اللغة العربية
al-luġa al-ʻarabijja
| Obszar | kraje arabskie |
|---|
| Liczba mówiących | 225–285 mln |
|---|
| Pismo/alfabet | arabskie |
|---|
| Klasyfikacja genetyczna |
|---|
|
| Status oficjalny |
|---|
| język urzędowy |  Algieria,
 Arabia Saudyjska,
 Bahrajn,
 Czad,
 Dżibuti,
 Egipt,
 Erytrea,
 Irak,
 Jemen,
 Jordania,
 Katar,
 Komory,
 Kuwejt,
 Liban,
 Libia,
 Maroko,
 Mauretania,
 Oman,
 Palestyna,
 Somalia,
 Sudan,
 Syria,
 Tunezja,
 Zjednoczone Emiraty Arabskie
oraz dodatkowo w
 ONZ (obok pięciu głównych, jeden z języków ZO ONZ) |
|---|
| Organ regulujący | Akademia Języka Arabskiego |
|---|
| UNESCO | 1 bezpieczny↗ |
|---|
| Kody języka |
|---|
| ISO 639-1 | AR |
|---|
| ISO 639-2 | ARA |
|---|
| ISO 639-3 | ara |
|---|
| IETF | ar |
|---|
| Glottolog | arab1395 |
|---|
| Ethnologue | ara |
|---|
| GOST 7.75–97 | ара 050 |
|---|
| SIL | ABV |
|---|
| Dialekty |
| Patrz:dialekty języka arabskiego |
| Występowanie |
Mapa rozmieszczenia geograficznego różnychdialektów języka arabskiego uznawanych za języki przez standardISO 639-3, w tymjęzyki kreolskie oparte na języku arabskim(inne języki), ale z wyłączeniemjęzyków judeoarabskich. 1:Hassanijja (Hassaniyya) 2:Marokańska odmiana języka arabskiego (marokański arabski) 3:Język arabski saharyjski (aao) 4:Dialekt algierski (algierski arabski) 5:Dialekt tunezyjski (tunezyjski arabski) 6:Dialekt libijski (ayl) 7:Dialekt egipski języka arabskiego (egipski arabski) 8:Dialekt wschodnioegipski (avl) 9:Dialekt Saidi (Saʽidi Arabic) 10:Czadyjska odmiana języka arabskiego (arabski (Czad)) 11:Sudańskie (apd) 12:Kreolski sudański (pga) 13:Dialekt nadżdyjski (arabski nadżdyjski) 14:Palestyńsko-jordańskie (ajp) 15:Dialekty syryjsko-palestyńskie (Levantine Arabic) 16:Dialekty syryjsko-mezopotamskie (ayp) 17:Dialekty mezopotamskie języka arabskiego (Iraqi Arabic) 18:Język arabski rejonu Zatoki Perskiej (afb) 19:Dialekt baharny (abv) 20:Dialekt hidżazi (acw) 21:Dialekt Shihhi (ssh) 22:Dialekt omański (acx) 23:Dialekt zufaryjski (adf) 24:Dialekt sanaański (ayn) 25:Dialekt adenski (acq) 26:Dialekt hadrami (Hadhrami Arabic) 27:Dialekt uzbecki (auz) 28:Dialekt tadżycki (abh) 29:Dialekt cypryjski języka arabskiego (acy) 30:Język maltański (maltański) 31:Język nubiski (kcn) Słabo zaludniony obszar lub brak rdzennych użytkowników języka arabskiego. Pełne wypełnienie obszaru: odmiana, której używa natywnie co najmniej 25% populacji tego obszaru lub odmiana występująca tylko na tym obszarze.
Obszar zakreskowany: mniejszość rozproszona po obszarze.
Obszar zakropkowany: osoby posługujące się tą odmianą języka mieszają się z osobami posługującymi się innymi odmianami języka arabskiego na danym obszarze. |
| W Wikipedii |
|---|
|
| Ta strona zawiera symbole fonetyczneMAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znakówUnikodu. |
Język arabski (arab. اللغة العربية,trb.al-luġa al-‘arabijja) – język z rodzinyjęzyków semickich, w której zaliczany jest do grupy języków południowo-zachodnich według klasycznego podziału, bądź grupy języków zachodnich, centralnych według podziałuHetzrona(inne języki) i Voigta[1]. Zapisywany jestalfabetycznym pismem arabskim typuabdżad, od strony prawej do lewej.
Powstanie literackiego języka arabskiego datuje się na VII wiek n.e., co związane jest z narodzinamiislamu oraz powstaniem imperium muzułmańskiego. Jest to tak zwany klasyczny język arabski, który przekształcił się następnie w literacki język arabski. Początków języka arabskiego należy jednak upatrywać dużo wcześniej - w VIII wieku p.n.e., a jego rozwój można podzielić na następujące etapy: język protoarabski z dialektami staroarabskimi,arabski klasyczny i arabski literacki[2].
