbity obu obiektów. 13 listopada Aldrin przeprowadził blisko 2,5 godzinny spacer, podczas którego wykonał szereg prac na powierzchni GATV-12. Wykorzystał przy tym doświadczenia astronautów pracujących poza kabiną podczas poprzednich misji. Dzięki temu udało się Aldrinowi, w przeciwieństwie do swoich poprzedników, wykonać wszystkie zaplanowane prace i ukończyć kosmiczny spacer w dobrej kondycji. 15 listopada astronauci wodowali na Oceanie Atlantyckim. Była to ostatnia misja w ramach programu Gemini.
W 1967 został wyznaczony do załogi rezerwowej misji, która miała być trzecim, załogowym lotem programu Apollo. Podczas przygotowań do tej misji w okresie 5 – 7 kwietnia 1968 Lovell,Stuart Roosa iCharles Duke odbyli symulację awaryjnego wodowania i przez 2 dni dryfowali w kapsule Apollo na wodachZatoki Meksykańskiej.
W lipcu 1968 uMichaela Collinsa wystąpiły problemy zdrowotne, które spowodowały, że w jego miejsce do załogi podstawowej przesunięty został Lovell. Z uwagi na to, że opóźniały się prace nad lądownikiem księżycowym, zmieniono kolejność pierwotnie planowanych lotów oraz ich załogi. Misję Lovella przesunięto na początek, oznaczono jakoApollo 8 oraz określono jej nowy cel – lot na orbitę wokółksiężycową. Decyzja o jej realizacji była uzależniona od wyników lotuApollo 7, który w rezultacie zakończył się pełnym sukcesem.
Lot statku Apollo 8 odbył się w dniach 21 – 27 grudnia 1968. Podczas startu po raz pierwszy w lotach załogowych użyto rakiety nośnejSaturn V, po raz pierwszy też skierowano pojazd kosmiczny z ludźmi na pokładzie w kierunkuKsiężyca. Misją dowodził Frank Borman, a poza Lovellem znalazł się w niej równieżWilliam Anders. Apollo 8 znalazł się na orbicie okołoksiężycowej 24 grudnia 1968. Pozostał tam przez ponad 20 godzin, wykonując w sumie 10 okrążeń. Astronauci przeprowadzili transmisję telewizyjną, podczas której odczytano fragmenty Biblii oraz fotografowali powierzchnię Srebrnego Globu. 27 grudnia 1968 po 6-dniowej misji wodowali pomyślnie naOceanie Spokojnym.
Wkrótce potem Lovell otrzymał nominację na dowódcę rezerwowej załogi misjiApollo 11. GdybyNeil Armstrong w czasie przygotowań uległ wypadkowi, Lovell byłby pierwszym człowiekiem, który postawiłby stopę na Księżycu. W czasie lotu Apollo 11, jako jeden z kilku CapCom (osoba odpowiedzialna za komunikację ze statkiem kosmicznym), Lovell utrzymywał w Centrum Kontroli Lotów w Houston łączność radiową z astronautami.
Później został wyznaczony dowódcą planowanej misjiApollo 14. Dowódcą lotuApollo 13 miał być – przywrócony po chorobie do zespołu astronautów –Alan Shepard. Po rozpoczęciu przygotowań okazało się jednak, że potrzebuje on więcej czasu na przygotowanie się do lotu niż sądzono początkowo. Wobec tego 6 sierpnia 1969 podjęto decyzję, że załoga Lovella poleci w misji Apollo 13, a Sheparda w misji Apollo 14. Lovell miał zostać piątym człowiekiem, który będzie chodził po powierzchni Księżyca.
Apollo 13 wystartował 11 kwietnia 1970. W skład załogi wchodzili ponadto: pilotmodułu dowodzenia „Odyssey” –Jack Swigert, który na trzy dni przed startem zastąpiłThomasa Mattingly'ego (podejrzewano, że podczas lotu może zachorować na różyczkę) oraz pilotmodułu księżycowego „Aquarius” –Fred Haise. Lovell i Haise mieli wylądować w okolicy krateru Fra Mauro.
