 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 27 lutego 1904 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 10 listopada 1983 | ||
| Narodowość | polska | ||
| Dziedzina sztuki | |||
| Epoka | |||
| Ważne dzieła | |||
| |||
 podpis Jalu Kurka z 6 maja 1979 | |||
| Odznaczenia | |||
  | |||
| Nagrody | |||
nagroda młodych PAL (1935), nagroda m. Krakowa (1960), nagroda I stopnia ministra Kultury i sztuki (1977) | |||
| |||
| |||
Jalu Kurek, właściwieFranciszek Kurek,ps.mafarka,Jan Skowron (ur.27 lutego1904 wKrakowie, zm.10 listopada1983 wNaprawie) – polski pisarz, członekAwangardy Krakowskiej (1922), w latach 1931–1933 redaktor naczelny czasopisma literackiego „Linia”; zdobył rozgłos powieściąGrypa szaleje w Naprawie (1934), za którą otrzymał Nagrodę MłodychPolskiej Akademii Literatury (1935).
Urodził się w Krakowie, w rodzinie pochodzenia chłopskiego – syn Piotra, woźnego Zakładu Chemicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, i Rozalii[1]. Był najmłodszym z czworga rodzeństwa (dwóch braci i siostra)[1]. AbsolwentGimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie oraz Wydziału FilozoficznegoUniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i romańska)[2]. Po maturze, równolegle ze studiami, podjął pracę w dziennikarstwie, w dziale literackim „Głosu Narodu”[3]. Związany był też z pismem „Zwrotnica”[4]. Studia pogłębił w latach 1924-25 na uniwersytecie wNeapolu[5]. Był wieloletnim przyjacielemF.T. Marinettiego. W 1925 roku zadebiutował awangardowym tomem poezjiUpały, a w kolejnym roku powieściąKim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena[6].
W 1932 roku odbył służbę wojskową, wszkole podchorążych artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, otrzymując stopień podporucznika artylerii rezerwy[7].
Silnie związany z rodzinnymiBeskidami (jego matka była góralką zNaprawy), którym poświęcił kilka powieści. Rozgłos przyniosły mu utworyGrypa szaleje w Naprawie z 1934 iWoda wyżej z 1935. Był autorem liryków, poematów, opowiadań i powieści. Pracował jako dziennikarz i redaktor, pozostawiając po sobie reportaże, felietony, recenzje, eseje i artykuły. Autor przekładów poezji włoskiej (m.in.Sonetów do LauryFranciszka Petrarki); jako tłumacz przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskichfuturystów[8]. W latach 1931–33 był jednym z założycieli i redaktoremawangardowej „Linii”[9]. Od 1932 roku pracował jako redaktor w koncernie prasowymIKC[7]. Pisywał także pod pseudonimami:mafarka,Jan Skowron,Franciszek Ruczaj[3]. Zajmował się również teatrem i filmem (krótkometrażowyOR - Obliczenia Rytmiczne z 1932, jeden z pierwszych polskich filmów eksperymentalnych), pisał recenzje i artykuły teoretyczne[10]. Malował obrazy. Wędrował po górach (byłtaternikiem), uprawiał amatorsko sport (m.in. kolarstwo, narciarstwo, skoki narciarskie)[11]. Angażował się w ochronę przyrody[11]. Swoją rodzinę i ścieżkę literacką opisał w książce autobiograficznejMój Kraków (1963), później poszerzanej.
Po wybuchu II wojny światowej, w 1939 roku przedostał się do Lwowa,anektowanego przez ZSRR, i uczestniczył następnie w tamtejszym polskim życiu literackim pod patronatemZwiązku Pisarzy Radzieckich aż do zajęcia miasta przez Niemców[12]. Wiosną 1945 roku ponownie zamieszkał w Krakowie[13]. Podczas wojny napisał powieśćJanosik, którą sam uważał za swoje najlepsze dzieło – została wydana w małym nakładzie po wyzwoleniu, a następnie wstrzymana przez władze i wznowiona dopiero po upadkustalinizmu w 1959[14]. W 1953 podpisałRezolucję Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego.
W 1955 został odznaczonyKrzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[15], następnie Krzyżem Komandorskim tego orderu[16]. W 1960 otrzymałNagrodę Miasta Krakowa (której nie przyjął)[16]. Przez sześć lat[kiedy?] był radnym rady miejskiej w Krakowie[17].
Ochrzczony został imionami Franciszek Andrzej[18]. Osobliwe imię Jalu było dziecięcym przezwiskiem pisarza, nadanym mu przypadkowo przez brata bezpośrednio po chrzcie, po czym używanym w domu[18]. Zbieżność z nazwą rzekiJalu międzyChinami iKoreą, gdzie później doszło dobitwy w wojnie rosyjsko-japońskiej, była przypadkowa[18]. Kurek używał go w pseudonimie literackim do czasu urzędowej zmiany imienia[potrzebny przypis].
Po wojnie ożenił się zHanną Ablewicz-Kurek (również pisarką). Mieli dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza[19]. W 1957 wraz z żoną rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie w miejscu, w którym stała kiedyś chałupa matki Kurka (Rozalii Kurek, z domu Panek). Dom utrzymany był w stylu zakopiańskim. Stał przy wjeździe do tunelu na Zakopiance, dlatego został rozebrany i odtworzony w 2024 w gminie Jordanów[20].
Pisarz zmarł 10 listopada 1983 w Naprawie k.Rabki[21].
