| Data i miejsce urodzenia | 28 października 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 5 sierpnia 1998 |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
Józef Fajngold (ur.28 października1910 wWarszawie, zm.5 sierpnia1998 tamże[1]) – polski rzeźbiarz, metaloplastyk i złotnik pochodzenia żydowskiego.
Artysta pochodził z nieortodoksyjnej rodziny żydowskiej[2]. W jego domu rodzinnym posługiwano sięjidysz, dzięki czemu już od najmłodszych lat był dwujęzyczny[2]. W dzieciństwie uczęszczał dochederu, następnie do szkoły rabinackiej[2]. Studiował początkowo w Szkole Malarstwa i Rzeźby przyMuzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej w Warszawie (lata 1925–1929), później wSzkole Sztuk Pięknych w Warszawie pod kierunkiemTadeusza Breyera (lata 1929–1932)[2]. Aby opłacić studia, pracował w warsztatach grawerskich, gdzie zaczął tworzyć srebrną biżuterię, głównie pierścionki i brosze[3]. Sprzedawał je w warszawskich sklepach Ireny Golińskiej i Czesława Garlińskiego[3], z którymi już w 1930 nawiązał stałą współpracę[2]. Od 1928 do 1939 był członkiem Stowarzyszenia Artystów Plastyków Żydów w Polsce[4].
II wojnę światową spędził w Związku Radzieckim[1]. W latach 1942–1945 należał do Związku Plastyków Radzieckich[4], w 1946 wstąpił doZwiązku Polskich Artystów Plastyków[5]. Po wojnie przez pewien czas mieszkał w Łodzi, gdzie zajmował się rzeźbiarstwem oraz tworzeniem biżuterii dla Ars Polony,Cepelii i Centrali Jubilerskiej, później (w 1958) przeprowadził się do Warszawy[1].
Byłpoliglotą, posługiwał się w mowie i piśmie jedenastoma językami[2].
W swojej twórczości rzeźbiarskiej koncentrował się na portretach i płaskorzeźbach z metalu[2][4]. Tworzył również biżuterię ze srebra i miedzi oraz srebrne żydowskie przedmioty rytualne[2][4][6]. Od lat 80. XX w. tworzył cyklGłów kobiecych – srebrnych rzeźb głów kobiecych wysokości ok. 20 cm[2]. Pomimo lat powstania wpisywały się one w charakterystyczną dla twórczości Fajngolda stylistykę klasycyzującej odmiany art déco[2]. Był również autorem płaskorzeźb przedstawiających postaci historyczne (Joachima Lelewela,Abrahama Lincolna,Jana Kochanowskiego,Stanisława Moniuszkę,Mikołaja Reja)[4] oraz miedzianych płaskorzeźb w formie obrazów, ukazujących sceny z tradycji i kultury żydowskiej[2]. Tworząc żydowskie srebra rytualne –chanukije, ryngrafy do ubieraniaTory,jady,mezuzy[2] – potrafił, zdaniemIreny Huml jako jedyny twórca w Polsce, nadać im niezależnie od znaczenia kultowego indywidualny charakter[2].
Biżuterię tworzył już w latach 30. XX w. Do jej przedwojennych przykładów należąrepusowane w srebrze broszki, w kształcie ujętych w owal głów kobiecych, wydłużonych, z półuśmiechem i przymkniętymi oczami, ukazanychen trois quarts[3]. Reprezentują one zachodnie tendencje w stylistyce polskiegoart déco, podobne przedstawienia kobiet są obecne w sztuce tego okresu (malarstwoModiglianiego, twórczośćEliego Nadelmana,Jeana Dupasa iPierre’a Tourina), choć nie w samej biżuterii[3]. Budzą też skojarzenia z twórczościąBotticellego[6]. Bardziej typowe dla biżuterii zachodniego art déco motywy pojawiają się w powojennej unikatowej twórczości artysty[3]. Po wojnie zaczął też wykorzystywać blachę miedzianą, którą podobnie jak srebrną, zwykle patynował[3]. W latach 60. XX w. Fajngold wykonywał techniką modelowania srebra na gorąco masywną srebrną biżuterię, zdobioną kamieniami półszlachetnymi ibursztynem[6], abstrakcyjną, o kształtach organiczno-geometrycznych[3]. Uważany jest za jednego z artystów decydujących o stylu polskiej biżuterii srebrnej tego okresu[7].
Prace artysty znajdują się w zbiorachMuzeum Miedzi w Legnicy, Muzeum Sztuki Złotniczej wKazimierzu Dolnym,Muzeum w Gliwicach, muzeum wMińsku oraz wmuzeum w Ein-Charod wIzraelu[1].