Język protoarabski znany jest z licznych transkrypcji datowanych na okres od VI wieku p.n.e. do VI wieku n.e.. Zachowane inskrypcje pozwalają wydzielić dwa typy dialektów: protoarabskie i staroarabskie. Do zapisu tego języka używano wówczaspisma południowoarabskiego epigraficznego. Wyjątkiem byliSamudejczycy, używającypisma aramejskiego.
Klasyczny język arabski jako język świętej księgiislamu –Koranu oraz język literatury i kultury arabsko-muzułmańskiej odegrał ważną rolę cywilizacyjną. Wraz z ekspansjąreligii zwiększał się wpływ i zasięg terytorialny samego języka literackiego.
W XIX wieku, w okresiean-Nahdy (odrodzenia Arabów), z języka klasycznego wykształcił się współczesny język arabski (zwany w j. angielskimModern Standard Arabic,MSA), który stał się instrumentem nowej literatury i kultury arabskiej. Używany jest głównie w formie pisanej, wtórnie w mowie (np. w telewizji). Od klasycznego języka arabskiego różni się niewiele, wyłącznie w zakresie pewnego słownictwa oraz niektórych struktur gramatycznych, uznawanych obecnie za przestarzałe.
Opróczjęzyka standardowego w krajach arabskich w powszechnym użyciu sądialekty lokalne. Współwystępowanie standardu literackiego i dialektów jako środków komunikacji zarezerwowanych dla różnych sfer społecznych określa się mianemdyglosji[3][4].
W czasach Mahometa spółgłoski [d̪ˁ] i [ʤ] brzmiały najprawdopodobniej jak [ɮˁ] i [ɟ].
W języku arabskim występują trzy fonemy samogłoskowe: /æ/ (w transkrypcjia), /i/ i /u/.Krótkie i długie samogłoski są różnymifonemami. Samogłoska /æ/ jest realizowana jako [ɑ] po spółgłoskach gardłowych i faryngalizowanych. Istnieją dwadyftongi: /æj/ i /æw/, w języku potocznym często realizowane jako [eː] i [oː].
W języku arabskim dopuszczalne są pojedyncze spółgłoski nagłosowe i zbitki najwyżej dwóch spółgłosek w śródgłosie i wygłosie. Rozpowszechnione w językach europejskich wyrazy takie jakwstęp są niemożliwe w arabskim.
Akcentowana jest pierwsza od końcadługa sylaba. Jeśli wszystkie sylaby są krótkie, akcent pada na pierwszą sylabę.
Struktura wyrazów w języku arabskim opiera się nardzeniu trójspółgłoskowym i nieciągłychafiksach. Na przykład od rdzeniak-t-b można utworzyć wyrazy takie jak:
- كتابkitāb „książka”
- كاتبkātib „pisarz”
- مكتوبmaktūb „zapisane”
- كتبkataba „on napisał”, także „pisać”.
Język arabski posiada rozbudowany system odmiany czasownika[5]. Istnieją dwaaspekty (dokonany i niedokonany) i pięćtrybów: orzekający, przypuszczający, rozkazujący, życzący i energetyczny (używany do podkreślenia pewności, np.jaktubu „on z pewnością pisze”). Podobnie jak w innych językach afroazjatyckich,przedrostki iprzyrostki są używane do oznaczeniaosoby,liczby irodzaju.
Poniżej zaprezentowano odmianę czasownikafaʿala (robić):
- Czas teraźniejszy
| Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba podwójna | Liczba mnoga |
|---|
| 1. | afʿalu (أَفْعَلُ) | nafʿalu (نَفْعَلُ) | nafʿalu (نَفْعَلُ) |
|---|
| 2. (r. męski) | tafʿalu (تَفْعَلُ) | tafʿalāni (تَفْعَلَانِ) | tafʿalūna (تَفْعَلُونَ) |
|---|
| 2. (r. żeński) | tafʿalīna (تَفْعَلِينَ) | tafʿalāni (تَفْعَلَانِ) | tafʿalna (تَفْعَلْنَ) |
|---|
| 3. (r. męski) | yafʿalu (يَفْعَلُ) | yafʿalāni (يَفْعَلَانِ) | yafʿalūna (يَفْعَلُونَ) |
|---|
| 3. (r. żeński) | tafʿalu (تَفْعَلُ) | tafʿalāni (تَفْعَلَانِ) | yafʿalna (يَفْعَلْنَ) |
|---|
- Czas przeszły
| Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba podwójna | Liczba mnoga |
|---|
| 1. | faʿaltu | faʿalnā | faʿalnā |
|---|
| 2. (r. męski) | faʿalta | faʿaltumā | faʿaltum |
|---|
| 2. (r. żeński) | faʿalti | faʿaltumā | faʿaltunna |
|---|
| 3. (r. męski) | faʿala | faʿalā | faʿalū |
|---|
| 3. (r. żeński) | faʿalat | faʿalatā | faʿalna |
|---|
Ponadto, do czasownika mogą dołączać się (postpozycja) zaimki oznaczającedopełnienie, np.ﺭأﻳﻨﺎﻫﻢraʾaynāhum „my widzieliśmy ich”.
Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki – wyróżnia sięmianownik (końcówka-u),dopełniacz (końcówka-i) ibiernik (końcówka-a), a takżestan konstrukcji (bez końcówki). Istnieją trzy liczby: pojedyncza, podwójna i mnoga. Regularna liczba mnoga ma końcówkę-ūn w mianowniku i-īn w dopełniaczu i bierniku. Wiele rzeczowników tworzy jednak liczbę mnogą w sposób nieregularny (łamana liczba mnoga), np.ربّ (rabb) „władca”, aleأرباب (ʾarbāb) „władcy”.
Język arabski odróżnia rzeczowniki określone (z przedrostkiemʾal, asymilowanym do następujących spółgłosekt, ṯ, d, ḏ, r, z, s, š, ṣ, ḍ, ṭ, ẓ, n) i nieokreślone (z-n po końcówce przypadka). Po końcówce przypadka rodzajnikʾal występuje w formiel.
Istnieje gramatyczny rodzaj żeński, tworzony przez dodanie do rzeczownika męskiego-at- przed końcówką przypadka lub-a w stanie konstrukcji. Niektóre wyrazy, takie jakfulk „łódź”,šams „słońce”, czyumm „matka”, są rodzaju żeńskiego mimo braku końcówki.
Podstawowy szyk zdania toVSO. Wyraz określający następuje zawsze po wyrazie określanym, tak jak w innych językach semickich, np.kitābu l-muqaddas „Biblia”, dosłownie „księga święta”.
- Tak –na‘am –نعم
- Nie –lā –لا
- Dzień dobry –ṣabāḥu l-ḫajri –صباح الخير
- Dobry wieczór –masāʾu l-ḫajri –مساء الخير
- Pokój wam –as-salāmu ‘alaykum –السلام عليكم
- Do widzenia –ma‘a s-salāmati –مع السلامة
- Jak się czujesz? –kayfa ḥāluka (do mężczyzny),kayfa ḥāluki (do kobiety) –كيف حالك
- Witam –marḥaban –مرحبا
- Dziękuję –šukran –شكرا
- Przepraszam –āsifun –آسف
- Jak się nazywasz? –ma (i)smuka? (do mężczyzny),ma (i)smuki? (do kobiety) – „i” nie jest tu wymawiane –ما اسمك
- Nie rozumiem –lā afham –لا أفهم
- Bóg jest wielki – alllah 'akbar – الله أكبر
- / ١ –wāḥid –واحد
- / ٢ –iṯnān –إثنان
- / ٣ –ṯalāṯa –ثلاثة
- / ٤ –'arba‘a –أربعة
- / ٥ –ḫamsa –خمسة
- / ٦ –sitta –ستّة
- / ٧ –sab‘a –سبعة
- / ٨ –ṯamāniya –ثمانية
- / ٩ –tis‘a –تسعة
- / ١٠ –`ašara –عشرة
Dialekty języka arabskiego, często bardzo różniące się od języka klasycznego, używane są jedynie w mowie. Sporadycznie wykorzystuje się zapis języka mówionego w dramatach, dialogach książkowych czy komiksach. Posługuje się nimi ludność wAfryce Północnej i naBliskim Wschodzie. Pomiędzy tymi dialektami występują duże różnice, utrudniające porozumienie osobom pochodzącym z różnych rejonów świata arabskiego. Niekiedy mówi się wręcz o językach arabskich, porównując sytuację do epoki formowania sięjęzyków romańskich z lokalnych dialektówłaciny ludowej (patrzdyglosja).
- ↑J. Danecki: Klasyczny język arabski. Warszawa: 1998, s. 12–14.
- ↑J. Danecki: Klasyczny język arabski. Warszawa: 1998, s. 19.
- ↑Charles A.Ch.A. Ferguson Charles A.Ch.A.,Diglossia, „Word”, 15 (2), 1959, s. 325–340,DOI: 10.1080/00437956.1959.11659702 (ang.).
- ↑Ernest C.E.C. Migliazza Ernest C.E.C.,Yanomama Diglossia, [w:]William C.W.C. McCormack,Stephen A.S.A. Wurm (red.),Approaches to Language: Anthropological Issues, The Hague–Paris: Mouton Publishers, 1978 (World Anthropology), s. 561–580,DOI: 10.1515/9783110800036.561,ISBN 0-202-90073-8,ISBN 90-279-7660-0,ISBN 978-3-11-080003-6 (ang.), zob. s. 561.
- ↑O języku arabskim. [dostęp 2011-05-02]. [zarchiwizowane ztego adresu (2013-05-20)].
 | Zobacz publikację
arabski w Wikibooks |
