Aglutynacyjność (dosł.sklejanie),aglutynacja – wjęzykoznawstwie procesmorfologiczny polegający na stosowaniu różnego rodzajuafiksów, określających funkcjęskładniową wyrazu wwypowiedzeniu[1]. Odkońcówek fleksyjnych afiksy te odróżnia luźniejszy związek zrdzeniem wyrazu oraz ich częsta jednofunkcyjność – zazwyczaj określają one tylko jednąkategorię gramatyczną, co niesie za sobą konieczność jednoczesnego dodawania do wyrazu wielu afiksów (np.tur. geliyorum = „idę”, gdzie-iyor oznaczaczas teraźniejszy, a-um pierwsząosobę). Aglutynacja może wystąpić również w językach nieaglutynacyjnych, np.pisa - ł - a - by[1].
Języki syntetyczne stosujące tę technikę noszą nazwę języków aglutynacyjnych – wEuropie najważniejszymi reprezentantami tego typu są językiwęgierski,fiński,estoński iturecki[2], należą tu także m.in.gruziński ibaskijski, a ze starożytnych takżeetruski,sumeryjski ielamicki.
Poza obszarem europejskim aglutynacja jest często spotykana, m.in. wAfryce wjęzykach bantu, w niektórychjęzykach autochtonicznych ludów Ameryki, takich jakkeczua, oraz w rozprzestrzenionych po olbrzymich obszarachAzji językachligi uralo-ałtajskiej. Do języków aglutynacyjnych należą teżjapoński ikoreański[2].
Aglutynacja pełni w tych językach często również funkcjęsłowotwórczą – umożliwia przekazywanie rozbudowanych treści za pomocą ciągu połączonych ze sobąmorfemów, np. jednym z najdłuższych wyrazów języka węgierskiego jestmeg|szent|ség|telen|ít|het|etlen|ség|es|kei|dés|ei|tek|ért, pochodzący od wyrazuszent, czyli „święty”.
W wielu językach można znaleźć elementy aglutynacji, zwłaszcza w zakresie słowotwórstwa, co jednak nie powoduje automatycznej klasyfikacji do typu aglutynacyjnego[1]. Na przykład wjęzyku angielskim można znaleźć takie wyrazy, jakanti|dis|establish|ment|ari|an|ism, gdzie wyrazem bazowym jestestablish. Polskim przykładem mogłoby byćanty|samo|u|bez|przedmiot|owia|nie, gdzie wyrazem bazowym jestprzedmiot (lub wręczmiot). W zakresie słowotwórstwa, językiem aglutynacyjnym jestesperanto, w którym stosuje się swobodne połączenia morfemów, np.mal|konsent|em|ul|in|o („kobieta skłonna się sprzeciwiać”), gdziemal- to prefiks oznaczający przeciwieństwo,konsent- tordzeń dotyczący zgadzania się,-em- jestsufiksem oznaczającym skłonność,-ul- tomorfem oznaczający osobę prezentującą daną cechę,-in- toprzyrostekrodzaju żeńskiego oraz-o tokońcówka fleksyjnarzeczowników. Innym przykładem aglutynacyjności esperanta może być słowonask|iĝ|dat|re|ven|o („urodziny, rocznica urodzin”), w którym to słowie po głównym morfemienask- dotyczącym rodzenia następują kolejno przyrostki:-iĝ-, oznaczający stawanie się (stawanie się urodzonym),dat-, pochodzący od rzeczownikadato (pol. „data”),re-, określający powtarzanie się czynności,ven-, pochodzący od czasownikaveni (pol. „przychodzić”), oraz-o – końcówka fleksyjna rzeczowników. Dosłownie można by było zatem słowonaskiĝdatreveno przetłumaczyć jako „powtórne przyjście daty zrodzenia się”.
Cząstkami doklejanymi do wyrazu są
Przykładowa aglutynacja wygląda tak (na przykładzie wyrazusana „słowo”)
Kolejność stosowania formantów jest ściśle określona. Przy doczepianiu formantów stosuje się wszelkie zasady oboczności – ale tylko w przypadku pierwszego formantu. Pozostałe nie wpływają na strukturę wyrazu: