Jaan Teemant (ur. 12/24 września 1872 r. w Illuste, zm. w 1941 r. lub po tej dacie) –estoński prawnik i polityk.
Ukończył prywatną szkołę średnią Hugo Treffnera w Rewlu, a następnie, w 1901 r., studia prawnicze na Uniwersytecie Petersburskim. Podjął następnie praktykę w Rewlu, łącząc ją w latach 1904–1905 ze sprawowaniem funkcji radnego miejskiego. W 1905 r. brał udział w wydarzeniachrewolucyjnych[1]. W listopadzie 1905 r. brał udział w Ogólnoestońskim Zgromadzeniu Delegatów Ludowych, z udziałem przedstawicieli miast, gmin i estońskich organizacji narodowych. Został wybrany na przewodniczącego Zgromadzenia, przewodził też bardziej radykalnej frakcji uczestników, jednak ostatecznie zjazd przyjął deklarację opracowaną przez bardziej umiarkowaną grupęJaana Tõnissona. Żądano w niej przekształcenia Rosji w monarchię konstytucyjną, parcelacji ziemi państwowej, ograniczenia przywilejów Niemców bałtyckich i zmian granic guberni estońskiej tak, by objęła ona całe terytorium zamieszkiwane przez Estończyków[2]. Po ogłoszeniu na ziemiach estońskich stanu wojennego w związku z falą buntów chłopskich i robotniczych, Teemant zbiegł z Rosji i został zaocznie skazany na śmierć. Do 1908 r. przebywał wSzwajcarii[1].
Po powrocie do Rosji w 1908 r. został aresztowany, zaś w 1909 r. skazany na półtora roku więzienia, którą to karę odbył w Petersburgu, i dalsze dwa lata zesłania wguberni archangielskiej[1]. Po zwolnieniu w 1913 r. powrócił do praktyki adwokackiej[1].
W 1917 r. został wybrany do Estońskiego Zgromadzenia Prowincjonalnego (Maapäev) i od lipca do października tego roku był jego przewodniczącym[1].
W 1919 r. został wybrany do estońskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego z ramienia Związku Agrariuszy, następnie jednak złożył mandat, by objąć stanowisko prokuratora generalnego Republiki Estonii[1]. Zrezygnował z działalności politycznej po zakończeniuwojny o niepodległość Estonii i ponownie zaczął praktykować jako prawnik. W 1923 r. zdecydował się jednak na start do estońskiego parlamentu (Riigikogu) i odniósł wyborczy sukces. Zdobywał mandaty deputowanego również w kolejnych wyborach w Estonii, aż dozamachu stanuKonstantina Pätsa w 1934 r. iustanowienia autorytarnych rządów[1].
W latach 1925–1927 trzykrotnie stawał na czele estońskiego rządu, sprawując funkcję Starszego Państwa (est. Riigivanem), łączącego obowiązki głowy państwa i szefa rządu[1]. Po raz czwarty został premierem Estonii w 1932 r. Jego rząd w okresie kryzysu gospodarczego wprowadził szereg cięć socjalnych. Mimo to jego osobista popularność pozostała wysoka[1].
W 1934 r., obawiając się przejęcia władzy przez ruchwabsów, lider Związku Agrariuszy Konstantin Päts oraz gen.Johan Laidoner wspólnie przeprowadził zamach stanu i rozpoczęli wspólne sprawowanie rządów autorytarnych[3]. Jaan Teemant protestował przeciwko demontażowi instytucji demokratycznych na ostatniej sesji rozwiązanego parlamentu, a następnie bronił w sądzie innych opozycjonistów, oskarżonych o działalność antyestońską[1].
W 1936 r. czterej dawni Starsi Państwa: Teemant,Jaan Tõnisson,Ants Piip iJuhan Kukk) wystosowali - na łamach gazety wydawanej w Finlandii - list otwarty do Pätsa i Laidonera, domagając się powrotu do demokratycznych zasad sprawowania władzy, jednak ich wystąpienie zostało zignorowane[4]. Teemant mógł kontynuować praktykę adwokacką, był również członkiem komisji koordynującej wyjazdy Niemców bałtyckich do III Rzeszy[1].
W 1940 r., po wkroczeniu wojsk radzieckich do Estonii, Jaan Teemant został aresztowany przezNKWD. W lutym 1941 r. został skazany na dziesięć lat więzienia przez radziecki sąd wojskowy. O jego dalszych losach nie ma wiarygodnych informacji[1].
| Starsi państwa (Riigivanem, 1920-38) |
|
|---|---|
| Prezydenci Estonii (1938-40 i od 1992) |
|
| 1918–1939 |
|
|---|---|
| 1939–1940 |
|
| Od 1991 |
|