13 kwietnia 1970 w drodze do Księżyca (328 000 km od Ziemi) wmodule serwisowym Apolla 13 eksplodował zbiornik z tlenem. To wówczas w Houston usłyszano pamiętne „Ok. Houston, we've had a problem” („OK. Houston, mieliśmy problem”, zmienione później w filmie Apollo 13 na „OK. Houston, we have a problem”. W rzeczywistości zdanie to zostało najpierw wypowiedziane przez Swigerta, a potem powtórzone przez Lovell'a, kiedy Lovell raportował problem z systemem elektrycznym: „Houston, we've had a problem. We've had a main B bus undervolt”[1] („Houston, mieliśmy problem. Wszynie prądowej B jest za niski woltaż.”). O lądowaniu na Księżycu już nie mogło być mowy. Najważniejszym problemem stało się bezpieczne sprowadzenie załogi na Ziemię. Wykorzystując moduł księżycowy „Aquarius” i jego zapasy powietrza oraz akumulatory, astronauci oblecieli Księżyc i skierowali swój statek w kierunku Ziemi. 17 kwietnia pomyślnie wodowali na Oceanie Spokojnym. Była to prawdopodobnie najtrudniejsza misja w historii lotów załogowych zarówno dla załogi jak i dla Centrum Kontroli Lotów.
Do dziś załoga dzierży rekord największej odległości od Ziemi na jaką oddalili się w swoim statku astronauci: 400 171 km. Lovell natomiast ze swoim łącznym czasem przebywania w kosmosie wynoszącym ponad 715 godzin był rekordzistą w tej kategorii aż do 1973, kiedy jego wynik poprawiła załoga misjiSkylab 2.
Lovell został jednym z trzech astronautów, którzy dwukrotnie polecieli w stronę Księżyca. Jednak w przeciwieństwie doJohna Younga iEugene’a Cernana nigdy po nim nie chodził.
Od maja 1971 pracował jako zastępca dyrektoraCentrum Kosmicznego im. Johnsona (JSC –Lyndon B. Johnson Space Center).
James Lovell opuścił korpus astronautów 1 marca 1973.
ZostałCzłowiekiem Roku 1968 magazynu „Time”, wraz z Frankiem Bormanem i Williamem Andersem.
Po odejściu w 1973 z NASA i Marynarki Wojennej, pracował w Bay-Houston Towing Company w Houston. W marcu 1975 został prezesem i głównym dyrektorem wykonawczym tej firmy.
W latach 1977–1981 był prezesem firmy Fisk Telephone Systems w Houston, wykonującej sprzęt dla łączności biznesowej.
W latach 1981–1991 pracował w Centel Corporation w charakterze wiceprezesa.
Obecnie jest prezesem założonej przez siebie firmy Lovell Communications, której jednym z zadań jest propagowanie informacji o programie kosmicznym Stanów Zjednoczonych.
W 1994 James Lovell oraz Jeffrey Kluger napisali książkę o misji Apollo 13 –Apollo 13: Lost Moon. Na jej podstawie reżyserRon Howard nakręcił filmApollo 13. W roli głównej wystąpiłTom Hanks. Sam astronauta pojawił się w końcowej sekwencji filmu jako dowódca lotniskowca USS „Iwo Jima”.
W swojej karierze lotniczej, do momentu zaliczenia do grupy astronautów, Lovell wylatał ok. 5000 godzin, z czego 3500 na samolotach odrzutowych.
James Lovell jest członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Pilotów Doświadczalnych i należy do prestiżowego grona „Złotych Orłów”.
W kinowym filmieApollo 13 z 1995 w jego postać wcielił sięTom Hanks[2].
| Loty kosmiczne, w których uczestniczył James A. Lovell | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Nr | Data startu | Data lądowania | Statek kosmiczny | Funkcja | Czas trwania |
| 1 | 4 grudnia 1965 | 18 grudnia 1965 | Gemini 7 | Drugi pilot | 13 dni 18 godzin 35 minut i 31 sekund. |
| 2 | 11 listopada 1966 | 15 listopada 1966 | Gemini 12 | Dowódca misji | 3 dni 22 godziny 34 minuty i 31 sekund |
| 3 | 21 grudnia 1968 | 27 grudnia 1968 | Apollo 8 | Pilot modułu dowodzenia | 6 dni 3 godziny 42 sekundy |
| 4 | 11 kwietnia 1970 | 17 kwietnia 1970 | Apollo 13 | Dowódca misji | 5 dni 22 godziny 54 minuty i 41 sekund |
| Łączny czas spędzony w kosmosie – 29 dni 18 godzin 24 minut i 45 sekund | |||||
